In Mexico zijn de psychiatrische patiënten klaar voor innovatie, maar de ziekenhuizen niet

Entrada del hospital psiquiátrico Villa Orcanza. Fotografía de Pedro Zamacona. Publicada con permiso.

Ingang van het psychiatrisch ziekenhuis Villa Ocaranza. Foto door Pedro Zamacona. Met toestemming gepubliceerd.

Hieronder staat een bewerkte en geactualiseerde versie van een artikel dat oorspronkelijk gepubliceerd is in het online tijdschrift Yaconi.

Waar denken we aan bij een psychiatrisch ziekenhuis? We stellen ons waarschijnlijk witte muren voor. Kamers die van buiten bewaakt worden met veiligheidssloten. Gebouwen vol kleine ramen en mishandelde inwoners in dwangbuizen met vastgebonden armen. Net als in horrorfilms. Of een echte psychiatrische inrichting in Mexico.

Om zulke kwalijke praktijken te bestrijden voerde Mexico in 2000 een nieuwe aanpak van patiëntenzorg in. Deze methode beoogde de oprichting van een nieuw soort behandelingscentrum en legde de nadruk op het feit dat patiënten recht hebben op uitgebreide medische en psychiatrische zorg van hoge kwaliteit, preventieve zorg, ziekenhuisopname en toereikende revalidatie. In theorie streefde het Hidalgo Model voor Mentale Gezondheidszorg ernaar dat patiënten zich thuis voelen. Ook zou het hen helpen bij het zelfstandig uitvoeren van bepaalde handelingen, zoals tandenpoetsen of het leren van een hobby. Het psychiatrisch ziekenhuis Villa Ocaranza in Hidalgo was het eerste ziekenhuis dat de methode invoerde, met de belofte patiënten een betere kwaliteit van leven te geven.

In 2011 en 2012, tien jaar later, bezocht de Mexicaanse Mensenrechtencommissie (CNDH) 41 psychiatrische ziekenhuizen door het hele land heen om de leefomstandigheden van de patiënten in elke faciliteit te beoordelen. Wat ze aantroffen was verschrikkelijk: het onverantwoord toepassen van elektrische schokken, eenzame opsluiting, slechte voeding, onvoldoende personeel en het martelen van patiënten. Een van de locaties die beschuldigd werd van het schenden van patiëntenrechten was het ziekenhuis Villa Ocaranza. In het Speciale Rapport dat in 2013 door het CNDH is uitgebracht, stond zelfs dat een van de medewerkers een minderjarige patiënt had verkracht.

Eind 2014 heb ik een artikel geschreven voor de nieuwssite Yaconic, waarin ik beschreef hoe de 109 toenmalige patiënten dag en nacht in onzekerheid leefden; hun hartverscheurende verleden en toekomst waren nog onzekerder. Nu, twee jaar later, publiceren we via Global Voices een bewerkte en geactualiseerde versie die nog steeds relevant is.

De geschiedenis

De ingang van de voormalige ranch uit de tijd van het presidentschap van Porfirio Diaz en de Mexicaanse revolutie (eind 19e eeuw en begin 20e eeuw) leidt naar een binnenplaats die er schools uitziet, met beschilderde kamers in de stijl van kleine villa's.

Zonder de patiënten, mannen en vrouwen van gemiddeld 50 jaar oud, lijkt het eerder of de slaapkamers van kleuters zijn. De ingang is rijkelijk versierd met gekleurde tekeningen, schijnbaar daar opgehangen door 5-jarigen.

Daarbuiten ligt het leercentrum, waar de inwoners breien, kleuren, papier in vormen knippen of kleine balletjes van papier-maché maken die ze in diepe concentratie aan elkaar plakken. Aan een van de tafels zit een man die een potlood boven een leeg vel houdt. Ooit heeft hij les gehad op universitair niveau, maar nu wordt zijn leven getekend door schizofrenie. Volgens dr. Karina Sánchez, toezichthouder van het leercentrum, kunnen genetische factoren of de leefomgeving hier de oorzaak van zijn.

Aan een andere tafel worden paarse, oranje en zwarte tissues geknipt, als versiering voor het traditionele festival van de Dag van de Doden. Volgens de dokter doen dit ze niet alleen als sociale bezigheid, maar kunnen ze zich hiermee ook in de tijd plaatsen.

De 109 inwoners van het ziekenhuis Villa Ocaranza in Hidalgo zijn voltijds aanwezig. Velen van hen zijn opgenomen als kinderen (hoewel dit geen goed idee is), anderen zijn in hun eentje gearriveerd of hier achtergelaten. Maar allemaal maken ze deel uit van de laatste groep patiënten die in dit ziekenhuis kwam te wonen. Ze zullen hier, ten goede of ten kwade, uiteindelijk komen te overlijden. Het ziekenhuis neemt geen inwoners meer aan, hoewel er nog wel patiënten tijdelijk worden opgenomen. “Het is niet goed voor de gezondheid van de patiënt om jarenlang in een ziekenhuis te blijven,” merkt de psycholoog op.

De inwoners arriveren zonder identiteit of documenten als bewijs voor een leven vóór Ocaranza. Ze maken geen deel uit van het systeem. Hun leven wordt beheerst door psychiatrische aandoeningen, zoals schizofrenie, of handicaps, zoals een ernstige geestelijke achterstand. Ook zijn er patiënten die ouderenzorg nodig hebben.

De realiteit wordt niet achtergelaten bij de deur

Ondanks de klachten in 2011 en het rapport in 2013 staan de zaken er niet goed voor bij Villa Ocaranza. Er worden nog steeds mensenrechten geschonden; zelfs de medewerkers ontkomen er niet aan. Begin 2016 berichtten lokale media, zoals de Quadrantín agency, dat ten minste 30 medewerkers, waaronder psychologen, verpleegkundigen en administratief medewerkers, te maken hadden gekregen met seksuele intimidatie door de directeur van het instituut, die enkele maanden daarna werd ontslagen.

De inspirerende beloften van het Hidalgo-model zijn gebroken door een reeks aanverwante schendingen en onvolkomenheden. Helaas is dit geen geïsoleerd geval. Het is slechts één voorbeeld van waar patiënten in psychiatrische ziekenhuizen door heel Mexico heen te maken mee krijgen. Desondanks illustreren de misstappen in Villa Ocaranza de ernst van de situatie, aangezien zelfs een poging de procedure te wijzigen geen uitkomst heeft geboden.

Het rapport van de CNDH heeft de tekortkomingen van ziekenhuizen in Mexico aan het licht gebracht. Een ander voorbeeld is de patiënt van het psychiatrisch ziekenhuis in Oaxaca die 90 dagen in eenzame opsluiting heeft doorgebracht, een verboden tuchtmaatregel die toch vaak wordt opgelegd aan patiënten die gewelddadig gedrag vertonen.

Volgens de cijfers hebben in Mexico ongeveer 14.000 patiënten een diagnose voor een mentale stoornis. Volgens de Mexicaanse krant La Jornada zijn de meest voorkomende daarvan angststoornis, lage tolerantie voor frustratie, depressie en schizofrenie.

Waarom is het Hidalgo-model geïntroduceerd in Villa Ocaranza?

De opening van het ziekenhuis Villa Ocaranza gebeurde in hetzelfde jaar als de landelijke introductie van het Hidalgo-model, namelijk in 2000. Maar dat was niet alleen een grootse opening: de faciliteit was ook gerenoveerd, aangezien het ziekenhuis al een duistere geschiedenis had.

In de jaren 60 was het een van de ziekenhuizen die patiënten overnam uit het beroemde Hospital General de La Castañeda in Mexico-Stad. Het stond bekend als een “psychiatrische nachtmerrie”, vanwege de gruwelen die zich afspeelden achter de muren: geschreeuw, martelingen en behandelingen die de trauma's van de patiënten alleen maar verergerden.

Tegenwoordig bestaat Villa Ocaranza uit zeven kleurrijke villa's waar de patiënten in wonen, maar meer dan 40 jaar geleden was het één groot gebouw genaamd Dr. Fernando Ocaranza Psychiatrisch Ziekenhuis. “De zusters konden het werk niet aan, en de dokters en psychologen evenmin. In de jaren 60 waren een basisschooldiploma, een certificaat voor een EHBO-cursus van een maand en de behoefte aan werk genoeg om als verpleegkundige aan de slag te gaan,” herinnert dr. Sánchez zich.

Het oude gebouw is nu slechts een ruïne, waar het op een enkele roep van een vogel na stil is. Er liggen bergen kinderschoenen met losse veters, de gordijnen zijn gescheurd en in een hoek ligt een kussen. Alles is bedekt onder een laag stof die in de loop der jaren is opgebouwd. Ook is er een naargeestige kamer die vol staat met witte doodskisten. De kisten liggen opgestapeld te wachten op het uiteindelijke overlijden van de patiënten uit de villa's ernaast. Villa Ocaranza en het oude gebouw staan naast elkaar, lijken op elkaar en zijn nog steeds sterk met elkaar verbonden.

In een omgeving waar de media zo vaak goed nieuws uitbrengen om het daarna weer neer te halen, is het eenvoudig om te gaan twijfelen aan de logica en rationaliteit van een systeem dat wetten invoert die in theorie goed klinken, maar in de praktijk geen effect hebben. Ondertussen vragen de inwoners van Villa Ocaranza naar hun familie. Waar zijn ze? Wanneer komen ze op bezoek?

Start een discussie

Auteurs graag inloggen »

Regels

  • Alle reacties worden beoordeeld door een moderator. Verzend je reactie maar één keer, anders kan deze als spam worden gemarkeerd.
  • Wees respectvol tegen elkaar. Reacties met hatelijke opmerkingen, obsceniteiten en persoonlijke aanvallen worden niet goedgekeurd.