Regisseur Sarmad Khoosat over het online uitkomen van de film Zindagi Tamasha.  Afbeelding van de YouTube video door Khoosat Films. Tariefgebruik.

De Pakistaanse Punjabi-Urdu film ‘Zindagi Tamasha’ (Circus of Life), zou eigenlijk in bioscopen draaien in 2020, maar dit is noodgedwongen meerdere malen uitgesteld na dreigementen door religieuze fanatici. De film is nu eindelijk beschikbaar vanaf 4 augustus 2023. Regisseur Sarmad Khoosat zegt hierover in de introductie van de film, “In de maand waarin Pakistan haar onafhankelijkheid viert, geef ik mijn film onafhankelijkheid en vrijheid.” 

Waarom was de film controversieel?

Het Pakistaanse drama uit 2019 vertelt het verhaal van een vroom Moslim, die zingt, en zelfs Naʽats opneemt; poëzie ter verering van de Profeet Mohammed. Zijn leven neemt een dramatische wending wanneer een video waarin hij dansend te zien is viral gaat. Hij danst op de muziek van een Punjabi lied, met de gelijknamige titel ‘Zindagi Tamasha’. 

De film ging in oktober 2019 in première op het 24e Busan International Film Festival, en was tevens de officiële Pakistaanse inzending voor de 93e Academy Awards (The Oscars) in 2021. De film werd echter niet genomineerd.

De film zou vanaf januari 2020 in Pakistaanse bioscopen draaien na te zijn goedgekeurd door het college van censoren. De aankondiging leidde tot een uitbarsting van protest vanuit de extreem-rechtse Islamitische extremisten partij Tehreek-e-Labaik Pakistan (TLP), wat ertoe leidde dat het uitkomen van de film werd uitgesteld. Een woordvoerder van de TLP noemde de film godslasterlijk, en beweerde dat de karakterisering van de naat-lezer ertoe zou leiden dat het publiek zou afdwalen van de Islam. Het andere omstreden probleem is het feit dat de film bacha bazi benoemt: seksueel misbruik van jonge jongens door geestelijken en oudere mannen. Het politieke standpunt van de TLP is de eis dat de Islamitische Sharia de officiële wetgeving van Pakistan wordt. De TLP werd in het begin van 2021 uit Pakistan verbannen, maar de ban werd weer opgezegd in november van dat jaar. 

Strijd voor de film

Regisseur Sarmad Khoosat diende in januari 2020 bij de rechtbank van Lahore een petitie in tegen de TLP, op grond dat zij proberen te verhinderen dat de film kan worden uitgezonden en uitgebracht. De Senaatscommissie voor Mensenrechten gaf in juli 2020 goedkeuring voor uitzending, en verwierp alle bezwaren tegen de film. Kort daarna werd er echter een verzoek ingediend bij de rechtbank van Lahore voor een permanent verbod op de film. 

Daarop werd het uitbrengen van de film uitgesteld tot 18 maart 2020, maar de uitzending werd wederom verhinderd. 

Uiteindelijk werd de film uitgebracht op YouTube in augustus 2023, waar het lovende reacties kreeg van recensenten, en waardering van fans op social media. Velen bekritiseren de basis van de bezwaren tegen de film. 

Auteur en presentator Zarrar Khuhro postte op X (voorheen Twitter):

Wat een prachtige, verdrietige, en schrijnende film is #zindagitamasha.Een fantastische prestatie van sarkad khoosat. Bekijk het hier https://t.co/iVArQSoGaR

— Zarrar Khuhro (@ZarrarKhuhro) 13 augustus 2023

Wat een prachtige, verdrietige, en schrijnende film is #zindagitamasha. Een fantastische prestatie van sarkad khoosat. Bekijk het hier https://t.co/iVArQSoGaR

Journalist en filmrecensent Umair Sandhu vroeg: 

#ZindagiTamasha gekeken, een verboden film in #Pakistan. De film toont de religieus-hypocriete realiteit van de Pakistaanse maatschappij.Ik vraag me af waarom deze film in vredesnaam verboden werd?

Ik er heb nog steeds kippenvel van 🫣 pic.twitter.com/GmCL2fAbDD

— Umair Sandhu (@UmairSandu) 4 augustus 2023

#ZindagiTamasha gekeken, een verboden film in #Pakistan. De film toont de religieus-hypocriete realiteit van de Pakistaanse maatschappij. Ik vraag me af waarom deze film in vredesnaam verboden werd?

Ik er heb nog steeds kippenvel van 🫣

Aeshvaraya Thakur, een schrijver en architect uit India deelt haar mening na de film online te hebben gekeken:

De langverwachte & controversiële Pakistaanse film ‘Zindagi Tamasha’ doet je walgen van de maatschappij die altijd in onze nek hijgt met haar indringende veroordelende blik.

Wat is er mis met een dansende (religieuze) man? Waarom moet je ultra-vroom zijn om maatschappelijk acceptabel te zijn?pic.twitter.com/pirNuUtj3Q

— Aeshvarya Thakur (@mayamatchstick) 30 augustus 2023

De langverwachte & controversiële Pakistaanse film ‘Zindagi Tamasha’ doet je walgen van de maatschappij die altijd in onze nek hijgt met haar indringende veroordelende blik.

Wat is er mis met een dansende (religieuze) man? Waarom moet je ultra-vroom zijn om maatschappelijk acceptabel te zijn?

Minhal Awan, een student uit Lahore, Pakistan, schreef op Facebook:

We geloven nog steeds dat religie hoofdzakelijk een gemeenschappelijke daad is, een optreden, het vereren van God, een sekte. Wij, de bevolking van de post-postmoderne wereld zijn, moet ik zeggen, nog steeds verwikkeld in de problemen die zich onder de oppervlakte afspelen. Een individu moet zich hier, volgens Durkheim's perspectief, zichzelf onderwerpen aan de vereisten van religie, en mag dit niet op eigen wijze vormgeven. Ik hoop dat we het besef mogen krijgen dat het leven, en in het bijzonder religie, méér is dan wat de gereguleerde tradities van gebedshuizen voorschrijven. Moge Allah ons genezen van ons zieke bewustzijn. 

Op 14 augustus 2023, de Pakistaanse onafhankelijkheidsdag, werd Sarmad Khoosat's bijdrage aan de kunst en cultuur van Pakistan beloond met ‘s lands op drie na hoogste burgeronderscheiding, de Sitara-i-Imtiaz. Khoosat, die naamsbekendheid wierf met het regisseren van de populaire tv-drama's Humsafar (2011) en Shehr-e-Zaat (2012), is tevens de co-producer van de Pakistaanse film Joyland. Deze werd genomineerd in de categorie Beste Internationale Film voor de Oscars van 2023. Een gebruiker op X wees op de ironie van deze prijs: 

Wat een land.Sarmad Khoosat krijgt de Sitara e Imtiaz voor zijn bijdrage aan de wereld van kunst.Maar zijn kunst mag niet worden getoond in Pakistaanse bioscopen.

— Faisal Bari (@BariFaisal) 16 augustus 2023

Wat een land. Sarmad Khoosat krijgt de Sitara e Imtiaz voor zijn bijdrage aan de wereld van kunst. Maar zijn kunst mag niet worden getoond in Pakistaanse bioscopen.

In een interview met BBC Urdu in september 2023, onthulde Sarmad Khoosat dat ondanks de goedkeuring van het college van censoren, de film niet kon worden uitgebracht. Hij ontving echter nooit een officiële verklaring van het verbod op de film. 

De regisseurscut van de film is tegen betaling beschikbaar op Vimeo, en bevat enkele scènes die wegens censuur niet werden getoond in de YouTube versie van de film. Dit zal de filmmaker gedeeltelijk compenseren voor de geleden verliezen veroorzaakt door het herhaaldelijk moeten uitstellen van de releasedatum.