Mijn dieptepunt in de Lage Landen

Interieur van de Portugese Synagoge in Amsterdam, door Emanuel de Witte. Publiek domein, via Wikimedia Commons.

Door Karen Kao

Toen ik naar Nederland verhuisde, waren mijn Nederlandse man en ik net getrouwd. Ik beloofde dat ik het een jaar zou volhouden. Hij beloofde dat we terug zouden gaan naar de Verenigde Staten als ik dan nog steeds een hekel had aan Amsterdam.

Mijn man heeft me op allerlei manieren geholpen om me voor te bereiden op de grote stap. Hij gaf me boeken om te lezen voordat we verhuisden; een lijst van alle hoogte- en dieptepunten in de Nederlandse geschiedenis. De Gouden Eeuw. De kolonie Batavia. De Duitse bezetting tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het hedendaagse Amsterdam.

De Nederlandse ontstaansmythe

Wist ik veel dat al deze boeken mij de Nederlandse ontstaansmythe bijbrachten dat de Lage Landen op een fundament van religieuze tolerantie waren gesticht.

Toen de vechtlustige Nederlanders onafhankelijk werden van het katholieke Spanje in 1648, ontstond de eerste vluchtelingengolf vanuit het Spaanse Nederland van mensen die op zoek waren naar de vrijheid om hun protestantse geloof uit te oefenen. Er volgden meer vluchtelingengolven. Joden die uit Portugal verbannen waren en protestantse Hugenoten uit Frankrijk. Anne Frank, een Duits, Joods meisje dat naar Amsterdam kwam op vlucht voor de nazi's, is een nationaal symbool van Nederlandse tolerantie.

In al die jaren dat ik in Nederland woon, heb ik Nederlanders zelden over dat verleden gehoord. Het feit dat die vluchtelingen nodig waren om de snelgroeiende economie te dragen. Het feit dat de overgrote meerderheid van die joden in concentratiekampen stierven, waaronder Anne Frank. Het zou kunnen dat de Nederlanders hun geschiedenis vergeten zijn, omdat ze zich koesteren in de naglans van hun historische tolerantie.

Maar tegenwoordig is de ultrarechtse, xenofobe Partij Voor de Vrijheid (PVV) is de een-na-grootste politieke partij in Nederland. Leider Geert Wilders heeft in zijn eentje het politieke spectrum naar rechts weten te verschuiven en het publieke debat weten te verharden. Het is nu heel normaal om Nederlandse politici te horen praten over het sluiten van de Nederlandse grenzen.

“Allochtonen”

Nederlanders hebben al jaren een lastige relatie met hun immigranten, de zogenoemde ‘allochtonen’. De definitie van een ‘immigrant’ is volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) een persoon van wie ten minste één ouder in het buitenland is geboren. Volgens deze definitie doet het er niet toe of die persoon zelf in Nederland geboren is. Een kind van een allochtoon is ook een allochtoon.

Op straat heeft ‘allochtoon’ een andere betekenis. Deze term verwijst bijna exclusief naar mensen van Turkse of Marokkaanse afkomst en is van toepassing op alle generaties, of ze nou in het buitenland of in Nederland geboren zijn. Het is zo'n minachtende term dat mensen mij herhaaldelijk geadviseerd hebben om mijzelf niet als allochtoon aan te duiden. In 2016 heeft de Nederlandse overheid het gebruik van de term ‘allochtoon’ formeel afgeschaft, evenals de tegenhanger ‘autochtoon’ voor oorspronkelijke Nederlanders. Toch blijft het CBS onderscheid maken tussen westerse immigranten (uit de Verenigde Staten, Canada, de E.U., Indonesië, Oceanië en Japan) versus de rest. Die eersten zijn oké, die laatsten niet.

Dus zelfs als de grenzen dicht zouden gaan, zou ultra-rechts nog niet tevreden zijn.Er wonen bijna 800.000 migranten van Turkse of Marokkaanse afkomst in Nederland. Volgens Nederlandse politici van rechtse en middenpartijen vormt deze groep een probleem.

Forum voor democratie

Het Forum voor Democratie (FVD) is een nieuwe politieke partij die bij de landelijke verkiezingen van 2017 opeens een rol ging spelen in Nederland. Leider Thierry Baudet is het type dat Amerikanen een frat boy noemen: een corpsbal. Zijn afkomst en opleiding passen goed bij de hogere middenklasse van Nederland. Hij is “een van ons”. Sommige analisten noemen de FVD de light-versie van de PVV. Xenofobie verborgen onder een dun laagje voorkomendheid.

Baudet heeft de gewoonte om op de nationale trots in te spelen. Hij maakt zich zorgen dat de Nederlanders door al hun tolerantie het contact met hun eigen prachtige, culturele erfenis verloren zijn. Baudet vindt dat het tijd is om deze erfenis weer op te eisen voordat buitenstaanders haar helemaal te gronde richten. Er is geen plaats meer voor deze mensen. Zij vormen een bedreiging voor ons.

Zij zijn de Turken en de Marokkanen. En zij zouden allemaal moslim zijn, praktiserend of niet. Je ziet ze op straat. Vrouwen met hoofddoek of, nog erger, met boerka's. Man met slonzige baarden (naar hipster maatstaven) die ‘soepjurken’ dragen, zoals Nederlanders dat noemen.

Tolerantie

Laatst hoorde ik tijdens een etentje een tirade van een vriend aan over al die moslims. De vriend vond dat we ons genoeg aan hen aangepast hadden. Als bewijs van de Nederlandse tolerantie voerde hij aan dat de supermarkten vooral hoofddoek dragende werkneemsters hebben. Maar genoeg is genoeg, vindt onze vriend. Verbied de boerka, want je weet nooit wie of wat eronder verborgen zit.

De Nederlanders zijn zeker niet de enige met hun nieuwe intolerantiegolf. Frankrijk, Oostenrijk en Hongarije hebben allemaal hun eigen vormen van xenofobe leiders. Om van de Verenigde Staten nog maar te zwijgen. Mijn punt is niet dat Nederlanders erger zijn dan Amerikanen, maar dat ze geen haar beter zijn.

En zo brokkelt de ontstaansmythe af van een republiek die stoelt op religieuze tolerantie. Het is 29 jaar geleden dat ik die afspraak maakte met mijn man. Ik heb het hier overduidelijk naar mijn zin. Ik ben in 2013 Nederlands staatsburger geworden omdat we hier waarschijnlijk de rest van ons leven blijven. En als dat zo is, wil ik kunnen stemmen.

Maar ik ben ook Nederlander geworden in veel bedrieglijker opzichten. Islamofobie in de naam van cultureel behoud kan ik niet accepteren. Noch wil of kan ik in de ontstaansmythe van de ruimdenkende, tolerante Nederlander geloven. Tegenwoordig stap ik op bij een etentje of ik zeg de vriendschap op als het nodig is. Dat is een nieuw dieptepunt hier voor mij in de Lage Landen.

Karen Kao is dichteres, schrijfster en essayist in Amsterdam. Dit esssay werd eerder gepubliceerd op Inkstone Press.

Start een discussie

Auteurs graag inloggen »

Regels

  • Alle reacties worden beoordeeld door een moderator. Verzend je reactie maar één keer, anders kan deze als spam worden gemarkeerd.
  • Wees respectvol tegen elkaar. Reacties met hatelijke opmerkingen, obsceniteiten en persoonlijke aanvallen worden niet goedgekeurd.