Hoe een traditioneel Afrikaans spel zich verspreidde over de continenten heen.

Waali Mali

Waali, traditioneel spel in Mali met toestemming van Boukary

Bamako, de hoofdstad van Mali en Antananarivo, de hoofdstad van Madagaskar liggen 7032 kilometer [fr] van elkaar verwijderd en toch bestaan er sinds eeuwen duidelijke banden tussen deze twee landen.

Dit is niet echt een verrassing. Ondanks de aanzienlijke afstand verklaart de gemeenschappelijke afkomst van de Bantoe-volkeren in beide landen en (in hun buurlanden) een aantal gemeenschappelijke kenmerken van hun cultuur.

 

Carte des migrations bantoues en Afrique via  Mark Dingemasse CC-BY-2.5

Kaart van de volksverhuizingen van de Bantoe-volkeren in Afrika via Mark Dingemasse CC-BY-2.5

Een bewijs van deze belangrijke migratiestroom en van de vermenging van culturen op het Afrikaanse continent vormt een voorouderlijk strategisch spel waar iedereen van houdt, van de dorpsbewoners van de Sahel tot de vissers aan de Straat van Mozambique. Het Waali is een traditioneel spel in Mali.  Hoewel men het nog terugvindt in bepaalde dorpen, is dit spel bijna verdwenen in Mali. Op de eerste foto is het spel gemaakt van leem. Men kan het ook terugvinden in hout. In het begin was het enkel een spel voor koningen en hun vrienden. Vervolgens werd het Waali ter beschikking gesteld van de bevolking.

Lova [fr], een medewerker van Global Voices [fr], bemerkt een grote gelijkenis met een ander Malagassisch spel, het Katra. Het Katra is opgedoken toen de Bantoe-volkeren tijdens de migratiegolf in de 17de eeuw aan land kwamen in Madagaskar. Lova schrijft op Twitter:

« Ressemblande fascinante entre le Waali, jeu Malien http://wp.me/p4FZv7-g1  et le Katra, jeu à Madagascar » .

Fascinerende gelijkenis tussen het Waali, een Malinees spel en het Katra, een spel in Madagaskar.

Katra, jeu traditionnel à Madagascar - domaine public

Katra, traditioneel spel in Madagaskar – public domain

Andere internetgebruikers hebben op het delen van deze foto gereageerd en hebben talrijke variaties van dit spel in hun land opgeschreven.

Nene Ba [fr], een vriendin in Dakar, signaleert het bestaan van een gelijksoortig spel in Senegal :

 Chez nous, ça s’appelle le Wourè

Bij ons heet het Wourè.

Mina Harker deelt een afbeelding van een vergelijkbaar spel gekend onder de naam Awalé:

Je l’ai acheté en France en 2002 dans une boutique qui faisait de l’artisanat africain. La vendeuse m'a dit que celui que j’ai arrive de la Côte d’Ivoire.

Ik heb het in Frankrijk in 2002 gekocht in een winkeltje voor Afrikaanse handwerkproducten. De verkoopster vertelde me dat mijn spel van Ivoorkust komt.

Mina deelt ook een link [fr] die de oorsprong en de spelregels uitvoerig beschrijft :

Le but du jeu est de récolter un maximum de graines. Il se pratique à 2 joueurs qui se font face avec devant eux 6 trous. S'il y a d'autres trous, ils servent à engranger les prises. On dépose 4 graines dans chaque trou

Het doel van het spel is zoveel mogelijk zaden te oogsten. Twee spelers zitten tegenover elkaar met zes holtes voor zich. Indien er nog holtes zijn, dienen deze om de geoogste zaden in te verzamelen. In elke holte legt men 4 zaden.

Mina voegt eraan toe dat er in Frankrijk ook een variant bestaat :

En France,  on faisait ça dans la terre à 24 trous. quand j’ai trouvé l’Awalé en 12 trous,  j’ai pas hésité a le prendre, pratique à transporter pour jouer. En revanche, je ne connais pas le nom du jeu. On faisait les trous dans la terre on mettait des cailloux et on jouait. Apparemment ce jeu se joue aussi au Brésil. 

In Frankrijk spelen ze het spel in het zand met 24 holtes. Toen ik het spel Awalé met 12 holtes vond, aarzelde ik niet om het mee te nemen. Je kan het ook makkelijk vervoeren. De naam van het spel ken ik echter niet. Men graaft holtes in het zand, legt er steentjes in en speelt. Blijkbaar speelt men dit spel ook in Brazilië.

Sy Sye voegt ook aanvullende informatie over dit spel [en] toe:

Ce jeu existe dans beaucoup de pays, moi je l’ai connu au Ghana où il s’appele Oware. Cet article dit que le jeu est censé être d’origine Akan, soit du Ghana et/ou de la Côte d’ivoire, et qu’il est répandu un peu partout en Afrique. On peut aussi noter l’apparente similarité des noms de ce jeu, ce qui rend bien vraisemblable une origine commune ».

Dit spel bestaat in veel landen. Ik ken het uit Ghana waar het Oware heet. In het artikel staat dat het spel waarschijnlijk van Akan-oorspong is, hetzij van Ghana en/of van Ivoorkust en dat het een beetje overal in Afrika verspreid is. Ook de namen van dit spel vertonen gelijkenissen, wat een gemeenschappelijke oorsprong heel waarschijnlijk maakt.

De namen van de varianten van dit spel zijn:  Oware (Ghana), Ayò (Yoruba), Awalé (Ivoorkust), Wari (Mali), Ouril or Uril (Kaapverdische Eilanden), Warri (Caraïben), Wali (Dagbani), Adji (Ewe), Nchọ (Igbo), Woure (Senegal) et Awélé (Ga). 

Indien je nog andere varianten van dit spel kent, deel ze dan met ons op Twitter (@fasokan of @globalvoices) of via de reacties.

Dit artikel is oorspronkelijk gepubliceerd op de blog van het project “Quand le village se réveille”  [fr] [wanneer het dorp ontwaakt], een project van Rising Voices en is herwerkt en opnieuw gepubliceerd met de goedkeuring van de leden van het project.

 

1 reactie

Discussieer mee

Auteurs graag inloggen »

Regels

  • Alle reacties worden beoordeeld door een moderator. Verzend je reactie maar één keer, anders kan deze als spam worden gemarkeerd.
  • Wees respectvol tegen elkaar. Reacties met hatelijke opmerkingen, obsceniteiten en persoonlijke aanvallen worden niet goedgekeurd.