[alle links leiden naar Engelstalige pagina's, tenzij anders vermeld]

Twee uitgeverijen in Dhaka, Bangladesh waren het slachtoffer van meedogenloze aanslagen door gewapende aanvallers op 31 oktober waarbij een man om het leven kwam en twee anderen in kritieke toestand verkeren. In de nasleep van vier moorden op seculiere bloggers dit jaar alleen al in Bangladesh vormen de aanslagen een steeds sterkere bedreiging tegen progressieve, seculiere intellectuelen in het land.

Beide uitgevers hadden banden met de Bengalese-Amerikaanse blogger en auteur Avijit Roy die aangevallen en vermoord werd terwijl hij met zijn vrouw, Rafida Ahmed, aan het wandelen was in februari 2015. Ahmed die zwaar gewond werd bij de aanval heeft sindsdien kritiek geuit op de regering van Bangladesh wegens hun gebrek aan daadkracht en beschreef de aanval op haar man als “goed gepland, gechoreografeerd  – een algemene daad van terrorisme.”

De aanslagen op Shuddhaswar Prokashani en Jagriti Prokashoni

Het blijft nog onbevestigd wie de aanslagen op 31 oktober 2015 uitgevoerd heeft. Bij het eerste incident drong een bende van vijf of zes aanvallers in Lalmatia het kantoor binnen van Shuddhaswar Prokashani (Zuivere Stem Publicaties) waarbij ze zich voordeden als klanten. Met machetes en een vuurwapen vielen ze Ahmedur Rashid Tutul en twee andere schrijvers aan, Ranadipam Basu en Tareq Rahim (eveneens bloggers), die op dat moment aanwezig waren. De aanvallers deden het kantoor aan de buitenkant op slot en sloegen op de vlucht.

Enkele minuten later beschreef Ranadipam de aanval op Facebook. De politie kwam snel daarna ter plaatse en de mannen werden snel naar het ziekenhuis gebracht. Volgens zijn laatste verslag is Ranadipam reeds ontslagen. Tutul en Tareq blijven opgenomen in het ziekenhuis en staan onder nauwkeurige observatie.

Ahmedur Rashid Tutul had meerdere boeken gepubliceerd die door Avijit Roy geschreven waren. hij berichtte eerder dit jaar dat hij twee dagen na de dood van Roy in februari bedreigingen ontvangen had.

De drie bloggers schrijven ook op het Bengalese blogplatform Sachalayatan [bn].

Ongeveer drie uur later werd het lichaam van Faisal Arefin Dipan, die de uitgeverij Jagriti Prokashoni leidde, dood aangetroffen in zijn kantoor in de Aziz Supermarket aan het Shahbagplein. Gelijkaardig aan het eerste incident deden de moordenaars het kantoor op slot en vluchtten. Dipan werd snel gevonden door de politie en zijn vader die naar het kantoor gesneld was toen hij het nieuws van de eerste aanslag vernam. Dipan werd aangetroffen in een plas bloed met diepe snijwonden in zijn hals en schouder.

Jagriti Prokashoni had Avijit Roys populaire non-fictieboek Biswaser Virus (Virus van het geloof) gepubliceerd dat gewelddadig religieus extremisme als een “virus” omschreef. Het boek was heel populair bij rationalisten en vrijdenkers, maar oogstte veel kritiek van de islamitische radicalen die beweerden dat het boek atheïsme bevorderde.

Tutul ‘helpt de uitdovende kaars van vrije meningsuiting in Bangladesh te behouden’

Blogger Arifur Rahman reflecteert over het werk van zijn tijdgenoot, Ahmedur Rashid Tutul:

Ahmed is fearless in a sense, when Bangladesh is consistently sliding down the path of religious fanaticism, Government itself was banning books, he is hell bent on continuing to publish progressive and secular books. In the toxic and fearful atmosphere of curbed freedom of speech, his efforts in keeping the free thought alive is cherished and loved by so many! [..]

When his peers in publishing industry was afraid to publish books that could potentially ‘harm religious sentiment’, Ahmed continues to push the envelop and thereby helping to keep the dying candle of free speech in Bangladesh.

Ahmed is in zekere zin dapper, terwijl Bangladesh consequent afglijdt naar het pad van religieus fanatisme en de regering zelf boeken verbood, blijft hij progressieve en seculiere boeken publiceren. In de giftige en beangstigende sfeer van gefnuikte vrijheid van meningsuiting worden zijn inspanningen om de vrije gedachte in leven te houden bij velen gekoesterd.

Terwijl zijn collega's in de uitgeverswereld bang waren om boeken uit te brengen die eventueel ‘het religieuze gevoel’ zouden kunnen schaden, blijft Ahmed voortdurend grenzen verleggen en helpt daarbij om de uitdovende kaars van vrije meningsuiting in Bangladesh te behouden.

Het recht op vrije meningsuiting is bepaald door de Bengalese grondwet en de doctrine van de internationale rechten van de mens waar Bangladesh deel van uitmaakt. Atheïsten hebben dezelfde rechten als andere inwoners van Bangladesh. Krachtens de nationale wetgeving kan iedereen die een “opzettelijke” of “boosaardige” bedoeling heeft om “religieuze gevoelens te krenken” vervolgd worden. De Bengalese seculiere regering heeft tot nog toe weinig gedaan om deze aanslagen te ontmoedigen of om de moordenaars voor het gerecht te brengen.

De nu schijnbaar routineaanslagen eisen een enorme tol van de schrijvers en bloggers in het land. Ekush Tapader schrijft op Facebook:

বাংলাদেশে প্রতিষ্ঠিত কোন লেখক টু শব্দই করবে না, পুরষ্কার ফিরিয়ে দেয়া তো দূরে থাক। ইসলামী জঙ্গিদের চেয়েও করুণ মতাদর্শিক অবস্থা তাদের। কিছু করতে পারত কেবল ব্লগাররা। আবারও শাহবাগ মোড়ে টানা অবস্থান নিলে অনেক কিছুই পাল্টাত। কিন্তু সবাই বিভক্ত, বিছিন্ন…এতটাই দুঃসময় আমাদের

Geen enkele gevestigde schrijver zal de moord veroordelen of hun prijzen als protestactie teruggeven. Ze zijn er ideologisch gezien slechter aan toe dan de moslimextremisten. De bloggers zouden een betoging kunnen opzetten. Konden ze maar opnieuw demonstreren en zich engageren zoals tijdens de #Shahbagprotesten. Maar ze zijn verdeeld, bang, verspreid… zo een slechte tijd voor ons.

Voor aanslagplegers is straffeloosheid de norm

Na de aanslagen op 31 oktober drukte de politie zich als volgt uit, wat een typisch refrein geworden is na zulke aanvallen: “de aanvallers konden nog niet worden geïdentificeerd. Het onderzoek in aan de gang.”

In 2013 verzond een groep conservatieve moslimgeestelijken een lijst met 84 namen van bloggers naar een speciale commissie van de regering waarbij ze de bloggers beschuldigen van “atheïsme” en het schrijven tegen de islam. De regering blokkeerde kritische websites en arresteerde bloggers en leiders van de rechtse religieuzen tijdens de #Shahbagprotesten in 2013. Vrije meningsuiting in Bangladesh is in toenemende mate onhoudbaar geworden voor iedereen die zich kritisch uit over religieus extremisme.

De regering, het gerecht en de politie hebben geen doeltreffende maatregelen genomen om de extremisten af te schrikken om bloggers en uitgevers als doelwit te nemen.

Bob Churchill, communicatiedirecteur van een overkoepelende organisatie die zich bezighoudt met internationaal humanistische en ethische vraagstukken, International Humanist and Ethical Union (IHEU), merkt op:

We know what comes next because we’ve seen it before. In a few weeks or months, police and media will perform a merry dance, arresting and parading a few different groups or individuals detained in connection with the latest attack. They’ll parade someone for the cameras. Then there will be no trial, no true justice. And the same thing will happen again and again.

How many more times must we see these bloody and callous acts of hatred before the authorities wake up to the true problem. Officials must stop threatening to arrest, and stop blaming atheists themselves for writing books and blogs. To victim-blame them will continue to empower the fundamentalist killers and undermine the very basis of secular democracy itself.

Though there are many similarities with earlier outrages, today’s coordinated attacks may represent a significant emboldening and an up-step in the campaign to terrorize and silence the voices of humanists, atheists and secularists. The Bangaldeshi authorities must now accept that their failure to achieve justice and the appeasement of fundamentalist violence is not working, and is costing life after life.

We weten wat er hierna komt, want we hebben het al eerder gezien. Over een paar weken of maanden zullen de politie en de media een vrolijke dans uitvoeren door een paar verschillende groeperingen of personen te arresteren in verband met de laatste aanslag. Ze zullen iemand voor de camera's brengen. Daarna zal er geen proces zijn, geen echte rechtvaardigheid. En het zal steeds opnieuw en opnieuw gebeuren.

Hoeveel keer moeten we deze bloedige en wrede daden van haat nog zien vooraleer de autoriteiten wakker worden en het echte probleem zien. Ambtenaren moeten de dreigementen om mensen te arresteren een halt toeroepen en ermee stoppen om atheïsten te beschuldigen voor het schrijven van boeken en blogs. De slachtoffers beschuldigen zal de fundamentalistische moordenaars blijven volmachtigen en zal de basis van de seculiere democratie zelf ondermijnen.

Hoewel er veel gelijkenissen zijn met eerdere aanslagen kunnen de gecoördineerde aanvallen van vandaag [31 oktober] een belangrijke aanmoediging betekenen om actiever campagne te voeren om de stemmen van humanisten, atheïsten en vrijdenkers te terroriseren en het zwijgen op te leggen. De Bengalese autoriteiten moeten nu aanvaarden dat hun mislukking om rechtvaardigheid te verkrijgen en de welwillendheid ten opzichte van fundamentalistisch geweld niet werkt en het leven na leven kost.