President Joko Widodo en Isran Noor, gouverneur van Oost-Kalimantan, bezoeken de plaats waar Nusantara moet verrijzen. Foto: BPMI Secretariaat van de president/Muchlis Jr – president van de republiek Indonesië. Bron: Wikipedia via CC0

Na een tijdelijke onderbreking [en] vanwege de coronapandemie hervat Indonesië nu het meerjarenplan voor het verhuizen van de hoofdstad Jakarta naar een nieuwe locatie in Oost-Kalimantan op het eiland Borneo (het zogeheten IKN-project). De stad, die Nusantara gaat heten, wordt door de Indonesische regering helemaal uit het niets opgebouwd en voor dit ongeëvenaarde project zijn duizenden hectares bos, velden en grasland bouwrijp gemaakt. De eerste fase van het project moet voor 2024 afgerond zijn.

De verhuizing moet de druk op de huidige hoofdstad Jakarta verlichten, een stad die geplaagd wordt door verkeersopstoppingen[en], overbevolking en luchtverontreiniging [en].

Aangezien 40 procent van de stad onder het zeeniveau ligt, staat Jakarta ook onder enorme klimaatdruk vanwege de stijgende zeespiegel. Wat het probleem nog erger maakt is het feit dat de stad op sommige plekken 28 cm per jaar [en] verzakt vanwege grondwateronttrekking. Deze factoren samen hebben jaarlijks rampzalige overstromingen tot gevolg waardoor duizenden inwoners van Jakarta de stad al hebben moeten verlaten en andere mensen gedwongen zijn om een aantal kustplaatsen achter te laten [en]. Verwacht wordt dat naarmate de klimaatcrisis verergert, de situatie voor inwoners aan de kust nog zorgwekkender wordt.

Het plan [id] om de hoofdstad te verplaatsen is niet nieuw. President Soekarno stelde in 1957 voor om de hoofdstad te verplaatsen naar Palangkaraya, een stad middenin de Indonesische archipel. Soekarno's plan werd echter nooit uitgevoerd. Tijdens de regering van Soeharto in de jaren negentig werd een voorstel [id] ingediend om de hoofdstad naar Jonggol te verhuizen. Maar dit plan kwam ook niet van de grond. Tijdens het presidentschap van Susilo Bambang Yudhoyono (2004–2014) werd het voorstel nieuw leven ingeblazen, omdat het een oplossing was voor de verkeersopstoppingen en overstromingen in Jakarta. Pas op 29 april 2019 waagde president Joko Widodo (Jokowi) uiteindelijk de sprong en keurde een plan goed [id] om de centrale overheid uit Java te verplaatsen.

De nieuwe hoofdstad bestrijkt een landoppervlak [id] van ongeveer 256.142 hectare en een wateroppervlak van zo'n ​​68.189 hectare.

Jokowi hoopt van de nieuwe hoofdstad een soort droomstad te maken — een groene, “slimme stad” [id] met een robuuste beroepsbevolking [id] en geavanceerde technologie. Zijn visie voor de nieuwe hoofdstad luidt als volgt:

Energy sources in the new Indonesian capital will come from renewable energy. For transportation, the government will develop electric-based autonomous vehicle technology. Pedestrians and cyclists will appreciate it most. The distance to everywhere can be in ten minutes.

Energie in de nieuwe Indonesische hoofdstad komt straks uit duurzame energiebronnen [id]. Wat vervoer betreft gaat de overheid autonome elektrische voertuigtechnologie ontwikkelen. Fietsers en voetgangers zullen de stad het meest waarderen. Alles zal binnen tien minuten bereikbaar zijn.

Het hoofd van de Nusantara Capital Authority, Bambang Susantono, sloot zich bij de woorden van Jokowi aan [id] en zei ook dat de nieuwe stad een verrijking voor de Indonesische maatschappij kan worden:

Building a city is not only about building its physical body but mainly about social cohesion, the interaction between its citizens, how the city becomes a humanist, liveable city. We are pleased for all society to support that the Capital of the Nusantara becomes an inclusive, green city, and sustainable, built for all, a city for all.

Bij het bouwen van een stad draait het niet alleen om het fysieke aspect, maar meer om de sociale cohesie, de interactie tussen de burgers en hoe de stad humanistisch en leefbaar gemaakt kan worden. Het is een eer voor iedereen dat de hoofdstad Nusantara een inclusieve, groene en duurzame stad zal zijn. Een stad van en voor iedereen.

Weerstand van de inheemse- en burgerbevolking

Het project heeft ook veel kritiek losgemaakt van actiegroepen en inheemse activisten die zeggen dat het IKN- project het zoveelste voorbeeld is van een regering die zich inheemse gebieden toe-eigent. Kalimantan heeft in het verleden vaker te maken gehad met landroof. Zo heeft de regering land dat aan de inheemse bevolking en boeren toebehoorde aan mijnbedrijven en plantages gegeven, zonder dat daar toestemming voor verleend was.

Erasmus Cahyadi, de plaatsvervangend secretaris-generaal van de Alliance of Indigenous Peoples of the Archipelago (AMAN), een plaatselijke burgerorganisatie, zei het volgende [id]:”Lang voordat er sprake was van IKN, was het land dat nu gebruikt wordt voor de bouw van Nusantara niet onbeheerd of ‘van niemand’. Het land was in handen van inheemse bevolkingsgroepen en boeren. Maar later werd het land in beheer gegeven aan mijncorporaties en plantages.”

Volgens het jaaroverzicht van AMAN voor het jaar 2021, bewoonden 21 inheemse bevolkingsgroepen het IKN- gebied. AMAN schat dat minstens 20.000 inheemse mensen als gevolg van het IKN-project in de verdrukking zullen komen. Cahyadi sluit zich aan bij de mening van veel bewoners ter plaatse over het project: “het IKN-project dient slechts ter vervulling van de ambities van de zakenwereld en voor het hooghouden van een politiek imago.”

Deskundigen vrezen ook dat de bouw van Nusantara zou kunnen leiden tot een intensivering van plaatselijke geschillen en ondermijning van de agrarische hervormingsprogramma's in het gebied. Het hoofd Belangenbehartiging van het Agrarische Hervormingsconsortium (KPA), Roni Septian, stelde dat de 30 agrarische conflicten die de laatste vijf jaar uitbraken in een gebied ter grootte van 64.707 hectare een direct gevolg waren van landeigendomsgeschillen in Oost-Kalimantan. De verwachting is dat deze geschillen in aantal zullen toenemen, gezien het enorme aantal mensen dat straks vanwege het IKN-project gedwongen wordt hun land te verlaten.

Politieke onrust en zorgen om het milieu

Het plan voor de nieuwe hoofdstad heeft ook weerstand binnen de politiek opgeroepen. De voorzitter van de oppositiepartij Prosperous Justice (PKS), Mardani Ali Sera, heeft de regering van Jokowi geadviseerd om zich te richten op de ontwikkeling van het menselijk kapitaal [id] in de laatste twee jaar van hun bestuur.

The most important thing is not building a new State Capital but building intellectual centers, centers for improving human resources, the best universities, and training centers.

Een nieuwe hoofdstad bouwen is niet het belangrijkste voor ons land. Wat wel essentieel is zijn kenniscentra om menselijk kapitaal te ontwikkelen, goede universiteiten en opleidingscentra.

Een online petitie [id] van het Narasi-instituut dringt er bij de regering op aan om het plan voor de verhuizing van de hoofdstad naar Kalimantan tegen te houden. In de verklaring staat dat de regering zich zou moeten concentreren op dringendere zaken zoals de coronapandemie en de groeiende economische crisis. Tot 26 oktober 2022 was de petitie 35.971 keer ondertekend.

Daar komt bij dat negentien burgerrechtenorganisaties die lid zijn van het Nationaal comité voor landbouwhervorming (KNPA) de bouw van de nieuwe hoofdstad in Oost-Kalimantan publiekelijk veroordeeld hebben. Uli Artha Siagian, campagnecoördinator voor bossen en plantages bij het Forum for the Environment (WALHI), wees op het feit dat de locatie [id] van IKN een belangrijke waterbron is voor de omliggende gemeenschappen. Hij waarschuwde ook dat door het IKN-project gemeenschappen van deze waterbron afgesneden zouden kunnen worden en het de verwoesting zou betekenen van het mangrove-ecosysteem in de baai van Balikpapan, een gebied van 2603,41 hectare. Verder worden door de bouw 14 waterscheidingen in gevaar gebracht en dit zou in de toekomst tot een ecologische ramp kunnen leiden.

Er zijn mogelijk nog meer gevolgen voor het milieu. Johan Rosihan, lid van de Vierde Commissie van het Indonesische Huis van Afgevaardigden benadrukte [id] dat een milieuonderzoek uitgevoerd door het ministerie van milieu en bosbeheer, drie gebieden binnen het IKN-project van hoge natuurbehoudswaarde aangeduid heeft — deze gebieden hebben belangrijke ecosystemen met veel endemische flora en fauna [id] die absoluut beschermd moeten worden. “Ik zet mijn vraagtekens bij de risicobeperkende maatregelen van de overheid met betrekking tot de gebieden van hoge natuurbehoudswaarde die door het IKN-project worden geraakt,” aldus Rosihan.

Afgezien van de mogelijke milieuschade en ethische kwesties rondom het landgebruik, vragen sommige mensen zich ook af [id] hoe het project van 34 miljard euro bekostigd gaat worden.

Ondanks weerstand van de plaatselijke bevolking, gaat de bouw gewoon door. De komende twee jaar staat de bouw van een nieuw presidentieel paleis in de planning [id], evenals een nieuw parlementsgebouw en woningen voor 500.000 ambtenaren. De president hoopt op 17 augustus 2024 de 79e Indonesische Onafhankelijkheidsdag in IKN te vieren.