Welchman Hall Gully in St. Thomas, Barbados, een van de vele geulen op het eiland, maar ook een van de weinige waar natuurbeschermingsactiviteiten plaatsvinden. Foto Kyle Foster, gebruikt met toestemming.

Dit verhaal werd oorspronkelijk gepubliceerd door het Cari-Bois Environmental News Network. Het betreft een geredigeerde versie, als onderdeel van een wederzijdse inhoudelijke overeenkomst.

Door Kyle Foster

Al duizenden jaren heeft snelstromend water een verscheidenheid aan karstlandschappen met kalksteen in heel Barbados gevormd en gebeeldhouwd. In de loop van de tijd zijn de geulen onlosmakelijk verbonden met de cultuur en het erfgoed van het eiland.

De geulen zijn rijk aan een grote verscheidenheid aan flora en fauna, wat deze formaties tot belangrijke aardse ecosystemen voor de biodiversiteit maakt. Maar hun waarde is veel groter, omdat er ook veel economsche en historische waarden mee zijn gemoeid.

Toch hebben stelselmatige, niet-duurzame, menselijke activiteiten geleid tot de acheruitgang van sommige geulen op het eiland.

Ecologische functies en historische betekenis

Vijf procent van de totale oppervlakte van Barbados bestaat uit geulen. Tijdens zware regens functioneren ze als afvoerkanalen voor stromend water afkomstig van de centrale hooglanden, en verplaatsen zich vervolgens richting kust.

Meer dan eenderde van de plantensoorten op het eiland, zoals de inheemse Macaw palm (Aiphanes minima) -die zich onderscheidt door de stekelige stam – en de baardvijgenboom (Ficus citrifolia), groeien in de weelderige, groene bossen van de geulen.

De Macaw palm (Aiphanes minima) is een van de drie inheemse palmbomen die in de geulen van Barbados zijn te vinden. Foto Kyle Foster, gebruikt met toestemming.

Deze rijke vegetatie is een voedsel- en leefgebied voor diersoorten zoals de groene aap (Chlorocebus sabaeus) en de  geelbandduizenpoot (Anadenobolus monilicornis).

Reptielen zoals hagedissen en de met uitsterven bedreigde Barbados-draadslang (Tetracheilostoma carlae), s’ werelds kleinste slang, leven ook in de geulen. Deze inheemse slang leeft voornamelijk in bosrijke gebieden die schaars zijn en ver uit elkaar liggen, want er is geen oerbos op het eiland meer te vinden, omdat het grootste  deel is gekapt voor landbouwdoeleinden. De soort is ondefineerbaar, maar Welchman Hall Gully is een streek waar hij is te vinden; men denkt dat de slang ook in andere gebieden onder gelijke omstandigheden leeft.

Geulen zijn moeilijk te ontginnen, waardoor er tot nu toe nu veel inheemse plantensoorten op het eiland zijn behouden; het is een van de laatst overgebleven vrijplaatsen voor inheemse plantensoorten, zoals de Barbados-draadslang.

Behalve hun functie op het gebied van ecosystemen levert de vegetatie in de geulen een bijdrage aan de koolstofvastlegging en regulering van de waterstroom, door deze te vertragen en in de aarde te infiltreren. Dit proces vult de grondwaterlagen op het eiland aan en reduceert de bodemerosie. De geulen zijn ook rijk aan biologische hulpbronnen, die kunnen worden geëxploiteerd voor tradtionele medicijnen, biomedisch onderzoek en diervoeding.

De geulen zijn ook van grote culturele en historische betekenis. Studies door de archeologen Frederick H. Smith en Hayden F. Bassett toonden aan dat ze tijdens de slavernij op de plantages dienden als verbindingswegen tussen de landgoederen en de slaven, die zich konden verplaatsen buiten het zicht van de landeigenaren.

Archeologisch bewijsmateriaal, zoals artefacten, gevonden in de geulen van de Sint Nicolaas Abdij, toont ook aan dat de grotten in de geulen vroeger als sociale verzamelplaatsen werden gebruikt, maar ook om informatie door te geven, zodat de slaven over hun eigen ruimtes konden beschikken, ver weg en onzichtbaar voor de plantage-eigenaren.

De geulen op Barbados worden bedreigd

Het lukraak storten van afval en het in een hoog tempo aanpassen van de ruimtelijke ordening van de geulen op Barbados staat inmiddels een gezonde ecologische ontwikkeling in de weg. Illegale dumping is een van de belangrijkste problemen in het gebied, en de bestrijding hiervan duurt al jaren.

Afgedankte huishoudelijke apparaten, zoals koelkasten, meubels, bouwafval en dood vee worden lukraak in de geulen op het eiland gedumpt. Behalve de schade die dit soort afval aan de wildstand kan toebrengen, is de verontreiniging in de geulen ook van invloed op de kwaliteit van leven in de nabijgelegen gemeenschappen.

De verontreiniging is een voedingsbodem voor ongedierte zoals knaagdieren, vliegen en muggen, waardoor het risico op ziekten toeneemt. Er is ook een grotere kans op overstromingen, omdat de fysieke hindernis die door vast afval en puin in waterwegen ontstaat, waterstromen tijdens hevige regenval in de praktijk vaak tegenhoudt.

Een dergelijk incident vond plaats in 1995 tijdens een doorbraak van een barrière in een geul in Weston, in de parochie van St. James aan de westkust van Barbados. Tijdens de overstroming overleed de populaire calypsozanger Neville Denis Blackman, bekend onder de bijnaam “De Great Carew”.

Behalve het vaste afval heeft ook de chemische afvoer uit de landbouw een negatief effect op de toestand van de geulen. Samen met de introductie van invasieve soorten en de ontbossing wordt de dreiging voor de geulen langzaam duidelijk.

Behoud van de geulen

In Barbados zijn nationale schoonmaakcampagnes van de geulen in de loop van tijd inmiddels een normaal verschijnsel geworden. Niet-gouvernementele organisaties en vrijwilligers maken vaak gezamenlijk de geulen waar de meeste illegale dumping heeft plaatsgevonden, schoon.

In 2022 werkten de Barbados Defence Force, de kustwacht en andere organisaties samen om de Bucks Gully, St. Thomas, in het midden van het eiland, waar naar schatting 30.000 kilo afval zich had verzameld, schoon te maken.

Andere initiatiefrijke benaderingen voor het natuurbehoud zijn bijvoorbeeld de oprichting in 2005 van het Integrated Gully Ecosystem Management Plan (IGEMP) door het toenmalige ministerie van Energie en Milieu. Het plan was bedoeld om publiek bewustzijn over de geulen te creëren door middel van het onderwijsprogramma en het voorlichten van boeren over de gevolgen van het gebruik van hun chemicaliën in de geulen.

De IGEMP schetste ook haar beleid over het voorkomen van ontbossing van de geulen, het bevorderen van een natuurlijke herbebossing en het afdwingen van een 3 meter bufferzone rondom de geulen die niet mag worden ontwikkeld. Maar het 15 jaar oude plan is inmiddels gedateerd en er zijn discussies over de effectiviteit.

Toch blijft voorlichting het ideale middel bij het succesvol beschermen van de geulen, aangezien illegale dumping als een van de grootste bedreigingen wordt gezien. Omdat het een probleem is om constant deze praktijk te bewaken, zijn de inspanningen van de aangrenzende gemeenschappen van cruciaal belang bij de besluitvorming over de geulen.