Screenshot van de Anit Sayac home page.

Op de website Anit Sayac (Turks voor “monumenten teller”) staat het nummer “276” groot bovenaan de home page, op het moment van schrijven. Dat is het aantal vrouwen dat vermoord werd in huiselijk geweld in Turkije—alleen al in 2020. De teller wordt elke dag geactualiseerd. Maar wat de bezoekers van de website het meest aangrijpt, zijn de namen van de slachtoffers, die eronder worden opgesomd.

Eén van hen is de 27-jarige Pinar Gultekin, die in juli door haar partner vermoord werd, wat algemene verontwaardiging en protesten ontketende. Op de dag dat Pinars lichaam door de politie werd gevonden, kondigde de heersende Partij voor Rechtvaardigheid en Ontwikkeling (AKP) aan zich terug te trekken uit het  Verdrag van Istanbul, dat de leden van de Raad van Europa ondertekend hebben om geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld te voorkomen. In 2012 was Turkije het eerste land dat het verdrag ratificeerde—met steun van de nu heersende AKP-partij. Het verdrag trad in Turkije in 2014 in werking.

Tegenwoordig beschouwt de partij, die geleid wordt door president Recep Tayyip Erdoğan, het verdrag  in tegenspraak met de “Turkse gezinswaarden”. De vicevoorzitter van de AKP-partij, Numan Kurtulmus, zei op 2 juli in een tv-interview dat het “verkeerd” was dat Turkije het verdrag geratificeerd heeft. “Er zijn twee kwesties in dit verdrag waar wij het niet mee eens zijn” zei hij. “De eerste is de gender-kwestie en de tweede die van de seksuele oriëntatie. Er zijn nog andere kwesties, maar deze twee hebben de LHBTI en randfiguren in de kaart gespeeld en speelruimte verschaft.”

Deze positie van de partij heeft weerklank gevonden bij de Turkse conservatieven. Abdurrahman Dilipak, een populaire islamitische columnist, beschreef het verdrag in 2019 als een “duivel met een engelengezicht” en een “valkuil” uitgezet om de traditionele familie te vernietigen.

Plaatselijke vrouwenrechtenorganisaties die overlevenden van huiselijk geweld te hulp komen, vrezen ondertussen dat als Turkije zich uit het verdrag terugtrekt, dit rampzalige gevolgen zal hebben voor hun werk—en ook voor de families die gerechtigheid zoeken voor dierbaren die het slachtoffer geworden zijn van vrouwenmoord.

Mor Cati, een toonaangevende Turkse ngo die werkt aan preventie en het in kaart brengen van huiselijk geweld, stelt dat een poging van de regering om zich uit het verdrag terug te trekken een juridische confrontatie te wachten staat.  “Volgens de Turkse grondwet staan internationale mensenrechtenovereenkomsten boven interne wetten”, zei Mor Cati's advocaat Meline Cilingir, in een interview met Middle East Eye. “Als het parlement probeert het verdrag te verwerpen, zullen vrouwenrechtenorganisaties proberen daar bij het constitutionele hof de annulering van aan te vragen,” voegde zij daaraan toe.

Niet iedereen in de heersende partij is voorstander van terugtrekking. De Organisatie voor Vrouwen en Democratie (Kadem), mede opgericht door Erdogans dochter Sumeyye Erdogan Bayraktar in 2013, is openlijk opgekomen voor het lidmaatschap van Turkije in het verdrag. In een verklaring op 10 juli zei Kadem dat “in een relatie zonder liefde en respect en waar één van de partijen onder geweld te lijden heeft, er geen sprake meer kan zijn van ‘familie’.”

#IstanbulConventionSavesLives

De moord op Pinar Gultekin heeft eraan bijgedragen dat een beweging ter ondersteuning van het verdrag tot stand gekomen is, online actief onder de hashtag #istanbulconventionsaveslives.

“Haar dood was kenmerkend voor langdurige vormen van structureel geweld, mogelijk gemaakt door nalatigheden en handelingen van de staat en haar politiediensten,” zei Asli Bali, faculteitsdirecteur van de UCLA School of Law's Promise Institute for Human Rights (centrum van mensenrechten onderwijs, onderzoek en pleitbezorging van de Universiteit van Californië Los Angeles).

Het overweldigende publieke protest schijnt indruk gemaakt te hebben op de AKP-partij — een beslissing die begin augustus had moeten worden aangekondigd, is uitgesteld.

Action to save #IstanbulConventionSavesLives needed today – now! Please promote.🙏🙏🙏🕊📡 @PoetsVersus @jaeger_julia @AnnetteLawson1 @RedGSagoo @LaurainLondon https://t.co/CWm55HSOXU

— Alice Fookes (@alicefookes) September 22, 2020

Vandaag actie vereist om #IstanbulConventionSavesLives te redden – nu! Verspreid dit bericht.

”We are the best opposition, that’s why the government wants to control us,” says feminist lawyer Canan Arın. As a part of our series on #DefendingHumanRights in #Turkey, we share her story 👉 https://t.co/KN5vDbHJ7F#istanbulSözleşmesiYaşatır#IstanbulConventionSavesLives

— NL Helsinki Comité (@NHC_nl) September 21, 2020

“Wij zijn de beste oppositie, daarom wil de regering ons onder controle houden,” zegt de feministe en advocate Canan Arın. U kunt haar verhaal lezen in onze serie #DefendingHumanRights in #Turkey

Why does the #IstanbulConvention matter?

Short answer: Because the #IstanbulConventionSavesLives

If you've got three minutes for a longer answer, watch @kadinih‘s latest videohttps://t.co/7rqWtkC2q0

— equalitynow (@equalitynow) September 16, 2020

Waarom is het #VerdragVanIstanbul zo belangrijk?
Kort antwoord: omdat het #VerdragVanIstanbulLevensRedt
Als je drie minuten hebt voor een langer antwoord, kijk dan naar @kadinih's laatste video.

Hashtag #istanbulconventionsaveslives & black/white selfies are being posted in protest over threats by Turkey's govt to withdraw from European treaty to protect women, & in solidarity w/ murder victims often reported in Turkish newspapers.https://t.co/uqBN31S9ef @sophiedaviesed

— equalitynow (@equalitynow) September 12, 2020

Hashtag #istanbulconventionsaveslives & zwart-wit selfies worden geplaatst uit protest tegen de dreigementen van de Turkse overheid om zich uit het Europese verdrag ter bescherming van de vrouw terug te trekken & uit solidariteit met moordslachtoffers waarvan vaak verslag wordt gedaan in Turkse kranten.

Geen enkele staat heeft zich nog uit het Verdrag van Istanbul teruggetrokken maar er zijn andere staten, die het, net als Turkije, in overweging nemen. Eén van die staten is Polen, waar conservatieve politici het verdrag als een “gevaar” voor het traditionele gezin beschreven hebben. In mei 2020 heeft de Hongaarse wetgever geweigerd het verdrag te ratificeren, waarbij ze bezwaren uitten tegen de definitie van geslacht als “gevormd door de maatschappij”. Net als Hongarije hebben Bulgarije en Slowakije het verdrag ondertekend maar niet geratificeerd.

In 2018 werden er 440 paar hoge hakken opgehangen aan de gevel van een gebouw in Istanbul.  Daarmee maakte de Turkse kunstenaar Vahit Tuna een gedenkteken voor 440 vrouwen die door partners of familieleden vermoord werden in dat jaar. Terwijl Turkije overweegt of het lid zal blijven van het verdrag vragen vrouwen zich af: Hoeveel meer schoenen moeten er nog opgehangen worden om de regering te overtuigen dat er mensenlevens op het spel staan?