Puerto Villamil, Isla Isabela (Albemarle), de Galapagos Eilanden, Ecuador – Foto met dank aan Flickr-gebruiker Elias Rovielo (CC BY-NC-SA 2.0)

Zin in een milieuvriendelijke reis naar de Amazone, Alaska of de Kimberley in West-Australië? Hoog aangeschreven organisaties als National Geographic en WWF (Wereld Natuur Fonds) bieden tal van aanlokkelijke reismogelijkheden aan, zoals bijvoorbeeld een reis naar Antarctica [en – alle links].

In het promotiemateriaal van National Geographic worden met trots duurzame reismogelijkheden aangeboden:

…wildlife encounters and hands-on conservation experiences will provide information and inspiration for travelers to continue protecting the world and its creatures long after returning home.

…ontmoetingen met dieren in het wild en praktische natuurbehoudervaringen zullen reizigers informatie en, lang nadat ze naar huis zijn teruggekeerd, inspiratie geven om de wereld en haar dieren te blijven beschermen.

Veel mensen zien ecotoerisme als iets positiefs en associëren het met milieubehoud en het behoud van bedreigde dieren in het wild. Bij het zoeken naar ecotoerisme komt men jaloersmakende beelden in overvloed tegen: zonnebaden op afgelegen, ongerepte stranden; snorkelen in betoverende koraalriffen; wandelen door afgelegen wildernissen en bergen; toeristen die zich onderdompelen in lokale culturen.

Er zijn veel pogingen gedaan om de term te definiëren. In Australië bijvoorbeeld geeft het ministerie van Milieu en Wetenschap van Queensland, bewaker van de nationale parken en bossen van de staat, een gedetailleerde uitleg:

Ecotourism encompasses nature-based activities that increase visitor appreciation and understanding of natural and cultural values. They are experiences that are managed to ensure they are ecologically, economically and socially sustainable, contributing to the wellbeing and conservation of the natural areas and local communities where they operate.

Ecotoerisme omvat op de natuur gebaseerde activiteiten die de waardering van bezoekers en het begrip van natuurlijke en culturele waarden vergroten. Het zijn ervaringen die worden beheerd om ervoor te zorgen dat ze ecologisch, economisch en sociaal duurzaam zijn en bijdragen aan het welzijn en het behoud van de natuurgebieden en lokale gemeenschappen waar ze actief zijn.

Zo zegt ook Wikipedia:

Ecotourism is a form of tourism involving responsible travel (using sustainable transport) to natural areas, conserving the environment, and improving the well-being of the local people.

Responsible ecotourism programs include those that minimize the negative aspects of conventional tourism on the environment and enhance the cultural integrity of local people.

Ecotoerisme is een vorm van toerisme waarbij verantwoord wordt gereisd (met duurzaam vervoer) naar natuurgebieden, waarbij het milieu wordt beschermd en het welzijn van de lokale bevolking wordt verbeterd.

Programma's voor verantwoord ecotoerisme omvatten programma's die de negatieve aspecten van conventioneel toerisme voor het milieu minimaliseren en de culturele integriteit van de lokale bevolking versterken.

Ecotoerisme omvat vaak kleinschalige, dure reizen met accommodaties en maaltijden van hoge kwaliteit. Het bezoeken van afgelegen delen van de planeet staat hoog op de bucketlist van veel mensen.

Het idee van duurzaam reizen terwijl men voorzichtig omgaat met de natuurlijke omgeving is verleidelijk. We beschermen wat we waarderen, vooral in economisch opzicht. Het PBR (Population Reference Bureau) stelt dat:

At its best, eco-tourism is responsible travel to natural areas that safeguards the integrity of the ecosystem and produces economic benefits for local communities that can encourage conservation. At the nexus of population and the environment, eco-tourism is a creative way of marrying the goals of ecological conservation and economic development.

Op zijn best is ecotoerisme verantwoord reizen naar natuurgebieden waarbij de integriteit van het ecosysteem wordt beschermd en dat economische voordelen oplevert voor lokale gemeenschappen die natuurbehoud kunnen stimuleren. Ecotoerisme, waarbij bevolking en milieu samenkomen, is een creatieve manier om de doelstellingen van ecologisch behoud en economische ontwikkeling te combineren.

Toch hebben dit soort reizen vaak potentiële nadelen: ze kunnen leiden tot vervuiling en andere milieuschade; ze leiden vaak tot grote CO2-voetafdrukken door lucht-, zee- en ander transport, en ze kunnen sociale en culturele ontwrichtingen veroorzaken voor lokale gemeenschappen.

Hier zijn enkele van de plaatsen waar met ecotoerisme wordt geëxperimenteerd.

Galapagos Eilanden

Het Discovering Galapagos Project produceert lesmateriaal over de eilanden voor scholieren. Het onderzoekt de impact van toerisme:

Some of the good parts are that the tourists bring money to the Islands and are a source of income for many Galapagueños. However, there are also bad parts. As more tourists visit the Islands, they will need more places to stay meaning that big hotels could be constructed that possibly endanger nearby wildlife.

Een van de goede dingen is dat de toeristen geld naar de eilanden brengen en een bron van inkomsten zijn voor veel Galapagueños. Er zijn echter ook slechte dingen. Naarmate meer toeristen de eilanden bezoeken, zullen ze meer verblijfplaatsen nodig hebben, wat betekent dat er grote hotels kunnen worden gebouwd, die mogelijk de lokale in het wild levende dieren in gevaar brengen.

Een studie, “Rethink and reset” tourism in the Galapagos Islands: Stakeholders’ views on the sustainability of tourism development (“Heroverwegen en resetten” toerisme op de Galapagos Eilanden: Visie van belanghebbenden op de duurzaamheid van toerisme-ontwikkeling), werd onlangs gepubliceerd in Annals of Tourism Research Empirical Insights (Annalen van Toerisme Onderzoek Empirische Inzichten). Het kaartte een aantal zorgpunten aan:

A key finding of the study is that stakeholders share the view that unrestricted tourism growth is counterproductive because of both social and environmental impacts. Addressing the effects of overtourism in the Galapagos, as in other tropical islands, may involve degrowth strategies or a transition to slow tourism that provides a mechanism to increase the revenue and employment benefits from tourism, but decrease the per-capita impact on island resources.

For a tourist destination to succeed with sustainable tourism, social and ecological concerns must be considered; if tourism is thought to be a catalyst of sustainable development, then, quality-of-life and individual well-being of local residents must be addressed, even as conservation priorities are considered.

Een belangrijke bevinding van het onderzoek is dat belanghebbenden de mening delen dat onbeperkte groei van het toerisme contraproductief is vanwege zowel de sociale als de millieueffecten. Het aanpakken van de effecten van overtoerisme op de Galapagos Eilanden, alsmede op andere tropische eilanden, kan degrowth-strategieën omvatten of een overgang naar langzaam toerisme dat een mechanisme biedt om de inkomsten en werkgelegenheidsvoordelen van toerisme te vergroten, maar de impact per hoofd van de bevolking op hulpbronnen van het eiland te verminderen.

Om een toeristische bestemming te laten slagen op het gebied van duurzaam toerisme, moeten sociale en ecologische zorgen in overweging worden genomen; als toerisme wordt gezien als een katalysator van duurzame ontwikkeling, dan moeten de kwaliteit van leven en het individuele welzijn van de lokale bewoners worden aangepakt, zelfs als er prioriteiten voor natuurbehoud worden overwogen.

Machu Picchu

De Inca-stad Machu Picchu in Peru trekt elk jaar enorme menigten. Veel mensen lopen de legendarische Inca Trail om er te komen. De online community CATALYST is ‘een bron van reis- en sociale actie-content voor activisten en reizigers met een wereldwijd bewustzijn’. Het waarschuwde in mei 2022:

The lack of infrastructure supporting these numbers leads to an even higher impact. There is only one bathroom at the entrance and human waste is a huge problem. The closest village, Aguas Calientes, has resorted to pumping human waste into the Urubamba River. Increases in garbage, especially plastic water bottles, on the Inca Trail also contributes to uncontrolled waste.

The term ecotourism is now over used. It has been stretched from its original purpose to encompass any nature-related travel and to many is synonymous with sustainable.

Het gebrek aan infrastructuur die deze cijfers ondersteunt, leidt tot een nog grotere impact. Er is maar één toilet bij de ingang en menselijk afval is een enorm probleem. Het dichtstbijzijnde dorp, Aguas Calientes, heeft zijn toevlucht genomen tot het lozen van menselijk afval in de Urubamba-rivier. Toename van afval op de Inca Trail, met name plastic waterflessen, draagt ook bij aan ongecontroleerd afval.

De term ecotoerisme wordt nu teveel gebruikt. Het oorspronkelijke doel ervan is opgerekt en omvat nu alle natuurgerelateerde reizen en staat voor velen gelijk aan duurzaam.

Mount Kilimanjaro

Overtoerisme op de Kilimanjaro in Tanzania, een UNESCO-werelderfgoed, is ook bekritiseerd:

Tanzania’s government sparked uproar in recent years after announcing plans for a cable-car system on the southern side of Kilimanjaro, to boost tourist numbers and provide access to those unable to climb it. Expedition groups, porters who help climbers and climate experts said the project would endanger the mountain’s delicate ecosystem and hurt the local economy.

De regering van Tanzania zorgde de afgelopen jaren voor opschudding na de aankondiging van plannen voor een kabelbaansysteem aan de zuidkant van de Kilimanjaro, om het aantal toeristen te vergroten en toegang te bieden aan degenen die niet in staat zijn om het te beklimmen. Expeditiegroepen, dragers die klimmers helpen en klimaatexperts zeiden dat het project het kwetsbare ecosysteem van de berg in gevaar zou brengen en de lokale economie zou schaden.

Voors en tegens

Er zijn tal van online sites die pleiten voor de positieve aspecten van ecotoerisme en duurzaam reizen. Softback Travel, dat zichzelf presenteert als een ‘minimalistische benadering van het buitenleven’, is van mening dat enkele voordelen ervan zijn:

• sustainable rural development based on environmental protection
• the creation of jobs
• education and awareness about endangered animals and climate change
• the improvement of life quality for locals

• duurzame plattelandsontwikkeling op basis van milieubecherming
• het creëren van banen
• voorlichting over en bewustwording van bedreigde dieren en klimaatverandering
• de verbetering van levenskwaliteit voor de lokale bevolking

Milieucertificaten

De Global Sustainable Tourism Council (GSTC) is een van de organisaties die advies geeft over de mogelijke milieuvoordelen van ecotoerisme. Het heeft tot doel ‘wereldwijde normen voor duurzaam toerisme te ontwikkelen en instrumenten te creëren om legitieme claims van duurzame bedrijven te verifiëren en tegelijkertijd valse claims, ook wel greenwashing genoemd, te bestrijden’. Het werk van de organisatie wordt in deze video uitgelegd:

Veel commentatoren verwerpen echter het idee van ecotoerisme, in de overtuiging dat het tegenstrijdig is. Architect en ingenieur Smith Mordak heeft tijdens de Architectural Review betoogd dat:

Ecotourism is an oxymoron [seemingly self-contradictory]. Trying to fix environmental degradation with tourism is like trying to fix a black eye with a right hook. It’s a total farce, but also a helpful case study. Ecotourism is an illustration of the wider phenomenon facing climate action: the interests of economic development are all too often diametrically opposed to the interests of environmentalism.

Ecotoerisme is een oxymoron (schijnbaar met zichzelf in tegenspraak). Het met toerisme proberen de aantasting van het milieu op te lossen is als een blauw oog proberen te herstellen met een rechtse hoek. Het is een totale farce, maar ook een nuttige case study. Ecotoerisme is een illustratie van het bredere fenomeen waarmee klimaatactie wordt geconfronteerd: de belangen van economische ontwikkeling staan maar al te vaak lijnrecht tegenover de belangen van de milieubeweging.