Daniel Arías gefotografeerd door Jessica Peñaloza Cladera

Elf jongeren uit verschillende inheemse en Afro-Boliviaanse gemeenschappen in de regio Gran Chaco [nl] hebben deelgenomen aan een workshop Roipea Taperai (“paden openen” in het Guaraní) [nl]. De aandacht lag tijdens deze workshop op woorden die in de Boliviaanse media worden gebruikt in reportages over klimaatverandering of de inheemse bevolking in de regio (lees hier meer over de workshop). Hieronder volgt een interview met een van de deelnemers aan deze workshop.

Daniel Arias Zeballos is een inheemse Chiquitano uit de gemeente Roboré [de] in het departement Santa Cruz, Bolivia. Hij is lid van de inheemse San Manuel gemeenschap, waarvan hij de cacique (gekozen hoogste vertegenwoordiger binnen het gebied van zijn gemeenschap) is. Op lokaal niveau is hij tevens voorzitter van de Municipal Youth Council.

Voor Arias is het voor het mitigeren van klimaatverandering van vitaal belang dat we zorgen voor het milieu, traditionele kennis herwaarderen en samenwerken met de inheemse bevolking. Ook is het belangrijk dat de massamedia alle informatie die ze uit deze regio's ontvangen, verifiëren aan de hand van bronnen die niet noodzakelijkerwijs uit dit gebied afkomstig zijn. Arias zegt dat inheemsen vaak worden beschuldigd van de grote bosbranden [es] – een gevolg van hun voorgeschreven quimada (nl: het branden). ‘Dit is een eeuwenoude, gecontroleerde praktijk’, legt hij uit. De mensen van zijn gemeenschap steken daarbij een gebied in brand van maximaal vijf hectare dat ze hebben gebruikt voor eigen consumptie. Het grootste probleem vormen de grote producenten die toestemming hebben om tussen de tien en vijftig hectare in brand te steken [es], waarbij het vuur zich gemakkelijker ongecontroleerd kan verspreiden.

Tijdens zijn deelname aan de workshop Roipea Taperai, analyseerde Arias woordwolken [word clouds] en introduceerde nieuwe woorden die, vanuit zijn gezichtspunt, aan de verhalen in de hedendaagse media zouden moeten worden toegevoegd. In dit interview vertelt hij er meer over.

Word cloud for “Chaco” and  “environment” generated by Media Cloud.

Rising Voices (RV): Tijdens de workshop kozen de deelnemers een woordwolk en wezen specifieke woorden aan. Jij koos de woordwolk die het resultaat was van de zoekterm Chaco en environment. Je dacht na over de woorden ‘ontwikkeling’ en ‘cultuur’. Hoe worden deze woorden in de media gerepresenteerd? Waardoor trokken deze woorden jouw aandacht?

Daniel Arias (DA): En los medios de comunicación las palabras “desarrollo” y “cultura” no tienen mucha prioridad, principalmente los que se refieren a la cultura y a las creencias dentro de nuestras comunidades. Por ese motivo, creo que si no hablan de nuestra cultura, no hablan de nuestra identidad. Tampoco están hablando de nuestros bosques, de nuestra flora o de nuestra fauna. Para un chiquitano un pueblo sin fauna, sin naturaleza, es un pueblo y una cultura sin identidad. 

Daniel Arias (DA): In de media wordt weinig aandacht geschonken aan de woorden ‘ontwikkeling’ en ‘cultuur’ – vooral als die betrekking hebben op de cultuur en geloofsopvattingen van onze gemeenschappen. Daarom denk ik dat als in de media niet wordt gepraat over onze cultuur, er ook niet over onze identiteit, onze bossen, onze flora en fauna wordt gesproken. Voor een Chiquitano is een dorp zonder fauna en zonder natuur, een dorp en een cultuur zonder identiteit.

RV: Welke woorden zouden er in een woordwolk moeten zitten voor de woorden die jij kiest?

DA: Me gustaría que hubiera en esta nube las palabras: «propuesta de proyectos»; «producto de cultivo en hortalizas en árboles forestales»; «plan de proyectos» o «trabajar con la reforestación». Hoy en día necesitamos un proyecto que venga destinado para este sector, que es la reforestación de nuestros bosques. 

DA: De woordwolk zou deze woorden moeten bevatten: projectvoorstel, voedselbos [nl], projectplan of werken met herbebossing. Op dit moment hebben we een project nodig dat is gericht op de herbebossing van onze bossen.

RV: Tijdens de workshop heeft de groep een woordwolk gemaakt met woorden waarvan ze vinden dat deze hen vertegenwoordigen. Kun je uitleggen welke woorden je hebt aangewezen en waarom?

DA: Las palabras que he destacado en mi nube de palabras han sido más que todo “proyectos productivos” y “plan de riesgos”. ¿Por qué he elegido estas dos frases? Porque […] no llegan los proyectos que deberían llegar a las zonas indígenas, es como que los están desviando a otros lados […] se podría decir de parte del Gobierno Central y del Gobierno Departamental. Se están destinando estos fondos a otras cosas pero que el sector campesino e indígena los necesita. Son proyectos productivos para vivir mejor, para el vivir bien de cada familia indígena. Después, si hablamos sobre […] el plan de riesgo para nosotros, en los pueblos indígenas, se podría decir que esto debería ser primordial y [deberíamos] tener un plan de riesgo porque en la actualidad estamos sufriendo el cambio climático, entonces, necesitamos un plan de riesgo para así poder controlar un poco o buscar otra alternativa al problema que tenemos ahorita, que estamos atravesando hoy en día con la contaminación del aire, de nuestro medio ambiente. 

DA: Woorden die ik in mijn woordwolk heb uitgelicht zijn: ‘productieve projecten’ en ‘risicoplan’. Ik heb deze uitgekozen omdat projecten die inheemse gebieden moeten bereiken, niet geïmplementeerd zijn. Het is alsof ze ergens anders heen zijn gegaan, misschien naar de lokale en landelijke overheid. Deze stimuleringsfondsen worden voor andere zaken gebruikt, terwijl de boeren en inheemse gemeenschappen ze hard nodig hebben. Het zijn productieve projecten die als doel hebben het leven van alle inheemse families te verbeteren. Risicoplannen voor inheemse volken zijn ook van het grootste belang omdat we nu worden getroffen door de klimaatverandering. We hebben een risicoplan nodig om enige controle te kunnen uitoefenen of een alternatief te vinden voor onze huidige problemen met onze lucht en het milieu.

RV: Welk onderwerp blijft in de media in jouw regio of gebied onbesproken?

DA: […] No se habla de cultura en los medios, no se habla sobre la preservación de nuestros bosques. Puede ser que a nivel nacional en los medios más grandes hablen, pero que salga netamente de cada región indígena campesina es muy poco. También […] sobre nuestra identidad, nuestra cultura, enfocarnos más en resaltar lo que es nuestra cultura. Tanto la cultura chiquitana, como la guaraní, la ayorea y otras muchas que hay dentro de Bolivia, pues se están perdiendo. Es muy escaso [lo que se muestra en los medios] y por ende nosotros también estamos con estos pequeños problemas. No hay programas, por ejemplo, donde haya el estudio de nuestra lengua nativa, […] tampoco salen programas dirigidos en nuestra propia lengua. 

DA: In de media wordt niet over cultuur en het behoud van onze bossen gesproken. Misschien wordt dit onderwerp landelijk in de mainstream media besproken, maar er komt vanuit de boeren- of inheemse regio's aanzienlijk minder informatie. Er moet aandacht komen voor onze identiteit en cultuur. De cultuur van de Chiquitano's, Guariní, Ayorea en vele anderen in Bolivia dreigt verloren te gaan. Informatie over ons in de media is zeer schaars en dat heeft een negatief effect op ons. Er zijn bijvoorbeeld geen programma's voor het bestuderen van onze inheemse taal en er worden ook geen programma's in onze taal aangeboden.

RV: Welke voorbeelden van schadelijke of onjuiste informatie over de problemen in jouw regio heb je gezien in de mainstream en sociale media?

DA: […] El problema ahorita que perjudica y me atrevo a decir es la poca información con la que manejan los medios para respaldar sus notas. ¿Por qué digo esto? Por ejemplo, hoy en día al sector indígena y campesino, los medios de comunicación los tildan como si fuéramos […] los que provocamos los incendios […], los que hacen desastres forestales. Lo cual no es así, nos están echando la culpa a los pequeños productores. Estos pequeños productores sí hacen chaqueo pero es un chaqueo controlado. No toman más de cinco o cuatro hectáreas. Ahora los hemos llamado aquí a los del Gobierno Central,  deberían sentarse y analizar estos temas porque los que provocan incendios son los grandes productores. Por ejemplo, la colonia Menonita tiene luz verde, se puede decir, para desmontar más de 20, 30 o 50 hectáreas, lo que un indígena o un originario solamente tumba y todavía con precaución a lo mucho son cuatro hectáreas y es para vivir, para el día a día. Porque ahí ellos generan su economía, generan su ingreso, de ahí viven y ahí se sustenta toda su familia. O sea que ahorita dentro de cada departamento donde hay zonas indígenas, como que nosotros los indígenas somos la oveja negra dentro del rebaño. Cuando la verdad los medios de comunicación deberían trabajar un poco más en lo que es investigar, ser más elocuentes con las investigaciones para poder transmitir sus noticias, para poder hacer escuchar la voz del pueblo en serio, la voz del pueblo indígena. Que vean cuál es […] la realidad dentro de las comunidades donde son afectadas. 

DA: Het huidige, schadelijke probleem is dat de media over weinig informatie beschikken om hun verhalen te ondersteunen. Ik zeg dat omdat inheemsen en boerengemeenschappen door de media worden geframed als degenen die de de afschuwelijke bosbranden hebben aangestoken. Ze geven de schuld aan de kleine producenten. Deze branden zijn echter gecontroleerd en beslaan niet meer dan vijf of vier hectare. We hebben een oproep gedaan aan de landelijke overheid omdat zij deze zaken zouden moeten analyseren. Het zijn namelijk de grote producenten die de aanstichters zijn van de bosbranden. De mennonietenkolonies [nl] hebben het recht om meer dan 20, 30 of 50 hectare in brand te steken. Een inheemse producent daarentegen mag niet meer dan vier hectare – en dan nog met grote voorzichtigheid en alleen voor dagelijks gebruik – in brand steken. Daarop is hun economie gebaseerd. Het is hun bron van inkomsten voor de hele familie. Op dit moment zijn wij, als inheemsen, in ieder departement het zwarte schaap. De media zouden meer onderzoek moeten doen en nauwkeuriger zijn in hun verslaggeving om de stem van de inheemse bevolking te laten horen. Ze zouden moeten zien hoe gemeenschappen hierdoor worden getroffen.

RV: Wat wil je dat de mensen in de Gran Chaco weten over klimaatverandering in jouw regio?

DA: Lo que yo quiero es que se sepa, a conciencia, lo que es preservar nuestros bosques, preservar nuestra naturaleza, cuidar, darle un mejor uso al agua que hoy en día es un gran problema[…]. Hay comunidades donde se sufre. […] da pena ver a los indígenas que están viviendo la escasez de agua y es preocupante. Y en base a esto, no existe hasta ahora, de parte de los Gobiernos Municipales, un plan de riesgo para atender, para cubrir esta falencia que hay. Así que yo llamaría a la conciencia tanto en mi zona, en las seis comunidades tanto indígenas como campesinas a nivel municipal y por qué no a nivel nacional […] que nos preocupemos, que ya cambiemos, nos eduquemos en la forma de ver de cuidar nuestra naturaleza, tener más ímpetu con lo que es la espiritualidad también dentro de los pueblos indígenas, que respeten de parte de nuestro Gobierno Central, lo que son las creencias dentro de cada cultura.

DA: Ik wil dat mensen zich bewust zijn van wat het betekent om onze bossen en onze natuur te beschermen. Om ervoor te zorgen, beter gebruik te maken van water, wat nu een groot probleem is. Er zijn gemeenschappen die lijden. Het is triest en verontrustend om te zien dat inheemsen te maken hebben met watertekort. Tot op heden heeft de regering geen risicomanagement ontwikkeld. Ik roep op tot bewustwording in mijn gebied, in de zes gemeenschappen – van inheemsen en boeren – op lokaal niveau, en, waarom niet, op landelijk niveau. We moeten milieubewuster zijn, veranderingen doorvoeren en onszelf informeren om zorg te kunnen dragen voor de natuur. We moeten proberen om de spiritualiteit van inheemsen te begrijpen. Onze landelijke overheid moet de geloofstradities binnen iedere cultuur respecteren.

RV: Wat wil je dat Bolivianen en mensen over de hele wereld weten over klimaatverandering in jouw regio?

DA: Me gustaría muchísimo que sepa Bolivia y al mundo entero, lo ricos en cultura que somos acá en Bolivia, porque la verdad somos un país riquísimo, bello en cultura, a la cual no le estamos dando mucha importancia y no se dan cuenta que si nos enfocamos y de verdad tenemos una visión más a fondo a la cultura que tenemos en cada departamento, acá a nivel Bolivia, van a ver el gran cambio que vamos a dar (…), se podría decir la gran lucha que vamos a dar con el cambio climático. ¿Por qué le digo esto? Porque sí podemos aplacar en gran parte ahorita nosotros podemos calmar un poco el cambio climático escuchando la voz de los pueblos indígenas que están en Bolivia. Decirle a todo el mundo, al país más que todo, que no vean al chaco como la taza de café de las autoridades de turno tanto nacionales, como departamentales y las municipales, que no vean a nuestros territorios indígenas como una taza de café donde nos pueden estar explotar y sacar los recursos. Tenemos recursos pero pongámonos a pensar que se nos vienen a nosotros las consecuencias y como pueblos indígenas seremos los más afectados. Pedirle al Gobierno Central que respete nuestras tradiciones y costumbres, nuestro territorio indígena, porque si no respetamos va a seguir la explotación, el desmonte y la contaminación y no vamos a poder frenar esto. En cambio si trabajan coordinadamente con los pueblos indígenas vamos a poder poner un alto, nosotros como indígenas sabemos cómo nos comunicamos con el medioambiente y creo que es lo más importante.

DA: Ik zou heel graag zien dat Bolivia en de hele wereld weet hoe rijk de Boliviaanse cultuur is. De waarheid is dat we een heel rijk land zijn, met een prachtige cultuur. Helaas schenken we daar weinig aandacht aan en beseffen niet dat als we dat wel zouden doen en een diepgaandere visie op de cultuur van elke departement in Bolivia ontwikkelen, de verandering heel groot zal zijn (…), de enorme strijd die we zullen leveren om klimaatverandering tegen te gaan. Ik geloof dat we klimaatverandering aanzienlijk kunnen mitigeren door te luisteren naar de stem van de inheemse bevolking in Bolivia.

Ik wil de hele wereld en vooral mijn eigen land vertellen, dat de Gran Chaco en onze inheemse gebieden niet moeten worden gezien als het kopje koffie van de nationale, regionale en plaatselijke autoriteiten. Als een gebied om te exploiteren en te plunderen. We hebben grondstoffen, maar laten we nadenken over de gevolgen. Wij zullen als inheemsen het meest worden getroffen. Vraag de landelijke overheid om onze tradities en gewoonten te respecteren, ons inheemse gebied. Als we dit namelijk niet respecteren, zullen de exploitatie, de bosbranden en de vervuiling doorgaan zonder dat we het kunnen stoppen. Wij inheemsen weten als geen ander hoe we met de omgeving moeten communiceren. Dat is denk ik het allerbelangrijkste.