Moeder Mphatso Gumulira, 15, met haar zoon Zayitwa in het Queen Elizabeth ziekenhuisl in Blantyre, Malawi. Foto via DFID/Flickr, CC BY 2.0.

Noot van de redactie: Dit artikel werd geschreven door Kondwani Magombo als onderdeel van het door het VK gesubsidieerde project PROTECT, voor ARTICLE 19, en wordt hier gepubliceerd in het kader van een partnerschapsovereenkomst.

Toen Jazira Afiya, een 27-jarige moeder van 3 kinderen, bij de herhaling van de presidentsverkiezingen in Malawi stemde, bracht ze haar stem uit met één wens: dat de nieuwe regering gezondheidszorg zou brengen tot waar zij woont.

Afiya woont in Kanyenga, een afgelegen dorp in het toeristische district van Mangochi, langs de kust. De dichtstbijzijnde gezondheidsdienst ligt op 40 kilometer afstand, en de gemakkelijkste manier om er te geraken is met een motor-taxi, voor een retour-ritprijs van 6.000 Malawiaanse kwacha (ongeveer 6,75 EUR) – een enorme prijs voor een zelfvoorzienende landbouwer zoals Afiya.

Malawi's minimum inkomen is 1.346 MK (1,51 EUR) per dag, wat betekent dat de prijs van een rit op de motor het equivalent is van een inkomen van 5 dagen.

Inwoners van Kanyenga kennen het allemaal: zieken die sterven op weg naar het ziekenhuis, of zwangere vrouwen die bevallen gedurende de rit en soms de baby verliezen onderweg.

Afiya was zo iemand bij wie het geboorteproces op gang kwam en die niet op tijd in het ziekenhuis geraakte.

“Ik zocht overal in het dorp naar een motor om te huren, maar ik kon er geen vinden,” vertelde ze ARTICLE 19. “Rond 3 uur ‘s ochtends beviel ik thuis van een jongetje met de hulp van de vrouwen uit de buurt.”

“De volgende ochtend slaagde ik erin een motor te huren, maar toen ik bij het ziekenhuis kwam, zeiden ze dat de baby ernstige longontsteking had gekregen, blijkbaar door de kou op weg naar het ziekenhuis, en toen verloor ik zomaar mijn baby,” legde ze uit aan ARTICLE 19.

Toegang tot gezondheidszorg is een strijd voor de meerderheid van de Malawianen, en meer in het bijzonder voor de bevolking die op het platteland woont. Centraal in de problematiek van de gezondheidszorg staan vrouwen en kinderen die gespecialiseerde zorg nodig hebben, zoals pre-natale zorg, kraamzorg en zorg voor kinderen jonger dan vijf jaar.

Het Health Sector Strategic Plan II (2017-2022) vermeldt : “56 procent van volwassen Malawiaanse vrouwen noemt nog steeds de afstand tot gezondheidsdiensten een belangrijke barrière voor toegang tot gezondheidszorg”. “Het gezondheidssysteem lijdt onder zwakke human resources-capaciteiten en een gemiddeld percentage van openstaande vacatures voor essentiële klinische, verpleegkundige en technische posten”.

De diensten voldoen niet in het minst aan zowel Malawiaanse als internationale doelstellingen. De grondwet van Malawi voorziet in “het verstrekken van adequate gezondheidszorg, overeenkomstig met de zorgbehoeften van de Malawiaanse maatschappij en internationale normen voor gezondheidszorg”.

De Verenigde Naties en de Wereldgezondheidsorganisatie streven naar Universal Health Coverage tegen het jaar 2030.

In de recente verkiezingen is de problematiek van de gezondheidszorg een centraal thema geworden. De nieuwe regering en de Tonse Alliance werden verkozen vanwege een reeks beloftes, waaronder het leveren van basisgezondheidszorg in het land.

Terwijl Afiya en haar buren wachten tot de nieuwe regering haar beloftes nakomt, luisteren de maatschappelijke organisaties in het land naar het appel van de locale gemeenschap en roepen op tot actie.

“Via het National Advocacy Forum presenteren we de kwesties die de rechten van het volk aantasten aan de regering “, legt Emma Kalikya uit, een genderactiviste, en uitvoerend directrice van het Malawi Human Rights Resource Centre (MHRRC). “We hebben ons manifest met betrekking tot voldoende toegang tot basisgezondheidszorg voor vrouwen en kinderen aan de president voorgelegd”.

Kaliya roept de regering op om dringend mobiele klinieken op te richten om verafgelegen en moeilijk toegankelijke gebieden zoals Kanyenga village toch te kunnen bereiken.

“Kwesties in verband met moeder- en kindgezondheidszorg moeten voorrang krijgen, om bij te dragen aan een verlaging van mortaliteit en ziektecijfers die nog steeds zeer hoog zijn,” zegt gezondheidsvoorspreker en lobbyiste, Dorothy Ngoma, die tot 2018 voorzitster was van Malawi's National Organisation for Nurses and Midwives.

Ngoma wil dat de regering meer zwangerschapsdiensten en verloskundige afdelingen opzet, en meer verpleegsters, artsen en ander ziekenhuispersoneel aanwerft.

“Ik laat de nieuwe regering weten dat zowel de maatschappelijke organisaties als het volk van Malawi toekijken, en niet met minder tevreden zullen zijn,” vertelde ze ARTICLE 19.

De regering zegt dat er voortdurend gewerkt zal worden aan een oplossing voor deze problemen. Er zal nagegaan worden welke tussenkomst en middelen ter beschikking van de bevolking gesteld kunnen worden, vooral voor diegenen die op het platteland wonen.

Dr. Charles Mwansambo van het gezondheidsministerie van Malawi vertelde ARTICLE 19: “We hebben een plan ontwikkeld dat voorrang geeft aan, onder andere, de bouw van gezondheidsinrichtingen in afgelegen en moeilijk bereikbare gebieden om toegang tot basisgezondheidszorg voor alle Malawianen te verbeteren. Maar onze middelen zijn beperkt, daarom kunnen we niet zo snel bouwen als we zouden willen. Het ministerie werkt er aan om meer middelen vrij te maken bij locale en internationale ontwikkelingspartners zodat we meer voorzieningen kunnen bouwen.”

Naast de extra druk op de gezondheidszorg vanwege de pandemie is er een ander probleem opgedoken: een stijging van het aantal kinderzwangerschappen en kinderhuwelijken. Het district Mangochi registreerde bijna 7.400 tienerzwangerschappen van januari tot juni dit jaar – een stijging van meer dan 1.000 gevallen in vergelijking met dezelfde periode in 2019.

Ngoma vreest mogelijke complicaties omdat velen kiezen voor de optie van een abortus, wat in Malawi alleen legaal is als het leven van de vrouw in gevaar is.

“We moeten ons klaar houden om post-abortusdiensten aan te bieden aan zwangere meisjes, en we zullen de ouders van de dochters met dit probleem moeten ondersteunen,” zei ze.