Screenshot van de website YouTube van de artiest Didier Awadi

Hoewel aanvankelijk sterk beïnvloed door buitenlandse muziek slaagt de hedendaagse Senegalese muziek erin op nationaal vlak zijn stempel te drukken aan het begin van de jaren 1970 om daarna internationaal een hoge vlucht te nemen tussen de jaren 1980 et 1990.

Senegal is een land waar het geloof een centrale plaats inneemt in het dagelijkse leven.  De bevolking die meer dan 17 miljoen personen telt is grotendeels moslim (97,2%) maar ook christelijk (2,7%) en animist (1%). Het land is ook etnisch verscheiden: de belangrijkste bevolkingsgroepen zijn Wolof (51,8 %), Fulbe of Peul (18,5 %), Serer (11,5 %), Mandinka (9,8 %), Diola (4,7 %) en Soninkés (2 %).

In het land is muziek dus verbonden met geloof en is vaak aanwezig tijdens religieuze gebeurtenissen. Zij speelt zo een primordiale rol, of het nu gaat om traditionele dan wel moderne muziek.

In de hedendaagse periode kent de Senegalese muziek  een moeilijke start door de overwegende aanwezigheid van buitenlandse muziek, meer bepaald de Cubaanse klanken van de salsa, alomtegenwoordig in de jaren vóór de onafhankelijkheid in 1960.

Salsa is in Afrika opgedoken door de relatie tussen het continent en Cuba, die teruggaat tot het tijdperk van de slavernij. Vele Afrikaanse hartstochtelijke muziekfans denken nostalgisch terug aan deze periode, getuige daarvan de reacties onder de video van het salsanummer van de artiest Balla N'diaye.

De groep Africando (van Senegalese origine) brengt een klassieker in dit genre met het nummer Lindas Africanas:

In dit nummer van de artiest Laba Sosseh, in het Spaans gezongen samen met de groep Super Star de Dakar, is de Cubaanse invloed duidelijk aanwezig:

Op 4 april 1960 wordt het land onafhankelijk van Frankrijk en neemt Léopold Sédar Senghor de leiding van het land als eerste president van 1960 tot 1980. Behalve politicus is hij ook dichter en speelt een belangrijke rol bij de erkenning van het Senegalese muzikale erfgoed door hardop te dromen van een muziekgroep die de Senegalese cultuur kan uitdragen.

Vanaf 1970 ziet de eerste muziekgroep het licht: Orchestre Baobab, te zien in deze video:

De nummers van deze groep dragen bij tot het opbouwen van een muzikale identiteit die eigen is aan het land. Ze zorgen er ook voor dat andere muziekgroepen kunnen opbloeien waaruit grote artiesten, vernieuwers en culturele ambassadeurs van het land zullen opstaan.

Muzikanten die de traditie trouw blijven

De Senegalese muziek kent ook een grote verscheidenheid van talen omwille van de verschillende etnische groepen. Maar het populairste muzikale ritme in het land is de mbalax, van oorsprong Wolof, gebaseerd op een mengeling van slaginstrumenten als de tama en de sabar, beiden van Senegalese oorsprong, en andere instrumenten zoals de piano, de drum en de gitaar.

Deze video legt uit hoe de tama werkt:

Dit muzikale ritme leidt tot de opkomst en het blijvende succes van deze Senegalese muziek. Dat heeft ook te maken met de invloed van het Wolof, de moedertaal van 40% van de bevolking, die verstaan wordt door bijna 90% van de bevolking.

Vele grote namen van de Senegalese muziek komen voort uit deze muziekstroming. Youssou N'dour, die ook wel koning van de mbalax, “Roi du mbalax” genoemd wordt omwille van zijn lange carrière en zijn honderden nummers, is een perfect voorbeeld hiervan, zoals te zien in deze video:

Hij wordt gezien als de beroemdste Senegalese artiest. In januari 2023, nam het Amerikaanse tijdschrift The Rolling Stone de “roi du mbalax” op in zijn lijst van de 200 grootste zangers aller tijden, een bekroning van zijn zeer vruchtbare muzikale carrière met een twintigtal albums op zijn naam en nummers die wereldwijd succes hadden. Geboren in oktober 1959, begint Youssou N'dour al heel jong met muziek en heeft zijn eerste optreden op de leeftijd van 13 jaar. Hij maakt deel uit van verschillende muziekgroepen en orkesten alvorens zijn eigen groep op te richten: “Super étoile de Dakar”. In 1984 brengt hij zijn eerste album uit: “The Lion”, dat het echte begin betekent van de internationale carrière van de artiest.

Zijn snelle succes speelde in zijn voordeel. Daardoor kon hij bijvoorbeeld de hymne voor het Wereldkampioenschap Voetbal in 1998 componeren. Youssou heeft ook verschillende internationale prijzen in ontvangst mogen nemen. Buiten zijn carrière als artiest-schrijver-componist en muzikant is hij ook politicus (twee maal Minister van Toerisme en Vrije Tijd) en ook nog zakenman met bedrijven in diverse sectoren.

Er zijn nog andere grote namen in dit muziekgenre, zoals Baaba Maal of Ismaël Lô met zijn hit Tajabone :

Omar Pène, Thione Seck, Alioune Mbaye Nder, Lemzo Diamono zijn ook grote artiesten en  muzikanten die het verdienen op de lijst te staan van de ambassadeurs van de Senegalese muziek. Behalve deze mannen zijn er ook grote vrouwelijke artiesten zoals Coumba Gawlo, Fatou Guewël, Aminata Fall:

Dit is een video van Coumba Gawlo:

Nieuwe muziekgenres

De Senegalese traditionele muziek inspireert ook andere artiesten die haar nieuw leven inblazen. Zo bevindt Viviane Chidid zich tussen twee generaties artiesten: ook al was haar aanvankelijke domein mbalax, brengt ze ook R&B, rap en hiphop. Haar laatste solonummer getuigt van haar talent:

Artiesten van de nieuwe generatie blijven vaak trouw aan de Wolof, maar geven een moderne touch aan hun kunst. Zo bijvoorbeeld Wally Seck die in zijn laatste nummer Balma over de liefde zingt in R&B-stijl, gemixt met een traditioneel-modern ritme.

Dit is het nummer Balma:

Rap blijft niet achter

Rap is vandaag goed ingeburgerd in de Senegalese muziek-scene. Didier Awadi is er een van de voorlopers van. Zijn lange carrière als geëngageerd kunstenaar voor de onafhankelijkheid van Afrika en zijn strijd tegen onder meer corruptie, hebben voor wereldwijde erkenning gezorgd. Zijn laatste nummer “Quand on refuse on dit non” zegt genoeg over zijn inzet:

In een artikel op de website Enquête + legt hij uit wat de motivering is van dit nummer van zijn laatste album:

Nous nous engageons. C’est pourquoi il était important de revenir aux fondamentaux du rap, celui qui est engagé, conscient et militant’. Même sur les questions les plus sensibles liées à la souveraineté, la sécurité, la défense, la monnaie, l’eau, l’électricité, le pétrole, le gaz, les données personnelles, etc., nous avons délégué presque toutes nos responsabilités. Il nous faut être clairs : Quand on refuse, on dit non !

Wij staan achter onze overtuigingen. Daarom was het belangrijk terug te keren naar de basis van rapmuziek, hoe die zich inzet, bewust en militant is. Zelfs voor de  gevoeligste onderwerpen die te maken hebben met soevereiniteit, veiligheid, defensie, financiën, water, elektriciteit, olie, gas, persoonlijke data, enz. hebben wij bijna alle verantwoordelijkheid uit handen gegeven. We moeten duidelijk zijn: Wanneer men weigert zegt men neen!

Andere namen die ook sterk aanwezig zijn in de Senegalese rap-scene: Daara J, Fou Malade, Nix. 

Zo blijft Senegal er voor zorgen dat het gezien en gehoord wordt op de internationale scene door voortdurend zijn muzikale tradities te vernieuwen en mogelijk een inspirerend model te zijn voor andere Afrikaanse landen en een ander imago te geven aan het continent.