Foto door Gopen Rai, via Nepali Times. Gebruikt met toestemming.

Dit bericht door Pinki Sris Rana werd oorspronkelijk gepubliceerd in de Nepali Times [en – alle links, tenzij anders aangegeven], en een bewerkte versie werd opnieuw gepubliceerd op Global Voices in het kader van een overeenkomst van content-sharing.

Geschiedenis is niet altijd erkentelijk voor de hoofdrolspelers die er deel van uit maken. De geschiedenis van Nepals Gurkha-strijders is hierop geen uitzondering. Zij staan erom bekend de meest bekwame, taaiste en dapperste soldaten te zijn, die in de loop van de geschiedenis ingezet werden door het Britse leger en ook vandaag nog dienst doen in eigen land en buitenland.

Dappere soldaten in kaki gevechtsuitrusting met tropenhoed, die zwaaiend met het kukri-kapmes [nl] ten strijde trekken waren altijd al een iconisch beeld van Nepals geschiedenis. Het beeld van hun vrouwen in sarong, hun worstelingen en hun bijdragen, of het nu in Nepal was of in het buitenland, ontbreken echter op de bladzijden van de geschiedenis.

De laatste tijd zijn er dankbare pogingen om dit euvel te verhelpen en de ervaringen van deze Gurkha-vrouwen te documenteren. De recente tentoonstelling van artieste Suzana Thapa Shris: Gurkha Women: An Echo in the Story helpt mee deze leemte op te vullen door de verhalen opnieuw te vertellen vanuit het perspectief van de vrouwen van de soldaten.

Foto door Gopen Rai, via Nepali Times. Gebruikt met toestemming.

“Terwijl Gurkha-soldaten vochten in oorlogen, waren het hun vrouwen die in hun eentje het huishouden bestierden, zij waren de stille helden,” verklaart de 29-jarige Thapa Shris. “Met weinig geld en beperkte middelen onderhielden zij families en brachten jongens groot die zelf Lahure (Nepalezen die dienst doen in het buitenland) werden. Hun bijdrage is immens.”

Na haar eerste tentoonstelling: Bharseli Gurkhas: From Stories to Portraits, [ne, en] die zich toespitste op het leven van Gurkha-soldaten uit het dorp van haar voorouders Bharse in het Gulmi-district, vond Thapa Shris dat zij ook het leven van hun vrouwen moest belichten.

Zelf een telg uit een Gurkha-familie, met een grootvader die dienst deed in het Indische leger, werd Thapa Shris al jong bekend met het Pretoriaanse verleden van haar familie. Zij groeide op bij haar grootouders in Butwal en luisterde naar hun verhalen, zowel die over de veldslagen als die over het huisfront.

Foto door Gopen Rai, via Nepali Times. Gebruikt met toestemming.

Haar vader, Bom Bahadur Thapa, een tuinbouwkundige van beroep en schrijver, schreef een boek “Bharseli Gorkhagatha ra Serofero” (geschiedenis van de Gurkhas) over zijn voorouders. Toen Thapa Shris haar project startte, interviewde het vader-dochter-duo zo´n 50 vrouwen van rond de 70 en ouder uit Baglung, Gorkha, Gulmi, Kaski, Palpa, Rupandehi en Sunsari. Zij waren allemaal vrouwen van Nepalese soldaten die gediend hadden in het VK, India, Singapore en Malaya (nu Maleisië).

“De tentoonstelling nam vorm aan toen we ons toespitsten op wie deze vrouwen waren, hun levensverhaal en hun bijdrage aan de geschiedenis van de Gurkha,” voegt ze daaraan toe. “Hun identiteit en hun bijdrage was altijd het hoofddoel van deze tentoonstelling.”

Foto door Gopen Rai, via Nepali Times. Gebruikt met toestemming.

Thapa Shris heeft geen formele kunstopleiding gehad maar haar ruwe talent voor portretten is overduidelijk voor iedereen. In het NAC (Nepal Art Council) waren van 25 tot 28 november daarnaast ook sketches, archiefbeelden, beeldmateriaal van interviews en kunstinstallaties met traditionele achtergrondmuziek te zien.

Maar het hoogtepunt van het evenement waren de evocatieve getuigenissen bij de respectieve portretten waarbij twee soorten vrouwen naar voren kwamen: diegenen die achterbleven in Nepal en diegenen die hun mannen volgden naar het buitenland waar ze werden ingezet. De meesten hadden moeite de eindjes aan elkaar te knopen – in het bijzonder diegenen die op een nieuwe plek terechtkwamen waar zij de spreektaal niet kenden.

[ne, en]

“We nemen zomaar aan dat Gurkha-soldaten welgesteld zijn en dat hun leven gemakkelijk is maar dat is niet altijd zo,” verduidelijkt Bom Bahadur. “Er was geen direct communicatiemiddel of een manier om geld over te maken. Het waren deze dappere vrouwen die zich een weg baanden.”

Terwijl archiefbeelden het publiek hielpen een blik te werpen op het leven in het buitenland verbeeldde een kunstinstallatie van een klassieke gebreide Nepalese handtas met briefomslagen hoe in die dagen brieven het enige communicatiemiddel tussen de echtgenoten was.

Een sectie toonde foto´s van handen met het doel de weerbaarheid en de aard van het leven te tonen dat deze vrouwen leidden. Alle portretten waren van de gerimpelde handen van de vrouwen, rustend op de patronen van hun longhi (een traditionele Nepalees kledingstuk).

Foto door Gopen Rai, via Nepali Times. Gebruikt met toestemming.

In de tentoonstelling waren ook traditionele klederen en juwelen van de Gurkha-vrouwen te zien, net zoals houten keukengerei dat in het verleden door deze inheemse gemeenschappen werd gebruikt. Longhi, gouden Beruwa bangles en traditionele gouden Asarfi ringen die synoniem zijn met de Lahureni kwamen sterk naar voren in de kunst en de foto´s.

“Het goud kwam veel later toen de oorlog voorbij was,” voegt Suzana hier aan toe.

“Wat al de bojus (grootmoeders) zeiden was dat ze blij waren dat ze tenminste goud mochten dragen.”

Het vader-dochter-duo is nu van plan alle getuigenissen uit te schrijven voor een boek. Bom Bahadur zei, “Ik ben blij dat onze Gurkha-vrouwen in het spotlicht staan. Het feit dat mijn dochter hieraan bijdraagt maakt me nog trotser.”