Afbeelding door Monika Deupala. Via Nepali Times. Gebruikt met toestemming.

Dit artikel van Alisha Sijapati [en – alle links] werd oorspronkelijk gepubliceerd in de Nepali Times en een bewerkte versie is opnieuw gepubliceerd op Global Voices als onderdeel van een overeenkomst voor het delen van content.

Bij de laatste telling, in 2019, werden er 129 gesproken talen in Nepal geïdentificeerd, maar terwijl er nieuwe talen worden ontdekt, sterven er andere uit.

Minstens 24 van de talen en dialecten in Nepal zijn nu “bedreigd”, en de volgende drie die op het punt staan te verdwijnen zijn Dura, Kusunda, en Tillung, die elk nog maar door één persoon worden gesproken.

“Het zal me niet verbazen als deze drie talen de volgende zijn die verdwijnen. Als er niemand meer is om ze te spreken, zullen we ze niet meer kunnen redden”, zegt Lok Bahadur Lopchan van de Language Commission of Nepal (Taalcommissie van Nepal), die is belast met het behoud van de taalkundige verscheidenheid van Nepal.

Wanneer een taal door minder dan 1.000 mensen wordt gesproken, wordt het gecategoriseerd als “bedreigd”. Lopchan voorspelt dat meer dan 37 talen die in Nepal worden gesproken in die categorie vallen en waarschijnlijk binnen de komende 10 jaar zullen verdwijnen.

Volgens het  jaarverslag van 2019 [nep] van de Language Commission of Nepal zijn de meest gesproken talen in het land Nepalees, Maithili, Bhojpuri, Tharu, Tamang, Nepal Bhasa, Bajjika, Magar, Doteli en Urdu, in die volgorde.

Maar net zoals er talen verdwijnen, worden er in afgelegen delen van het land weer nieuwe talen ontdekt, waaronder het Rana Tharu, dat wordt gesproken in het westen van Tarai, Narphu in een afgelegen vallei in Manang, Tsum in de Tsumvallei in Boven-Ghorka, Nubri Larke in de Manaslu-regio, Poike en Syarke.

Kind leest “Dhaplaan Khyaa,” een volksverhaal van Durgalal Shrestha. Foto: Ashish Shakya via Nepali Times. Gebruikt met toestemming.

“Het is een geluk dat deze talen zijn geïdentificeerd, maar het is jammer dat ze door heel weinig mensen worden gesproken en zeer binnenkort kunnen uitsterven”, zegt Lopchan, die eraan toevoegt dat er elke twee weken ergens op de wereld een inheemse taal uitsterft.

Zelfs de talen die tot de top 10 van de meest gesproken talen in Nepal behoren, verliezen hun status van eerste taal. Ouders dringen aan op vaardigheid in Nepalees of Engels op school om goede vooruitzichten op een baan voor hun kinderen te garanderen. Sinds Koning Mahendra over het land regeert, heeft de staat het Nepalees als lingua franca naar voren geschoven, ten koste van andere nationale talen.

Supral Raj Joshi, 29, is een stemacteur die thuis Nepal Bhasa (Newar-taal) sprak toen hij opgroeide. Maar vanaf de basisschool werd er alleen maar Nepalees en Engels in de klas gesproken en vergat hij al snel zijn moedertaal. Terwijl hij Nepalees sprak met zijn familie, viel het hem plotseling op hoeveel hij van zijn cultuur met de taal had verloren.

“Het verlies van de talen van Nepal is het resultaat van een bewust staatsbeleid; ons taalkundig erfgoed werd weggevaagd om een nationaal karakter te promoten”, zegt Joshi.

Koning Mahendra stelde maatregelen in om een verenigde Nepalese identiteit te creëren door middel van kleding, taal en zelfs ontmantelde democratie, en voerde het partijloze Panchayat-systeem in dat volgens hem: “geschikt was voor de Nepalese bodem”.

Experts zeggen dat de beslissing om het idee van nationalisme door middel van één taal af te dwingen, de inheemse gemeenschappen ervan heeft weerhouden hun voorouderlijke taal te spreken.

Maithili-schrift. Afbeelding via Nepali Times. Gebruikt met toestemming.

“De dominante klasse maakte van haar taal de nationale taal, en daarbij leden andere talen bijkomende schade”, zegt Rajendra Dahal, redacteur van Shikshak magazine. “Het einde van een taal is niet alleen een verlies voor een gemeenschap, maar ook voor het land en de wereld.”

Bij de Language Commission of Nepal heerst een gevoel van urgentie om de drie talen die elk nog maar één spreker hebben, te redden. Het werkt samen met de 45-jarige Kamala Kusunda, de enige levende persoon ter wereld die Kusunda spreekt. Ze runt nu een kleine privéschool in Dang om de taal aan meer dan 20 studenten te onderwijzen.

“Als ik sterf, sterft mijn moedertaal met mij. Ik moest deze taal nieuw leven inblazen vanwege de waarde ervan voor onze mensen, en de hoop om onze voorouderlijke taal levend te houden”, vertelde Kamala Kusunda telefonisch aan de Nepali Times.

Muktinath Ghimire in Lamjung heeft een vergelijkbare taak. Als enige overgebleven spreker van het Dura bereidt hij zich voor om een school op te richten om de taal aan anderen in de gemeenschap te onderwijzen. “We kunnen deze taal niet laten uitsterven”, zegt hij.

Andere talen, zoals het Tsum, die meer recentelijk als duidelijke dialecten werden geïdentificeerd,  waren al bedreigd toen ze werden geïdentificeerd als uniek.

“Ouderen in de Tsumvallei spreken uitsluitend Tsum, maar de jongere generatie verliest de taal”, zegt Wangchuk Rapten Lama, zelf een vloeiend Tsum-spreker, die eraan werkt om het gebruik van de taal uit te breiden door culturele activiteiten aan kinderen te introduceren.

De in Canada gevestigde taalantropoloog Mark Turin werkte samen met de Thangmi in de districten Dolakha en Sindhupalchok om hun bedreigde taal vast te leggen.

“Over taalkundigen te spreken die talen redden is net zo belachelijk als suggereren dat apps en digitale technologieën de taal redden,” zegt hij. “Geen van beide is waar, en de veldlinguïstiek wordt nog steeds gedomineerd door vrij koloniale en extractivistische modellen van kennisproductie.”

Hij zegt dat sprekers van inheemse talen zoals de Thangmi erkenning verdienen, omdat ze onvermoeibaar werken aan het terugwinnen, verjongen en nieuw leven inblazen van hun voorouderlijke talen, ondanks de vaak aanzienlijke tegenstand waarmee ze te maken krijgen.

Nadat Nepal op de federale modus overging, was het de verwachting dat scholen in het hele land regionale talen zouden gaan onderwijzen. Artikel 31 van de grondwet zegt: ‘Elke in Nepal woonachtige Nepalese gemeenschap heeft het recht om tot aan het secundair onderwijs, onderwijs in de moedertaal te volgen, en het recht om scholen en onderwijsinstellingen te openen en te runnen, zoals bij wet is bepaald.’

Het Curriculum Development Centre (Curriculum Ontwikkelingscentrum) introduceerde samen met plattelandsgemeenten een ‘lokaal leerplan’ met 100 punten. Hoewel sommige scholen moedertalen als optie aanbieden, kiest een meerderheid voor het “lokale leerplan”.

In oktober 2020 heeft de burgemeester van Kathmandu, Bidya Sundar Shakya, het voor scholen verplicht gesteld Nepal Bhasa te onderwijzen van groep 1-8. Maar er volgde een gemengde reactie van de ouders, waarbij velen het gevoel hadden dat het de studenten teveel zou belasten en dat hun Nepalees en Engels eronder zouden gaan lijden.

Talen evolueren niet meer zodra mensen ze niet meer spreken. Voorouderlijke talen zijn ook nodig om mensen in hun erfgoed te verankeren en een duidelijke identiteit te geven. Door globalisering en het internet wordt dit overal ter wereld steeds moeilijker.

“Mijn kleine kinderen spreken alleen Engels”, zegt Saraswati Lama, die met een Rai getrouwd is, en voor een non-profitorganisatie in Kathmandu werkt. “Mijn dochter heeft het van YouTube geleerd en zij heeft het weer aan haar jongere broer geleerd.” Zowel Lama als haar man spreken niet hun eigen moedertaal en spreken alleen Nepalees met elkaar.

Maar tegenwoordig lijkt het erop dat binnen de Nepalese diaspora het taalkundig erfgoed van het land meer wordt gewaardeerd. Sujan Shrestha werd geboren in Kathmandu, maar verhuisde naar de VS toen hij op de middelbare school zat. Hij is nu een professor aan de Universiteit van Maryland, Baltimore, en zegt dat zijn vrouw en kinderen alleen Engels en Nepal Bhasa, en geen Nepalees spreken.

“Nepal Bhasa geeft de kinderen een identiteit en brengt ze in contact met de rest van de familie, met name hun grootouders. Het gaat erom onze kinderen culturele gevoeligheid en een open geest voor andere culturen en mensen bij te brengen.”