Een landrechtenactiviste vertelt over haar beproeving nadat ze door de overheid werd vervolgd, omdat ze zich uitsprak over de rechten van ontheemde boeren. Foto uit een Facebook-post van het Cambodjaanse Centrum voor de Mensenrechten. Gebruikt met toestemming.

Ondanks een regeringswisseling in augustus 2023, is er in Cambodja nog steeds geen sprake van vrijheid van meningsuiting.

Na bijna vier decennia aan de macht te zijn geweest, trad premier Hun Sen af ten gunste van zijn zoon Hun Manet, die beloofde vrede en stabiliteit in het land voorrang te geven.

Een betrouwbaar verloop van de verkiezingen riep vraagtekens op, aangezien de autoriteiten de registratie van de belangrijkste oppositiepartij alleen vanwege een technisch probleem hadden ingetrokken. Aanvallen op onafhankelijke media, activisten van de oppositie en mensenrechtenactivisten, verhevigden in aanloop naar de verkiezingen in juli.

De afbraak van de persvrijheid en vrije meningsuiting in het algemeen stond centraal in het laatste rapport van het Cambodjaanse Centrum voor de Mensenrechten (CCHR), waarin werd opgemerkt dat de regering “haar zorgwekkende ontwikkeling voortzette door het buitensporige toezicht op de vrijheid van meningsuiting en het tot zwijgen brengen van kritische geluiden, een repressie die nog verslechterde in aanloop naar de algemene verkiezingen van juli 2023.” Het rapport vermeldt hoe overheidsfunctionarissen juridische stappen ondernamen tegen zestien journalisten en honderd mensenrechtenactivisten. Ook documenteerde het de intrekking van de licentie van vijf onafhankelijke nieuwsmedia, waaronder de partner van Global Voices,Voice of Democracy.

Het rapport vermeldt dat de repressie van de vrijheid van meningsuiting heeft geleid tot zelfcensuur:

Door intimidatie, bedreigingen en strafrechtelijke sancties tegen journalisten – alleen omdat ze hun werk uitoefenen – doen veel  mediadeskundigen aan zelfcensuur en vermijden ze het publiceren van informatie die de heersende elite zou kunnen irriteren.

Gevoelige onderwerpen die volgens geïnterviewden door journalisten – uit angst voor repercussies – wellicht voor publicatie zouden worden geweigerd, zijn bijvoorbeeld corruptie, landrechten, demonstraties en politiek in het algemeen.

Een gezamenlijke verklaring die voorafgaand aan de Internationale Dag ter Beeïndiging van de Straffeloosheid tegen Misdaden op 2 november werd vrijgegeven, benadrukte de ernstige en schadelijke gevolgen voor de veiligheid en rechten van journalisten.

De aanvallen op journalisten die de mensenrechten verslaan, ondermijnt de vrijheid van meningsuiting en de persvrijheid, waardoor de toegang tot informatie voor het publiek in het gedrang komt. Daardoor wordt het ook moeilijker om de machthebbers voor hun wandaden ter verantwoording te roepen. Wanneer de autoriteiten nalaten om de overtredingen tegen journalisten te onderzoeken en de daders te bestraffen, zendt ze de boodschap uit dat dergelijke misdrijven zijn geoorloofd.

Het CCHR-rapport adviseert om de onafhankelijke media in alle vrijheid – zonder angst voor vervolging –  hun werk te laten doen.

Moedig pluralisme en diversiteit in de media aan, door onafhankelijke nieuwsbronnen toe te staan alle onderwerpen van algemeen belang te onderzoeken en te rapporteren, zonder angst of repercussies door de overheid. Creëer een open medialandschap waar uiteenlopende meningen en ideeën vrijelijk door een breed publiek kunnen worden gedeeld.

Behalve het ondermijnen van de persvrijheid, wordt de regering ook beschuldigd van het monddood maken van de mensenrechtenactivisten.

Tijdens de introductie van het CCHR-verslag in november, vertelde landrechtenactiviste Phav Nheung hoe ze ten onrechte gevangen zat, alleen omdat ze boeren die van hun land waren verdreven, steun had betuigd.

Ik liet van me horen door de regering te laten weten dat er een oplossing voor het landrechtenprobleen moest komen [voor het geschil], maar ik werd beschuldigd van smaad en tot 99 dagen gevangenisstraf veroordeeld. Het zou in mijn voordeel zijn geweest als de mensenrechten en verdragen volgens de principes van het CCHR in de praktijk zouden zijn gebracht, zodat ik misschien niet in de gevangenis zou hebben gezeten.

Nadat Hun Manet aan de macht kwam, stelden verschillende experts en groeperingen op het gebied van de mensenrechten de aantasting van de burgerlijke ruimte en democratische rechten in het land aan de kaak. Vitit Muntarbhorn, speciaal VN-rapporteur voor de mensenrechten in Cambodja, vertelde dat “de erfelijke machtsopvolging ernstige bezorgdheid met betrekking tot de mensenrechten, democratische beginselen en de internationale rechtsstaat” veroorzaakte.

In een verklaring die in september aan de VN-Mensenrechtenraad werd voorgelegd, bekrtiseerden internationale groeperingen het harde beleid van de regering:

De regering heeft haar beleid van systematische en meedogenloze vervolging van de verdedigers van mensenrechten, milieu- en landrechtenactivisten, vakbondsleden, de politieke oppositie, alsmede onafhankelijke media en journalisten door middel van gerechtelijke intimidatie, massaprocessen en juridische stappen, nooit losgelaten.

In oktober publiceerde het mensenrechtennetwerk CIVICUS haar monitoringverslag, waarin werd benadrukt “dat er geen concrete vorderingen waren gemaakt om te voldoen aan de norm op het gebied van de publieke ruimte.”

Een recent voorbeeld van de buitenproportionele reactie op de kritische standpunten is de veroordeling van een Facebook-gebruiker, die werd beschuldigd van smaad, opruiing en belediging van de koning, nadat hij kritiek op de regerende partij had uitgeoefend. In een interview met Radio Free Asia reageerde Kang Saran op zijn veroordeling door de rechtbank.

Waarom kunnen mensen hun mening niet uiten? Waarom altijd die arrestaties en aanklachten, zelfs al heb ik totaal geen politieke overtuiging?

De verbannen oppositieleider Sam Rainsy schreef dat er geen substantiële verandering onder de Hun Manet-regering is te verwachten:

Het heeft geen zin om te zoeken naar signalen over een positieve wijziging onder een “nieuw regime”, wanneer er feitelijk een machtswisseling heeft plaatsgevonden. Die dag zal komen, omdat er geen bewijs is dat Hun Manet kan regeren zonder zijn vader op de achtergrond. Wanneer dat moment aanbreekt, grijpen de Cambodjanen uit wanhoop als eerste hun kans om de overgang naar een democratische rechtsstaat te realiseren.

Over de eerste honderd dagen aan de macht, vertelt Hun Manet dat zijn “autoritaire” handelsmerk hem er niet van weerhoudt om zich te concentreren op het handhaven van vrede en stabiliteit in het land.

Ik accepteer niet dat mensen de nieuwe regering ervan beschuldigen dat ze niet in staat is de vrede voor het volk te bewaren, vooral omdat die vrede met moeite en groot plichtsbesef door onze natie tot stand is gekomen.