Wat is er aan de hand in Venezuela?

Een man kijkt omhoog tijdens protesten in Venezuela in 2014. Onrust teisterde het land al lang vóór de recente politieke confrontatie tussen de Nationale Vergadering en het Hooggerechtshof. Foto van Flickr-gebruiker andresAzp. Gepubliceerd onder CC 2.0 licentie.

Dictatuur [Engels – alle links, tenzij anders aangegeven] is het woord dat vele Venezolanen gebruiken om de laatste paar maanden van politieke onrust in hun land te omschrijven. De onrust bereikte een hoogtepunt op 30 maart 2017 toen het Hooggerechtshof de Nationale Vergadering in feite ongeldig verklaarde.

Deze beslissing ontketende protesten en veroorzaakte internationale verontwaardiging. Sommigen hebben de gebeurtenis beschreven als een “zelf veroorzaakte” coup. Voor vele Venezolanen was het een bevestiging dat het land elke schijn van democratie verloren had.

Het Hooggerechtshof nam de rol van Nationale Vergadering op zich en stond president Nicolas Maduro toe om bepaalde wetgevende functies over te nemen. Dit bleek echter van korte duur toen het hof een aantal dagen later een andere koers insloeg nadat president Maduro het hof had verzocht de beslissing te heroverwegen.

Ondanks de wederinvoering van de Nationale Vergadering zijn organisaties binnen en buiten het land niet tevreden. Betogers blijven bijna dagelijks in groten getale bijeen komen, zelfs wanneer ze geconfronteerd worden met politieagressie.

Meerdere nationale regeringen hebben hun bezorgdheid over en veroordeling van de beslissing geuit. Na een spoedzitting op 3 april 2017 nam de Organisatie van Amerikaanse Staten een resolutie aan waarin de recente gebeurtenissen in Venezuela worden bestempeld als een “wijziging van de grondwettelijke orde”. De organisatie voegde hier het volgende aan toe:

Ondanks de recente herziening van sommige elementen van deze beslissingen is het essentieel dat de regering van Venezuela het volledige herstel van de democratische orde garandeert.

De incidenten van de afgelopen weken zijn slechts de meest recente in een serie beperkingen van de bevoegdheden van de Nationale Vergadering sinds de Venezolaanse politieke oppositie tijdens de verkiezingen in december 2015 tweederde van de zetels won.

Wat leidde tot de ‘zelf veroorzaakte’ coup in Venezuela?

In januari 2016 schortte het Hooggerechtshof de verkiezing van vier wetgevers uit deelstaat Amazonas op wegens vermeende onregelmatigheden tijdens het stemmen. Drie van hen waren verbonden aan de oppositie en één aan de regeringspartij. De demissionaire Nationale Vergadering die werd beheerst door Maduros Verenigde Socialistische Partij had rechters aangesteld die naar de kant van de regering neigden. De oppositie beschuldigde het hof ervan te proberen hun hun supermeerderheid te ontnemen, wat hun onder andere toestaat rechters uit het Hooggerechtshof te verwijderen.

De oppositie beëdigde vervolgens drie van de betreffende wetgevers. Naar aanleiding hiervan oordeelde het Hooggerechtshof dat de volledige Nationale Vergadering onrechtmatig was en dat al haar beslissingen ongeldig zouden zijn. Wetgevers kregen te maken met bezuinigingen en werden gedurende ruim 10 maanden nauwelijks gecompenseerd voor hun werk met een salaris van slechts $38 dollar per maand.

De impasse zette zich voort in oktober toen de Nationale Electorale Raad een afzettingsreferendum tegen president Maduro stopzette en de regionale verkiezingen na de grondwettelijke termijn tot 2017 uitstelde. De oppositie beschuldigde president Maduro en zijn aanhangers ervan een trage coup op touw te zetten en stemde ervoor om een “politieke en strafrechtelijke rechtszaak” tegen hem te starten.

In januari 2017 stemde de Nationale Vergadering, die nog steeds als onrechtmatig werd beschouwd, wederom en verklaarde dat Maduro zijn “post had verlaten” en vroeg om nieuwe verkiezingen.

Nadat de Nationale Vergadering weigerde om het groene licht te geven voor samenwerkingsverbanden tussen het nationale oliebedrijf en particuliere bedrijven voornamelijk uit China en Rusland stapte Maduros regering naar het Hooggerechtshof. Het hof oordeelde vervolgens niet alleen dat de wetgevende macht nog steeds onrechtmatig was, maar ook dat het wetgevende bevoegdheden op zich ging nemen.

Een politieke patstelling

Op basis van de krantenkoppen in de internationale media worstelt Venezuela op het eerste gezicht al een aantal jaren met een crisis en is het kortstondige oordeel van het Hooggerechtshof slechts de laatste ontwikkeling hiervan.

Echter, Venezuela heeft niet één crisis. Het heeft vele crisissen die allemaal onderling verbonden zijn en gewone Venezolanen treffen.

Ten eerste is er een politieke crisis. Hugo Chávez, die in 2013 overleed, koos president Nicolás Maduro zelf uit als zijn opvolger. Maduro zegt te proberen om Chávez’ socialistische Bolivarische Revolutie voort te zetten, die bedoeld was om democratie naar de mensen te brengen en de grote armoede andere Venezolanen te bestrijden.

Maar Maduro heeft niet evenveel publieke steun en respect als zijn voorganger. Tegen de achtergrond van een driejarige economische crisis en recordcijfers aan geweldsmisdrijven en armoede is Maduros populariteit gezonken tot het laagste punt in de afgelopen paar jaar. Hij wordt er ook van beschuldigd autoritaire methoden te gebruiken om kritiek te stoppen. Zijn regering heeft protesten onderdrukt, de pers gecensureerd en vrije meningsuiting ingeperkt. Tegenstanders, critici en journalisten die de regering in een slecht daglicht zetten kunnen een gevangenisstraf krijgen. Sommigen hebben zelf gekozen in ballingschap te gaan. Anderen zijn simpelweg stil geworden.

Demonstranten in Caracas op 7 april 2017. Foto: Luis Carlos Díaz. Met toestemming gebruikt.

De politieke oppositie in Venezuela wordt voornamelijk vertegenwoordigd door de Mesa de la Unidad Democrática (Ronde tafel van democratische eenheid), een coalitie van verschillende partijen die zich uitstrekken van links tot centrumrechts. Veel Venezolanen wantrouwen echter delen van de coalitie, die figuren bevat die decennia geleden politiek actief waren, toen armoede schrijnend was en grote delen van de bevolking rechteloos waren.

De coalitie heeft vele groepen en politieke partijen die in conflict met elkaar waren samengebracht, maar er is nog steeds sprake van machtsstrijd en onenigheid over ideologie en beleid. In de context van de recente protesten lopen bovendien niet alle betogers achter één enkele politieke partij. Sommigen die de straat opgaan, ondersteunen specifieke oppositiefacties, terwijl anderen geïnteresseerd zijn in algemene democratische principes en economische rechten.

Een economie in vrije val en een voedselcrisis

De politiek slaagt erin om in alle aspecten van het leven in Venezuela door te sijpelen, maar de meest dringende behoeftes van de mensen hangen af van de economie.

Maduros regering wordt gekenmerkt door een diepe economische crisis. Het land is afhankelijk van olieopbrengsten, maar de olieprijzen zijn de afgelopen jaren gedaald en het systeem is niet in staat gebleken om te compenseren voor deze verliezen. Venezuelas inflatiecijfer, dat sinds 2014 meer dan 50% is, bereikte 800% aan het eind van 2016 en blijft stijgen. Ondertussen hebben valutacontroles de import beperkt wat het aanbod onder druk zet. De regering controleert de prijs van basisgoederen, maar de zwarte markt heeft nog steeds een sterke invloed op de prijzen. Prijzen voor basisgoederen kunnen in enkele dagen gaan stijgen en de nationale valuta kan met dezelfde snelheid verzwakken.

Voor gewone Venezolanen betekent dit honger en schaarste. Deze voedselonzekerheid ziet men terug in de lange rijen van mensen binnen en buiten supermarkten en de pogingen om de Colombiaanse grens over te steken om basisgoederen te kopen.

Hoewel de cijfers over de voedselcrisis niet definitief zijn, hebben ze plunderingen uitgelokt en een zeer zichtbare verandering in de dagelijkse voedselroutines van de Venezolanen teweeggebracht.

De regering en bepaalde mediakanalen ontkennen dat er een hongersnood dreigt (wat wordt gevreesd in bepaalde delen van het land) en kwalificeren de ontsteltenis als onderdeel van een lastercampagne tegen hen.

Echter, niet-gouvernementele organisaties zeggen dat ze de omvang van het probleem niet kunnen kwalificeren wegens een gebrek aan geschikte gegevens [es]. Gedurende de laatste jaren hebben Venezolaanse ambtenaren geen bijgewerkte informatie gepresenteerd, hoewel tijdens deze periode zowel de armoede als de economische crisis zijn verergerd.

Media en het recht op informatie

Voor Venezolanen kan het moeilijk zijn om geïnformeerd te blijven over alles wat er in hun land gebeurt.

Het recht op informatie [es] loopt gevaar vanwege de groeiende controle van de regering op de media. Gezien het feit dat Venezuela een van de langzaamste en meest wankele internetverbindingen ter wereld heeft [es], is het moeilijk om deze trend te keren.

In een mediaklimaat gekenmerkt door geruchten en gepolitiseerde aanvallen van beide zijden zijn burgermedia een van de belangrijkste informatiebronnen over de protesten en onderdrukkingen geworden. Zelfs websites die berichten over zaken zoals de economie en de waarde van buitenlandse valuta zijn een kritische bron en zodoende een doelwit voor politieke censuur geworden.

Gezondheidscrisis, geweld en inspanningen van gewone mensen om te helpen

Venezuela doorstaat ook een gezondheidscrisis, wat een van de meest onrustige debatten is die op dit moment in het Zuid-Amerikaanse land plaatsvinden.

Een gebrek aan medicijnen en de slechte toestand van de faciliteiten, evenals de marginalisering van inheemse gemeenschappen, hebben dodelijke gevolgen gehad. Venezolanen hebben hun toevlucht genomen tot social media en de steun van anderen om de geneesmiddelen te krijgen die ze nodig hebben.

Geweld heeft ook gepiekt in de afgelopen decennia. Venezuelas moordcijfer is een van de hoogste ter wereld. Door het probleem zijn sommige Venezolanen, vooral in sloppenwijken, gaan bidden voor criminelen in plaats van heiligen.

Maatschappelijke organisaties doen hun best om het hoofd te bieden aan het escalerende geweld. Neem Mi Convive, een groep in Caracas die de afgelopen zes jaar workshops voor het voorkomen van geweld heeft georganiseerd, evenals andere activiteiten die pogen publieke ruimtes terug te winnen.

Niños jugando libres en la calle, cantando y riendo, dueños de los espacios, así como lo mostramos en este video queremos que suceda en cada comunidad de Caracas y del país.
Nuestro objetivo es la disminución al mínimo de la violencia a través de la prevención, creando una ciudad de la convivencia.

Kinderen spelen vrij op straat, zingend en lachend, bezitters van de ruimtes. Wat we in deze video zien, zouden we graag in elke gemeenschap in Caracas en de rest van het land willen zien.Ons doel is om geweld door middel van preventie tot een minimum terug te brengen en om een stad te creëren waarin men daadwerkelijk samenleeft.

Ondanks inspanningen zoals deze om de situatie te verbeteren, heeft de moeilijke realiteit veel Venezolanen het land doen uitstromen. In de politieke arena beschuldigt elke partij ondertussen de andere terwijl de crisissen alleen maar verslechteren.

Lees meer verslaggeving van Global Voices over Venezuela:

Steun Global Voices en doneer vandaag nog!