Parastou Forouhar, Water Mark, hommage aan de verdrinkende vluchtelingen, 2015. ‘Dit werk werd gemaakt in het kader van het artist-in-residence programma van het Brodsky Center, Rutgers University, in samenwerking met Anne McKeown en Randy Hemminghaus, meesters papier- en drukkunst aan het Brodsky Center.’ Afbeelding met dank aan de kunstenares.

De in Duitsland wonende Iraans-Duitse kunstenares Parastou Forouhar is bekend door haar hoogstaande kunstwerken die ‘de synchroniciteit van harmonie en schoonheid belichamen waaraan andere lagen zijn toegevoegd waaruit geweld en een gevoel van onveiligheid en beknelling spreekt.’

In haar werk, wezenlijk autobiografisch, maakt de kunstenares gebruik van een breed scala aan media waaronder installaties, animaties, digitale tekeningen en fotografie.

Forouhar verliet Iran in 1991 en vestigde zich in Duitsland waar ze haar postgraduaat in de kunst behaalde. Haar werk werd geëxposeerd in galerieën en musea in Iran, Duitsland, Australië en New York en behoort tot de permanente collecties van het Duitse Parlement in Berlijn en het British Museum in Londen.

Forouhar is docent beeldende kunst aan de Mainz Academy of Fine Arts in Duitsland. Haar werk was te zien op de groepstentoonstelling van Iraanse vrouwelijke kunstenaars A Bridge Between You and Everything onder curatorschap van de beroemde fotografe Shirin Neshat in de High Line Nine galerie in New York (7-14 november 2019).

Hieronder volgen fragmenten van mijn interview met Forouhar:

Parastou Forouhar, The Eyes, 2018. Image courtesy of the artist.

Omid Memarian: Jouw collectie The Eyes roept beelden op van een politiestaat en politieke onderdrukking. Tegelijkertijd laten de gebogen lijnen, de terugkerende symbolen en het gebruik van zwart en wit een harmonie en rust zien die botst met de betekenis die het werk uitdraagt. Voor mij als toeschouwer, voelde dat als schokkend. Iran houdt je het meest bezig, maar dit verhaal lijkt universeel te zijn. Hoe is deze collectie ontstaan?

Parastou Forouhar: Je noemde iets wat ik fundamenteel acht in veel van mijn werk. Tegengestelde percepties die met elkaar concurreren – de synchroniciteit van harmonie en schoonheid, die op het eerste gezicht evident is in de patronen en hun accumulatie, terwijl andere lagen geweld en een gevoel van onveiligheid en beknelling tonen. De meeste van die laatste lagen komen pas in tweede instantie naar voren. Door de toeschouwer in een kunstwerk te betrekken, probeer ik te laten zien hoe we dingen bekijken en zien. Ik wil de toeschouwer overhalen om aandachtiger te kijken. Zoals je al zei, maakt deze polariteit en tegenstelling in perceptie, of concurrentie van tegengestelde fenomenen, deel uit van de menselijke/sociale conditie. Je ziet hoe dit zich in Iran manifesteert, maar het is niet beperkt tot een enkele maatschappij. Het is, zoals je zei, een universeel verhaal.

Toen ik aan de collectie The Eyes werkte, een van mijn laatste kunstwerken, verkeerde ik in een diepe crisis. Er zijn maatschappelijke crises die ons aanstaren en wij lijken verlamd van angst te zijn, niet in staat om ze te overwinnen. Deze collectie is misschien, in de eerste plaats, ontstaan uit de psychologische en emotionele crises die ik heb doorstaan, vanwege het voortdurend geweld en de onderdrukking in Iran, de maatschappelijke ineenstorting als gevolg van de verschillende oorlogen in het Midden-Oosten, de toenemende confrontaties met “de ander” en het fascisme in Europa, waar ik werk en woon, of het hardvochtige geweld tegen asielzoekers hier en daar.

Parastou Forouhar, RED IS MY NAME GREEN IS MY NAME III, 2015. Digitale tekening op Photo Rag, 80 x 80 cm. Afbeelding met dank aan de kunstenares.

OM: Politiek, geweld, discriminatie, ongelijkheid en pijn zijn belangrijke thema's in je werk, waaronder The Eyes, Water Mark en Red is my name. Soms zijn ze duidelijk waarneembaar en soms moet je meer moeite doen om het verband te zien tussen de verschillende symbolen en elementen. Waarom heb je deze harmonie gecreëerd in jouw repetitieve symbolen? 

PF: Iedere kunstenaar werkt met ervaringen uit zijn of haar leven. Persoonlijke gevoelens en manieren van begrip worden gevormd door ervaringen. Ik ben opgegroeid in een gezin en een groep mensen wiens belangrijkste zorg in het leven was om voor vrijheid en rechtvaardigheid te vechten onder de dictatuur van Mohammad Reza Pahlavi, de tweede sjah in de Pahlavidynastie. Mijn vader en moeder en veel van de mensen rondom mij hebben een deel van hun leven doorgebracht als politieke gevangenen. In mijn jeugd maakte ik de Iraanse revolutie mee en de oorlog tussen Iran en Irak. Er was gewelddadige onderdrukking van politieke tegenstanders door de Iraanse regering, gevolgd door migratie en verdrijving uit mijn thuisland. Deze levensomstandigheden hebben mijn menselijke emoties gevormd en zo is mijn kunst ontstaan. Mijn artistieke vormentaal is gebaseerd op ornamenten en patronen die ik in de loop der jaren heb opgepikt. Ik heb ze geprobeerd te gebruiken om uitdrukking te geven aan mijn kunst. Door die ornamentele structuur kan ik een mengeling van zichtbare en verborgen betekenissen laten zien, om schoonheid te creëren, balans en harmonie met details die je het gevoel geven opgesloten te zijn in een georganiseerde onrust en chaos. Ik probeer het potentieel voor een opschorting tussen strijdige toestanden te creëren, waarbij toeschouwers emotioneel en psychologisch worden betrokken en die aanleiding geeft tot het stellen van vragen. Technisch gezien zijn veel van deze werken digitaal gemaakt en gedrukt met ruim gebruik van computerprogramma's.

Parastou Forouhar, Written Room. Foto: Marc Domage. Afbeelding met dank aan de kunstenares.

OM: Veel van je kunstwerken zijn ruimtelijk. In plaats van ingelijst en opgehangen aan muren van galerieën, nemen ze de hele ruimte in beslag, zodat de toeschouwer een gemeenschappelijke ervaring beleeft.

PF: Je kunt een complexere en compactere verbinding maken als het publiek in een kunstvorm wordt ondergedompeld, in plaats van dat je er frontaal mee wordt geconfronteerd. Ik zie dat dit aspect in harmonie is met mijn werk. Deze plaats-specifieke kunstwerken nemen de ruimte over en transformeren deze. Als migrant is ruimte voor mij altijd een uitdagend element geweest. Ik denk dat het verlangen om de ruimte te transformeren, tot op een bepaalde hoogte, gerelateerd is aan de ervaring van immigratie en de strijd om je eigen ruimte te openen. Ik denk dat je sporen van deze speciale werken kunt zien toen ik als kunstenaar begon na het voltooien van mijn studie in Duitsland in het midden van de jaren negentig. Ik denk dat Written Room [nl] mijn eerste werk is dat dit speciale kenmerk heeft. Het werd in 1999 voor het eerst gepresenteerd en een paar maanden geleden opnieuw tentoongesteld. Het is mijn werk dat het meest is geëxposeerd.

Parastou Forouhar, four-part photographic work Friday. Image courtesy of the artist.

OM: Je ouders werden in 1988 in Iran vermoord door agenten van de veiligheidsdienst van de Iraanse regering. Sindsdien heb je gevochten voor gerechtigheid en het verantwoordelijk stellen voor deze politieke misdaden. Je probeert de herinnering aan je ouders levend te houden. Hoe heeft dit invloed gehad op je artistieke activiteiten?

PF: De politieke moord op mijn ouders heeft me zonder twijfel beladen met een zware last die ik altijd bij me zal dragen. Dit zijn tragedies die nooit weer bij je weggaan. Ik heb altijd geprobeerd om me als mens niet te laten vernietigen door deze tragedie en op maatschappelijk verantwoordelijke wijze te reageren. Door de jaren heb ik verwanten van andere slachtoffers van politieke misdaden in Iran bijgestaan om gerechtigheid te zoeken en een cultuur van herinnering te ontwikkelen. Ik ben ongetwijfeld meer gepolitiseerd en de invloed hiervan is zichtbaar in mijn werk. Tegelijkertijd heb ik altijd geprobeerd om het verschil tussen politiek en kunst in het oog te houden en ervoor gewaakt dit op positieve of negatieve manier uit te buiten.

Dariush en Parvaneh Forouhar werden op brute wijze vermoord in hun woning in Zuid-Teheran 22 november 1998. Dariush, 70 jaar, werd 11 keer gestoken. Zijn twaalf jaar jongere vrouw werd 24 keer gestoken. Afbeelding met dank aan de kunstenares.

OM: Je reist regelmatig heen en weer tussen Iran en Duitsland en andere landen. Wat voor invloed heeft dertig jaar leven, cultuur en reizen in het Westen op jouw identiteit gehad? 

PF: Ik heb nu meer dan de helft van mijn leven in Duitsland gewoond. De tweede helft van mijn leven heeft mijn professionele carrière dusdanig gevormd dat wanneer ik over mijn kunst spreek, ik vertrouw op Duits als mijn eerste taal. In Duitsland en andere landen wordt ik geïntroduceerd als Duits-Iraanse kunstenares. Ik zie mezelf als een migrant die tot verschillende culturen behoort. Ik wordt aangetrokken tot de tussenliggende ruimtes. Door deze achtergrond en levenservaring is mijn identiteit een proces dat door veel zaken wordt beïnvloed. Het is levendig en fluïde, niet onwrikbaar of star.