Morri na Maré: Politie verandert Rio de Janeiro's favela Maré in een strijdtoneel

Community of Maré, Rio de Janeiro. Image by the Agência Pública for the documentary "I died in Maré" under Creative Commons licence BY-ND.

Maré, Rio de Janeiro. Afbeelding van Agência Pública uit de documentaire “Morri na Maré” via Creative Commons BY-ND.

[Tenzij anders vermeld, leiden de links in dit artikel naar websites in het Portugees]

De nacht van 24 juni 2013. De wereld volgt de golf van protesten [en], die begin juni begon en zich uitbreidde over verschillende Braziliaanse steden. Die nacht, in Rio de Janeiro, na een gewapende groepsoverval na een demonstratie in de wijk Bonsucesso, vielen agenten van de militaire politie BOPE (bataljon voor speciale operaties) favela Maré binnen.

De agenten verklaarden dat zij de wijk zijn binnengegaan om de dieven te volgen, maar rond 19 uur werden traangasbommen naar de bewoners gegooid. Eén van de traangasbommen raakte het Observatorio de Favelas, een lokale nieuwsorganisatie. Er was veel verwarring, en geweerschoten waren tot vroeg in de morgen te horen. De volgende ochtend bleken er 13 doden te zijn gevallen. Bij ontwaken bleek de favela bezet door de BOPE, de oproerpolitie en de Nationale Veiligheidsdienst.

Het incident leidde tot protesten tegen het geweld dat de regering gebruikt en genereerde aandacht voor het leven van de bewoners van de sloppenwijk Maré. De mini-documentaire “Morri na Maré” (“Ik stierf in Maré”) werd op 11 maart 2014 door het onderzoeksjournalistieke platform Agência Pública uitgebracht, om de consequenties van het gevecht tussen drugsrunners en de politie door de ogen van kinderen in beeld te brengen. Marie Naudascher en Patrick Vanier, twee in Rio gevestigde Franse journalisten, zijn de drijfveren achter dit project, dat mogelijk is gemaakt dankzij een crowdfunding campagne die 808 mensen bereikte.

In de documentaire is Jailson de Souza, coördinator van Observatorio de Favelas, kritisch over het politieoptreden:

É uma ação irresponsável que trata a favela como arena de guerra. Não tem nenhum sentido a polícia agir como agiu hoje pela madrugada, hoje pela manhã e está agindo durante o dia. Não tem nenhum sentido a polícia permanecer aqui com essa força bélica e monstruosa. 

Het is een onverantwoordelijke actie die de favela tot strijdtoneel maakt. Het optreden van de politie in de vroege morgen en gedurende de ochtend en dag heeft geen enkele zin, net als de blijvende politie-aanwezigheid van enorme omvang, alsof het oorlog is. 

De Politie-eenheid ter Pacificatie

Maré is een van de grootste favela's van Rio de Janeiro. Meer dan 130.000 mensen wonen op deze kruising van drie van de belangrijkste zones van drugstransport van de stad – Amigos dos Amigos [en], Comando Vermelho [en] en Terceiro Comando [en] – en gemilitariseerde groeperingen. Er is geen Politie-eenheid voor Pacificatie (UPP) [en], een speciale eenheid die zich richt op het uit handen van drugsdealers nemen van de wijken. Voor de autoriteiten is de aanwezigheid van UPP's en de pacificatie van de favela's een van de belangrijkste onderdelen van de voorbereidingen voor het WK voetbal, later dit jaar. De wijken en de politie staan hier niet unaniem achter.

Halverwege maart 2014, na een golf van geweld die ontstond na de bezetting door de politie van favela Vila Kennedy – waar de 38e UPP zal worden gevestigd – begonnen internationale kranten te berichten over de contradicties in het plan voor pacificatie. Een artikel in de Spaanse krant El País [es] beschreef dat Rio zich op dit moment op een “zorgelijk kruispunt bevindt”: de stad moet kiezen tussen het behouden van de veiligheidstroepen van de politie, “die zwarte gaten beginnen te vertonen, of kiezen voor de oude methode van najagen en uitschakelen van drugsrunners (die eerder faalde)”.

Ook bij de politie wordt getwijfeld aan het project. Alleen al dit jaar zijn vier agenten vermoord in UPP-gebieden. Danillo Ferreira, een medewerker van Global Voices, legde in zijn verslag op blog Abordagem Policial uit dat “noch de politie, noch de gemeenschappen overeenkomsten zien in wat de regering propageert en wat in de praktijk ervaren wordt”. Hij voegde daaraan toe:

Sob a pressão para a realização ordeira da Copa do Mundo e das Olímpiadas é bem possível que o governo do Rio de Janeiro mantenha os esforços de financiamento da política das UPPs, que até 2016 pode servir de medida emergencial de contenção das favelas.

Onder druk om het WK en de Olympische Spelen ordelijk te laten verlopen, is het goed mogelijk dat de gemeentelijke overheid van Rio de Janeiro het project UPP financieel blijft ondersteunen, zodat het tot 2016 kan blijven fungeren als noodmaatregel om de favela's te isoleren.

Verzetsnetwerken 

Organisaties Redes da Maré en Observatorio de Favelas werken samen met Amnesty International om ervaringen met geweld vanuit de overheid op dagelijkse basis bij te houden. Het werk van journalisten en professionele fotografen, in samenwerking met de bewoners, “wil de werkelijkheid van de mensen die leven, werken en hun kinderen grootbrengen in de grootste favela in Rio de Janeiro zichtbaar maken”.

In het artikel “Por que a polícia é tão violent?” (“Waarom is de politie zo gewelddadig?”), onderdeel van het project, roept Eliana Sousa Silva, de directrice van Redes da Maré, op om de stappen die de publieke veiligheidsdiensten tot nu toe hebben genomen te heroverwegen.

Nos primeiros 55 dias de 2014, tivemos pelo menos 45 mortos em operações policiais em favelas do Rio de Janeiro, sem contar feridos. São números que propõem a toda sociedade, com urgência, o desafio de refletir e questionar as ações de segurança pública no Rio, especialmente nas favelas.

Como alguém que se constituiu no mundo a partir da Maré, busco compreender as práticas das forças policiais na favela a partir do olhar dos agentes diretamente envolvidos nessa problemática: policiais, integrantes dos grupos criminosos armados e moradores. Meu esforço é pensar caminhos para ampliar o diálogo com as autoridades, que muitas vezes não conseguem envolver no debate a população diretamente atingida pela falta de políticas abrangentes de segurança pública.

In de eerste 55 dagen van 2014 zijn er minstens 45 doden gevallen tijdens politie-operaties in de favela's van Rio de Janeiro, zonder telling van de gewonden. Deze cijfers dagen de maatschappij dringend uit na te denken over de acties van de publieke veiligheidsdiensten in Rio, met name in de favela's, en deze in twijfel te trekken.

Ik ben opgegroeid in Maré en ik probeer te begrijpen wat de politie doet, door te kijken door de ogen van de direct betrokkenen: politieagenten, leden van criminele, gewapende groeperingen en bewoners van de favela. Ik doe mijn best manieren te bedenken om de dialoog met de autoriteiten te verbreden. De autoriteiten slagen er vaak niet in de mensen, die direct lijden onder het gebrek aan ontbrekende publieke veiligheidsdiensten, bij het debat te betrekken.

Start een discussie

Auteurs graag inloggen »

Regels

  • Alle reacties worden beoordeeld door een moderator. Verzend je reactie maar één keer, anders kan deze als spam worden gemarkeerd.
  • Wees respectvol tegen elkaar. Reacties met hatelijke opmerkingen, obsceniteiten en persoonlijke aanvallen worden niet goedgekeurd.