Israël, een van de droogste landen ter wereld, wordt nu overspoeld door water

Sorek Desalination Plant. Photo courtesy of IDE Technologies. CC-BY-NC-SA 2.0

Ontziltingsfabriek Sorek. Foto van IDE Technologies. CC-BY-NC-SA 2.0

Deze post geschreven door Rowan Jacobsen [en – alle links] werd oorspronkelijk gepubliceerd op Ensia.com, een tijdschrift dat internationale oplossingen voor actuele milieuproblemen onder de aandacht brengt en wordt hier opnieuw gepubliceerd volgens een overeenkomst om de inhoud van het artikel te delen. 

Zestien kilometer ten zuiden van Tel Aviv sta ik op een loopbrug boven twee betonnen reservoirs ter grootte van een voetbalveld en kijk naar het water dat erin stroomt uit een enorme buis die uit het zand oprijst. De buis is zo groot dat ik er rechtopstaand door zou kunnen lopen indien ze niet vol water zou zijn uit de Middellandse Zee dat meer dan een kilometer uit de kust via een toevoeropening opgepompt wordt.

“Dat is nog eens een pomp!” Schreeuwt Edo Bar-Zeev me toe doorheen het lawaai van de motoren, met onverholen ontzag grijnzend naar het schouwspel voor ons. De reservoirs onder ons bevatten meer dan een meter zand die het zeewater filteren vooraleer het op weg gaat naar een enorme metalen loods, waar het omgevormd wordt tot drinkwater om 1,5 miljoen mensen te bevoorraden.

We staan boven de nieuwe ontziltingsfabriek Sorek, de grootste ontziltingsinstallatie ter wereld die gebruik maakt van omgekeerde osmose, en we kijken naar Israëls redding. Enkel een paar jaar terug, tijdens het dieptepunt van de ergste droogte gedurende de laatste 900 jaar, kwam Israël zonder water te zitten. Nu heeft het een overschot aan water. Die opmerkelijke ommekeer kwam tot stand door nationale campagnes om Israëls schamele watervoorraden te behouden en te hergebruiken, maar de grootste impact kwam van een reeks nieuwe ontziltingsbedrijven.

Israël haalt 55 procent van zijn drinkbaar water uit ontzilting en dat hielp om een van de droogste landen ter wereld om te vormen tot de meest onwaarschijnlijke watergigant.

Bar-Zeev, die onlangs het Zuckerberg-instituut voor Wateronderzoek in Israël vervoegde nadat hij zijn postdoctoraat aan de universiteit Yale voltooide, is een expert in biovervuiling, dat altijd al de achillespees van ontzilting geweest is en een van de redenen dat het als laatste redmiddel beschouwd wordt. Ontzilting geschiedt door zout water door membranen te stuwen, die microscopische poriën bevatten. Het water gaat erdoor, terwijl de grotere zoutmoleculen achterblijven. Maar micro-organismen in zeewater koloniseren snel de membranen en blokkeren de poriën. Deze micro-organismen onder controle krijgen vereist een periodieke, intensieve, dure, chemische reiniging. Maar Bar-Zeev en zijn collega's ontwikkelden een systeem vrij van chemische stoffen waarbij gebruik wordt gemaakt van poreuze lavastenen om de micro-organismen op te vangen voordat ze de membranen bereiken. Dit is slechts een van de vele doorbraken op het gebied van membraantechnologie die ontzilting efficiënter gemaakt hebben. Israël haalt 55 procent van zijn drinkbaar water uit ontzilting en dat hielp om een van de droogste landen ter wereld om te vormen tot de meest onwaarschijnlijke watergigant.

Gedreven door noodzaak leert Israël meer uit een druppel water persen dan enig ander land op aarde en veel van dat leerproces gebeurt op het Zuckerberg-instituut, waar onderzoekers nieuwe technieken uitgevonden hebben in druppelirrigatie, waterzuivering en ontzilting. Ze hebben veerkrachtige waterputsystemen ontwikkeld voor Afrikaanse dorpen en biologische vergisters die het waterverbruik van de meeste huishoudens kunnen halveren.

De oorspronkelijke missie van het instituut was de levensomstandigheden in de kurkdroge Negev-woestijn te verbeteren, maar de lessen die eruit geleerd werden, lijken steeds meer toepasselijk op de gehele Vruchtbare Sikkel. “Het Midden Oosten droogt uit,” zegt Osnat Gillor, een professor aan het Zuckerberg-instituut die het gebruik van gerecycleerd afvalwater op voedingsgewassen bestudeert. “Het enige land dat niet lijdt onder een acuut watertekort is Israël.”

Dat watertekort is een belangrijke factor geweest voor de onrust die het Midden Oosten verscheurt heeft, maar Bar-Zeev is van mening dat Israëls oplossingen ook zijn uitgedroogde buurlanden kan helpen — en zo oude vijanden samenbrengen voor een gemeenschappelijk doel.

Bar-Zeev geeft toe dat water in de toekomst waarschijnlijk een bron van conflict zal zijn in het Midden Oosten. “Maar ik geloof dat water via joint ventures een brug kan vormen,” zegt hij. “En een van die ondernemingen is ontzilting.”

Tot wanhoop gedreven

In 2008 stond Israël op de rand van een catastrofe. Een decennium geleden leed de Vruchtbare Sikkel onder een verzengende droogte en Israëls grootste bron van zoet water, het Meer van Galilea, was gedaald tot enkele centimeters van de “zwarte lijn”, het punt waarop het meer onomkeerbaar zou verzilten en het voor altijd geruïneerd zou zijn. Het gebruik van water werd gelimiteerd en veel landbouwers verloren dat jaar hun gewassen.

Hun ambtgenoten in Syrië verging het nog veel slechter. Toen de droogte toenam en de grondwaterstand een duik naar beneden maakte, gingen de Syrische landbouwers het achterna en boorden waterputten van 100, 200 en daarna 500 meter diep in een letterlijke race naar de bodem. Uiteindelijk droogden de waterputten uit en het Syrische akkerland verviel tot een epische stofstorm. Meer dan een miljoen boeren kwamen samen in enorme sloppenwijken aan de rand van Aleppo, Homs, Damascus en andere steden in een vruchteloze poging werk en een doel te vinden.

En dit was volgens de auteurs van “Climate Change in the Fertile Crescent and Implications of the Recent Syrian Drought,” een artikel uit 2015 in de Proceedings of the National Academy of Sciences, de tondel die Syrië tot op de grond afbrandde. “De snel groeiende stedelijke buitenwijken van Syrië,” schreven ze, “gekenmerkt door illegale nederzettingen, overbevolking, schamele infrastructuur, werkloosheid en criminaliteit werden genegeerd door de regering van Assad en vormde de kern van de groeiende onrust.”

Gelijkaardige verhalen spelen zich af over het gehele Midden Oosten waar droogte en agrarisch verval een verloren generatie heeft tot stand gebracht zonder vooruitzichten en sudderend van wrok. Iran, Irak en Jordanië kampen allen met een catastrofaal watertekort. Water drijft de hele regio tot wanhoopsdaden.

Meer water dan nodig is

Behalve Israël. Wonder boven wonder heeft Israël meer water dan het nodig heeft. De ommekeer begon in 2007 toen waterbesparende toiletten en douchekoppen in het hele land geïnstalleerd werden en de nationale waterorganisatie innovatieve waterzuiveringssystemen bouwde die 86 procent van het water dat door de afvoerbuis gaat terug opvangt en het voor irrigatie aanwendt — veel meer dan Spanje, het op een na efficiëntste land ter wereld, dat 19 procent recycleert.

Maar zelfs met die maatregelen had Israël nog steeds 1,9 miljard kubieke meter zoet water per jaar nodig en behaalde het slechts 1,4 miljard kubieke meter uit natuurlijke bronnen. Dit tekort van 500 miljoen kubieke meter maakte dat het Meer van Galilea leegliep zoals een bad zonder stop in en dat het land op het punt stond zijn boerderijen te verliezen.

Het land staat voor een eerder ondenkbare vraag: Wat doen we met het extra water?

Ontzilting doet zijn intrede. De installatie in Ashkelon verschafte in 2005 127 miljoen kubieke meter water. Hadera voegde daar in 2009 nog eens 140 miljoen kubieke meter aan toe. En nu Sorek, 150 miljoen kubieke meter. Allemaal samen kunnen ontziltingsinstallaties ongeveer 600 miljoen kubieke meter water per jaar verstrekken en er is nog meer op komst.

Het Meer van Galilea is voller. Israëls boerderijen gedijen goed. En het land staat voor een eerder ondenkbare vraag: Wat doen we met het extra water?

Waterdiplomatie

Binnenin Sorek razen 50.000 membranen ingesloten in verticale witte cilinders, elk 1,20 meter hoog en 40 cm breed, zoals straalmotoren. Het hele ding lijkt op een ronkend ruimteschip dat op het punt staat op te stijgen. De cilinders bevatten lagen van plastic membranen die rond een centrale buis gewikkeld zijn en de membranen zijn bestippeld met poriën kleiner dan een honderdste diameter van een mensenhaar. Het water schiet in de cilinders bij een druk van 70 atmosfeer en wordt door de membranen gestuwd terwijl de resterende pekel terug naar de zee gaat.

Ontzilting was vroeger een dure energievreter, maar de geavanceerde technologieën die bij Sorek toegepast worden, hebben de spelregels veranderd. Water geproduceerd door ontzilting kost enkel een derde van wat het in de jaren 1990 kostte. Sorek kan duizend liter drinkwater produceren voor 51 eurocent. Israëlische huishoudens betalen ongeveer 26,50 € per maand voor hun water — vergelijkbaar met huishoudens in de meeste steden van de VS en veel minder dan Las Vegas (41,50 €) of Los Angeles (51 €).

De International Desalination Association beweert dat 300 miljoen mensen water bekomen uit ontzilting en dit aantal neemt snel toe. IDE, het Israëlische bedrijf dat Ashkelon, Hadera en Sorek bouwde, voltooide onlangs de ontziltingsinstallatie Carlsbad in Zuid-Californië, een neef van de Israëlische fabriek en er staat nog meer in de stellingen. Wereldwijd worden elk jaar zes bedrijven zoals Sorek opgestart. Het ontziltingstijdperk is aangebroken.

Wat Bar-Zeev het meeste boeit is de mogelijkheid tot waterdiplomatie. Israël voorziet de Westelijke Jordaanoever van water, zoals opgelegd door de Oslo II-akkoorden van 1995, maar de Palestijnen krijgen nog steeds veel minder dan ze nodig hebben. Water is verweven geworden met andere onderhandelingen in het noodlottige vredesproces, maar nu er meer ter beschikking is, zien veel waarnemers de mogelijkheid om dit te depolitiseren. Bar-Zeev heeft ambitieuze plannen voor een conferentie met de naam “Water Knows No Boundaries” (water kent geen grenzen) in 2018, die wetenschappers op het gebied van water uit Egypte, Turkije, Jordanië, Israël, de Westelijke Jordaanoever en Gaza zal samenbrengen om een consensus te bereiken.

Nog ambitieuzer is het kanaal Rode Zee–Dode Zee van 794 miljoen €, een samenwerkingsverband tussen Israël en Jordanië om een grote ontziltingsinstallatie te bouwen aan de Rode Zee, waarvan beide landen aan de oever liggen, en het water te verdelen onder de Israëliërs, Jordaniërs en de Palestijnen. De pekel van de fabriek zal 160 kilometer naar het noorden door buizen worden afgevoerd door Jordanië om de Dode Zee aan te vullen, die een meter per jaar daalt sinds de twee landen in de jaren 1960 de enige rivier die haar voedt begonnen om te leiden. Tegen 2020 zullen die oude vijanden van dezelfde kraan drinken.

Aan het andere eind van de fabriek Sorek moeten Bar-Zeev en ik ook een kraan delen. Bij een aftakking van de hoofdlijn waar het Sorekwater het netwerk van Israël ingaat, bevindt zich een simpele kraan, met ernaast een automaat met kartonnen bekertjes. Ik open de kraan en drink beker na beker van wat 40 minuten geleden de Middellandse Zee was. Het smaakt koud, zuiver en wonderbaarlijk.

Het contrast kon niet scherper zijn. Enkele kilometers hier vandaan verdween het water en de beschaving brokkelde af. Hier creëerde een gegalvaniseerde beschaving water uit het niets. Terwijl Bar-Zeev en ik met volle teugen drinken en het klimaat knettert, vraag ik me af welke van deze verhalen de uitzondering zal zijn en welke de regel.

Rowan Jacobsen is de winnaar van de James Beard Award met Fruitless Fall, The Living Shore, Shadows on the Gulf en andere boeken [nog niet in het Nederlands vertaald]. Hij schrijft vaak voor Outside, Harper’s, Mother Jones, Orion en andere tijdschriften en zijn werk verscheen in bloemlezingen in Best American Science and Nature Writing en andere collecties. Zijn nieuwe boek Apples of Uncommon Character, zal in september verschijnen. Zijn Twitteraccount is @rowanjacobsen.

Start een discussie

Auteurs graag inloggen »

Regels

  • Alle reacties worden beoordeeld door een moderator. Verzend je reactie maar één keer, anders kan deze als spam worden gemarkeerd.
  • Wees respectvol tegen elkaar. Reacties met hatelijke opmerkingen, obsceniteiten en persoonlijke aanvallen worden niet goedgekeurd.