Keti Koti, Oosterpark, Amsterdam 2013. Foto via Wikimedia Commons, CC0 1.0 Universal (CC0 1.0) Public Domain Dedication.

Keti Koti (letterlijk vertaald uit het Sranantongo als “Het verbreken van de ketenen” in Suriname) of Dia di Aboloshon (Dag van de Afschaffing) in de Nederlandse Antillen, wordt op beide plaatsen gevierd als onderdeel van de jaarlijkse viering van de afschaffing van de slavernij. De herdenking op 1 juli van dit jaar was speciaal omdat dit het begin was van het Herdenkingsjaar Slavernijverleden [nl].

Hoewel de slavernij van Afrikaanse mensen in Suriname en het Caribisch deel van het Koninkrijk der Nederlanden [nl] in 1863 officieel was afgeschaft (Emancipatiewet), werden vrijverklaarde slaafgemaakten [geëmancipeerden] gedwongen om nog eens tien jaar op de plantages door te werken om het verlies van mankrachten voor de plantagehouders te compenseren. In Suriname ontvingen voormalige plantagehouders 300 gulden per vrijverklaarde slaafgemaakte. Op de Nederlandse Antillen bedroeg de compensatie 200 gulden, met uitzondering van Sint Maarten. Een volledige tabel kun je hier vinden.

Hoewel voor Nederlanders 1 juli 2023 het einde van de slavernij op het westelijk halfrond betekende, bezat het Koninkrijk der Nederlanden ook koloniën op andere plekken op de wereld. Daar was de Nederlandse aanpak [en] om een eind te maken aan slavernij meer in de tijd verspreid.

Voor de meeste mensen in Nederland was de markering van Keti Koti reden tot feest. Het was ten slotte de eerste keer dat Nederland deze dag tot een nationale feestdag uitriep. De meeste inwoners steunden deze belangrijke dag, online en offline. Sommigen, zoals deze tweet van een Nederlandse netizen laat zien, geven echter de indruk dat nog steeds niet iedereen in het moederland respectvol met Keti Koti om weet te gaan:

Moeten we #KetiKoti vieren?

Keti Koti is een Surinaamse feestdag. Vier het dáár en niet jaarlijks met een nationale vrije dag in ons land

Laat je niet verleiden door zogenaamde belanghebbenden die alleen maar uit zijn op aandacht, vrije dagen of geld.

Reactie in het #nd 👇 pic.twitter.com/I892WjEGgn

— HuijgenG (@GeurtHuijgen) June 26, 2023

Should we celebrate #KetiKoti?

Keti Koti is a Surinamese holiday. Celebrate it there and not every year with a national day off in our country

Don't be seduced by so-called stakeholders who are only out for attention, days off or money.

Reaction in the #nd 👇

In de tweet wordt ook gewezen op de mogelijkheid dat de Nederlandse overheid de christelijke feestdag Pinksteren zou willen vervangen door Keti Koti, iets dat met gemengde gevoelens werd ontvangen. Voor 2023 wisten Nederlandse burgers heel weinig over Keti Koti. De herdenking werd er in kleine kring gevierd en slechts een paar mensen uit immigrantengroepen en inheemse gemeenschappen gingen de straat op in kleurrijke optochten. Dit jaar geeft de Nederlandse regering – terwijl Black Lives Matter de internationale bewustwording voor altijd heeft veranderd en gesprekken over herstelbetalingen een nieuwe wending hebben genomen – echter miljoenen uit om de 150-jarige herdenking van de afschaffing van de slavernij te markeren.

Op 1 juli liepen in het Amsterdamse Oosterpark vrouwen uit Suriname en de Nederlandse Antillen in optocht, gekleed in de traditionele kleding (kotomisi) en hoofddoek (angisa) van hun voorouders. Tijdens de slavernij droegen vrouwen hun hoofddoeken als manier om hun gevoelens te communiceren – of een geliefde uit te nodigen – maar dit jaar kozen de meeste vrouwen voor stoffen met Nederlands-geïnspireerde prints voor hun traditionele kleding, misschien als een daad van inclusie. Het evenement markeerde de start van een reeks lezingen, workshops enz. die bewustwording moest oproepen over de rol van Nederland in de slavenhandel en hoe het handelen van Nederland impact heeft gehad op de mensen in de gekoloniseerde landen. Een terugkerend aspect van de herdenking is de jaarlijkse Memre Waka of Memory Walk, waarbij aandacht wordt gevraagd voor het geweld waaronder deze gemeenschappen hebben geleden en de doorlopende gevolgen van slavernij.

Een aantal bedrijven toonden hun steun online. Een hoogtepunt van de herdenking was het moment dat koning Willem-Alexander zijn excuses aanbood voor het aandeel van de Nederlandse regering in de wreedheden van de slavernij. Hij ging zelfs een stapje verder en vroeg in zijn apologie ook “vergiffenis voor het overduidelijke gebrek aan handelen” in de rol die Nederland heeft gehad in gedwongen arbeid, slavernij en de moord op inheemsen van haar voormalige koloniën. In een roerende, persoonlijke getuigenis beloofde de koning herstel en verandering.

Reacties op zijn toespraak  varieerden van “een inspirerend voorbeeld”…

🌍 In a world where we often struggle to openly acknowledge and confront our historical faults, King Willem-Alexander of the Netherlands has set an inspiring example. #Empathy #KetiKoti #Leadership #Inclusion #Diversity

💜His recent apology for the Dut…https://t.co/dwNNBLVZOG

— Vivian Acquah CDE® Certified Diversity Executive (@VivalaViveNL) July 2, 2023

tot gevoelens van dankbaarheid:

Vlak nadat de koning excuses uitsprak ❤️ #ketikoti pic.twitter.com/RDbXAFk0Uz

— Nadia Bouras – نادية بوراس (@NadiaBouras) July 1, 2023

Shortly after the king apologised ❤️ #ketikoti

Sommigen juichten:

Gejuich in Oosterpark na welgemeende excuses van koning voor het slavernijverleden #ketikoti 🙌 pic.twitter.com/YDW7zbiB9d

— Marjolein Moorman (@MarjoleinMoor) July 1, 2023

Cheers in Oosterpark after the king's heartfelt apologies for the slavery past #ketikoti 🙌

Anderen zagen het echter als een schaamteloze poging om het verleden en transgenerationeel trauma van nakomelingen van slaafgemaakten te verdoezelen:

In a shameless ‘how to make this about me:’ what do the Dutch King’s apologies for slavery mean to me as a white Dutch citizen? It has put me in clearer relation to the past and present of racism, colonialism, and exploitation #ketikoti #slavery #apologies #slavernij #excuses 1/6 pic.twitter.com/GKZTWGBGSE

— Niké Wentholt (@NikeWentholt) July 1, 2023

Met een excuus is er kans tot heling. Het is een proces dat kan beginnen met meer onderzoek naar de geschiedenis van slavernij, Suriname en de Nederlandse Antillen, bij voorkeur geleid door afstammelingen van mensen uit deze regio's die deze geschiedenis hebben meegemaakt. De Brits-Caribische jurist en herstelbetalingen-adviseur, Esther Stanford-Xosei, zei: “Echt herstel gaat niet alleen over geld, maar ook over respect, erkenning en een plek in de maatschappij.”