Het huidige conflict tussen de rebellen van M23 en het Congolese leger [alle links – fr] kan niet goed worden verklaard zonder de ontstaansgeschiedenis van de conflicten in het grote merengebied erbij te betrekken. Hieronder volgt een gedetailleerd overzicht van de afgelopen 50 jaren van confrontaties in deze regio.
Congo Forum, schrijft Jacques MBOKANI:
Sinds het land onafhankelijk is geworden, is de Democratische Republiek Congo altijd het toneel geweest van allerlei soorten conflicten . … In dit overzicht gaat het vooral om het benoemen van de oorzaken van de conflicten in Congo. …… De oorzaken kunnen worden ondergebracht in twee belangrijke categorieën …….. externe oorzaken ……… en anderzijds de interne oorzaken.
Op 30 juni 1963 wordt de onafhankelijkheid van Congo uitgeroepen en wordt het land omgedoopt tot Congo-Léopoldville. De macht wordt verdeeld tussen het staatshoofd Kasa-Vubu, en eerste minister Patrice Lumumba. Op 25 novembre 1965 ontdoet generaal Joseph-Désiré Mobutu zich met steun van de Belgische regering en de Verenigde Staten van president Kasa-Vubu, grijpt de macht en roept zichzelf uit tot president van de Democratische Republiek Congo. Hij blijft 30 jaar lang aan de macht. Tussen 1971 et 1997 is het land omgedoopt tot Zaïre.
Deze video beschrijft de geschiedenis van de moord op Patrice Lumumba :
http://www.youtube.com/watch?v=cOYQjegItnM
Een andere video vertelt hoe Mobutu aan de macht kwam: Mobutu: Koning van Zaïre, de verovering van de macht:
http://www.youtube.com/watch?v=Tiz7egpUzUg
Grote economische belangen
Jacques MBOKANI vervolgt:
In de film « Blood Diamond » (de bloeddiamant) verzuchtte een oude man: « ik hoop maar dat ze geen olie gaan vinden …. dan zijn we echt in gevaar ». De uitspraak van deze oude man laat zien waar het in deze conflicten om gaat: bodemschatten.
Op de site De geografische kaarten van de DRC leren we het volgende:
De bodem van de DR Congo is onvoorstelbaar rijk aan grondstoffen, grote hoeveelheden van diverse mineralen en enorme energievoorraden. De bekendste delfstoffen zijn diverse soorten tin, niobium en koper, waaraan toegevoegd kan worden mangaan, goud en diamant. Onder de energievoorraden kan genoemd worden de olie off-shore in de Atlantische Oceaan en de aanzienlijke vindplaatsen in het noord-oosten, die al de gretige aandacht trekken van mafieuze kringen zowel in Congo zelf als internationaal, ten koste van de lokale bevolking. Ook het uranium in het zuid-oosten van het land en het methaangas in het Kivumeer, behoren tot de energievoorraden, die het land noch in het heden noch in de toekomst op een goede manier lijkt te kunnen exploiteren. Het ontbreken van macht over en controle op de eigen rijkdommen, leidt in het oosten van het land tot illegale handel van een ongekende omvang, die wordt uitgevoerd door gewapende bendes, helaas vaak met medeplichtigheid van Congolezen zelf, ten nadele van hun eigen land.
De interne oorzaken van de conflicten in de DRC gaan terug op de dictatuur van Joseph-Désiré Mobutu die tot 1997 aan de macht is gebleven:
Het recht van de sterkste heerste, … de kwaliteit van politici liet te wensen over, … het juridische apparaat stortte in en was niet onafhankelijk …administratieve of sociale openbare diensten bestonden niet. … Militairen werden gerecruteerd zonder rekening te houden met nationaliteit, leeftijd, gedrag of strafrechterlijk verleden, ongeacht of de recrutering plaatsvond volgens de normale procedure of in het kader van vermenging van bevolkingsgroepen.
De volgende video illustreert hoe Mobutu gedurende deze periode de DRC in zijn greep had: Mobutu, Roi Du Zaïre 2 Le maitre du Jeu : http://www.youtube.com/watch?v=ZMElq6Pj580
Konexinfo beschrijft hoe verschillende landen betrokken raakten bij het conflict:
De huidige situatie in de DRC, in de regio Kivu, vloeit voort uit diverse conflicten die sinds een twintigtal jaren plaatsvinden in het Afrikaanse grote merengebied. Deze talrijke conflicten staan met elkaar in verband. Nieuwe krijgsheren nemen de plaats in van degenen die aan de macht komen.
Zeven landen in oorlog op Congolees grondgebied
De Oegandees Yoweri Museveni verzamelt en organiseert een krijgsmacht van 6.000 man aan de grens tussen Tanzania, Rwanda en Oeganda en verjaagt de gekozen president Milton Obote in 1986 uit zijn land.
In Rwanda vecht de FPR met aan het hoofd Paul Kagamé tussen 1990 et 1993 tegen het regiem van de eenheidspartij van president Juvénal Habyarimana.
In 1994, brengt de genocide in Rwanda (dat een gemeenschappelijke grens heeft met de DRC) ongeveer 2 miljoen mensen ertoe zich in het oosten van het land te vestigen.
Van Zaïre naar de Democratische Republiek Congo en naar de huidige chaos:
In 1996 begint in Zuid-Kivu, de opstand van de Banyamulenge, Congolese Tutsi's van Rwandese herkomst (die zich sinds 1959 in het gebied gevestigd hebben, op de vlucht voor de gewelddadigheden in Rwanda), ze worden militair gesteund door Rwanda, Oeganda en Burundi. Met andere tegenstanders van de Zaïrese president maarschalk Mobutu verenigen zij zich in de Alliantie van democratische krachten voor de bevrijding van Zaïre (AFDL) onder leiding van Laurent-Désiré Kabila.
Na 30 jaar aan de macht te zijn geweest, vertrekt president Mobutu naar het buitenland voordat de rebellen de overwinning behalen. Laurent-Désiré Kabila roept zichzelf uit tot president van de Democratische Republiek Congo (RDC), de nieuwe benaming van Zaïre. De rebellen maken zich op 17 mei 1997 meester van de hoofdstad Kinshasa.
Ontmanteling van de Rwandese vluchtelingenkampen die geïnfiltreerd zijn door voormalige leden van de Rwandese strijdkrachten en extremistische Hutu-milities, de Interahamwe, die verantwoordelijk zijn voor de genocide van 1994 in Rwanda.
Laurent-Désiré Kabila verbreekt zijn bondgenootschap met Rwanda, Oeganda en Burundi.
In 1998, breekt een nieuwe opstand uit van de Tutsi Banyamulenge in Kivu tegen de regeringstroepen van Laurent-Désiré Kabila, de opstand wordt gesteund door zijn voormalige bondgenoten Rwanda en Oeganda. Er wordt een politiek-militaire coalitie gevormd, le Rassemblement congolais pour la démocratie (RCD), onder leiding van Ernest Wamba dia Wamba.
Zeven landen in oorlog op Congolees grondgebied: de Congolese rebellen worden gesteund door Rwanda, Oeganda en Burundi… ze maken zich meester van Kisangani (hoofdstad van de oostelijke provincie), de derde stad van het land. Hun opmars naar Kinshasa wordt gestopt door de interventie van troepen uit Angola, Namibië en Zimbabwe.
Het land raakt verdeeld: Noord en Zuid-Kivu vallen onder de controle van de Republiek Congo (RC); het westen blijft onder controle van Laurent-Désiré Kabila en zijn bondgenoten (Angola, Namibie et Zimbabwe).
Het is nog steeds 1998 als een andere rebellengroep onder leiding van Jean-Pierre Bemba, de Beweging voor de bevrijding van Congo (MLC), met steun van Oeganda de macht grijpt in de Evenaarsprovincie, ze maken zich meester van de stad Kindu en van de mijngebieden Kasaï en Katanga.
Op 17 mei 1999, splitst de RCD van Ernest Wamba dia Wamba zich in twee bewegingen: RCD-Goma onder leiding van Émile Ilunga Kalambo en gesteund door Rwanda en RCD-Kisangani die onder controle blijft van Ernest Wamba dia Wamba en gesteund wordt door Oeganda dat ook de MLC van Jean-Pierre Bemba steunt.
De regering van Laurent-Désiré Kabila heeft alleeen de westelijke helft van het land nog onder controle.
De ondertekening van de akkoorden van Lusaka (Zambia) in juli 1999 verandert niets aan de slachtingen: Het Rwandese leger bezet een deel van de oostelijke Provincie, Noord en Zuid-Kivu en het noorden van Katanga. Het Oegandese leger beheerst het noordelijke deel van de Evenaarsprovincie en van de oostelijke Provincie. Ondanks het akkoord gaan de gevechten en de slachtingen door en de twee landen betwisten elkaar de controle over de stad Kisangani, een belangrijk knooppunt voor de diamanthandel, de strijd kost 200 burgers het leven.
In 2001 wordt president Laurent-Désiré Kabila vermoord, zijn zoon Joseph Kabila wordt op 17 januari tot staatshoofd benoemd.
Sindsdien worden de slachtingen en de gewelddadige verkrachtingen in de DR Congo regelmatig begeleid door resoluties van de Verenigde Naties, akkoorden tussen strijdende partijen en pogingen tot democratisering, en blijven buitenlandse mogendheden en bedrijven toegang houden tot de kostbare mineralen die onontbeerlijk zijn voor de mobiele telefoons.
Jacques MBOKANI concludeert:
Samengevat: de belangrijkste oorzaak dient gezocht te worden in het failliet van de Congolese staat, die hersteld zou moeten worden. Omdat de staat niet bestaat, kunnen buurlanden plunderen, verkrachten en doen wat ze doen. Omdat de staat niet meer bestaat, kunnen krijgsheren en gewapende milities hun gang gaan.