Mensenrechtenactiviste Noof Al-Maadeed tijdens een interview met Alhurra na haar ontsnapping naar het Verenigd Koninkrijk. Screenshot van een video van Alhurra. Redelijk gebruik.

Dit verhaal is geschreven door Khalid Ibrahim, uitvoerend directeur van het Gulf Center for Human Rights (GCHR), een onafhankelijke non-profit organisatie die de vrijheid van meningsuiting en vergaderen, het recht op vereniging en een vreedzame samenscholing in de MENA-regio bevordert.

Dit artikel geeft een overzicht van de reis van de Qatarese mensenrechtenactiviste Noof Al-Maadeed. Het verhaal begint met haar vertrek uit haar thuisland, haar daaropvolgende terugkeer en huidige verdwijning.

Vóór haar verdwijning veranderde Al-Maadeed haar burgerlijke status op haar profiel op X (voorheen Twitter) met de toevoeging: “De sufferd  die naar haar thuisland terugkeerde.”

Al-Maadeed was 24 toen ze zich realiseerde dat vluchten haar enige mogelijkheid was om te ontsnappen aan de nachtmerrie van huiselijk geweld door haar familie – vooral haar vader – en aan de discriminatie waar vrouwen in Qatar aan bloot stonden. Op 4 augustus 2020 sprak ze tijdens een televisie-interview over haar ontsnapping op 26 november uit Qatar via Oekraine naar het Verenigd Koninkrijk, waarbij ze zonder medeweten van haar vader zijn telefoon gebruikte voor het krijgen van toestemming om te reizen.

Bij aankomst in het Verenigd Koninkrijk diende ze onmiddellijk een aanvraag voor politiek asiel in, met verwijzing naar huiselijk geweld en het onvermogen van de autoriteiten om haar te beschermen. Voor het eerst in haar leven voelde ze wat vrijheid betekende.

In een podcast getiteld “Fulfilling Dreams” vertelt ze over hoe ze haar droom om te ontsnappen en te overleven realiseerde, volgens haar een wonder. Ze benadrukte ook het belang om de hoop niet op te geven en vastberaden op je doel af te gaan, ondanks de tegenslagen die je kunt tegenkomen.

Het verdedigen van de vrouwenrechten in Qatar

Tijdens haar verblijf in het Verenigd Koninkrijk presenteerde Al-Maadeed zichzelf als pleitbezorger voor de Qatarese vrouwenrechten, waarbij ze de kwalijke gevolgen van mannelijke voogdij belichtte; tegenwoordig is Qatar het enige land in de golfregio met een mannelijke voogdijwet. Volgens haar weerhoudt dit systeem vrouwen ervan om te werken of te reizen zonder toestemming van een mannelijke voogd, waardoor ze het slachtoffer zijn van huiselijk geweld en op weinig bescherming kunnen rekenen.

In verschillende televisie-interviews en andere video-opnamen vertelde ze over het gebrek aan veiligheid door het aanhoudende huiselijk geweld in Qatar en de discriminerende wetten die de arbeids- en huisvestingsrechten van vrouwen aantasten.

Al-Mandeed benadrukte dat ze niet naar het buitenland kan reizen, geen baan bij de overheid kan krijgen of zonder de goedkeuring van een mannelijke voogd een lening voor een eigen huis krijgt toegewezen. Ook vertelde ze over het ongelukkige lot van enkele jonge vrouwen die voor hun onafhankelijkheid wilden opkomen en werden geplaatst in psychiatrische instellingen, gevangenissen of veilige onderkomens, vergelijkbaar met detentiecentra.

Terugkeer naar haar thuisland en gedwongen verdwijningen

Al-Maadeed trok haar asielverzoek in het Verenigd Koninkrijk in en verliet het land op 30 september 2021 om naar Qatar terug te keren. Ze vertelde dat de Qatarese autoriteiten beloofden om bij terugkeer haar de noodzakelijke bescherming te geven en de mensenrechten te respecteren.

Maar na terugkomst in Qatar meldde ze dat haar leven werd bedreigd en zocht ze bescherming bij de lokale autoriteiten. Kort daarna uitte ze publiekelijk haar zorgen over het gebrek aan hulp.

Een zorgerlijke alarmbel over haar lot ging af op een video op Instagram, die inmiddels is verwijderd. In de video van 12 oktober 2021  vertelde ze dat ze het slachtoffer was geworden van pogingen tot moord door haar eigen familie.  

Op de avond van 13 oktober 2021 stopte Al-Maadeed met haar meldingen op sociale media, waarna er bijna drie maanden niets meer van haar werd vernomen. Dit leidde tot wijdverbreide zorgen en alarmerende berichten dat ze misschien incommunicado werd vastgehouden of zelfs vermoord.

Internationale druk en pogingen door mensenrechtenorganisaties zoals het Gulf Centre for Human Rights (GCHR), tegelijk met de komende opening van het WK 2022, dwong de Qatarese autoriteiten om maatregelen te nemen om het lot van Al-Maadeed te erkennen en haar burgerlijke en mensenrechten te beschermen. Op 9 januari 2022 poste ze een tweet waarin ze in een korte video bevestigde dat ze veilig en in goede gezondheid verkeerde.

Op 18 maart 2023 publiceerde Al-Maadeed een serie videos op verschillende sociale medianetwerken, waaronder haar X-account (voorheen Twitter), met als ondertitel “De sufferd die naar haar thuisland terugkeerde.” De videos bevatten substantieel bewijs over de wijdverspreide schendingen door de autoriteiten van haar burgerlijke en mensenrechten, waar het beruchte staatsveiligheidsapparaat verantwoordelijk voor is. Deze entiteit verricht haar werkzaamheden buiten het wettelijke kader en gebruikt de Qatarese rechterlijke macht om onschuldige burgers aan te pakken.

In de videos komt Al-Maadeed breekbaar en diep bedroefd over, met tranen in haar ogen, en vertoont ze symptomen van ernstige depressie. 

In een  volgende video maakt ze een scherpe vergelijking tussen de flagrante mensenrechtenschendingen in haar land en de situatie in Noord-Korea. In een andere video richt ze zich rechtstreeks tot de autoriteiten met de vraag: “Waarom laten jullie me niet gaan als jullie me haten en waarom nemen jullie wraak op mij?”

In Noof Al-Madaeeds laatste video van 18 maart 2023, waarin ze in tranen wordt afgebeeld, stort ze haar hart uit en klaagt dat er niets van haar is overgebleven.

In een derde video overdenkt ze:”Nu weet ik waarom ik wegliep, namelijk omdat de plaats stinkt.” In een zeer verontrustende vierde video vertelt ze in tranen hoe op haar verzoek om haar reisverbod op te heffen, medewerkers van de staatsveilgheidsdienst haar chanteerden en haar wilden ontmoeten. Toen ze vroeg of de bijeenkomst in hun kantoor zou plaatsvinden, antwoordden ze cryptisch: “Een tweede locatie.”

Deze opnamen waren de laatste tekenen van leven door Al-Maadeed, want hierna werd niets meer van haar vernomen.

Waar is Nouf Al-Maadeed?

Ondanks aanhoudende pogingen door het GCHR om tekst en uitleg van de Qatarese regering en ambassades, waaronder die in Londen, kregen ze nul op het rekest.

Het is absoluut noodzakelijk dat de Qatarese autoriteiten verifieerbaar bewijs moeten leveren dat Al-Maadeed nog leeft, door te garanderen dat ze in alle vrijheid met de buitenwereld kan communiceren. Elke vorm van detentie moet ongedaan worden gemaakt en ze moet onbeperkt in alle vrijheid naar het buitenland kunnen reizen, wanneer ze dat wil. Momenteel wijst alle beschikbare informatie duidelijk uit dat Al-Maadeeds leven en persoonlijke vrijheid ernstig gevaar lopen.

Het GCHR dringt er bij de internationale gemeenschap bij vooral de  mechanismen van de Verenigde Naties en regeringen met invloed op Qatar, maar ook de lidstaten van de Europese Unie, op aan om onmiddellijk actie te ondernemen en druk uit te oefenen op de Qatarese autoriteiten.

Het onder druk zetten is noodzakelijk om Al-Maadeeds veiligheid en haar recht om in een vrij Qatar te leven, zeker te stellen. De Qatarese regering kan de wereldwijde publieke opinie, die actief op zoek is naar de waarheid, niet blijven negeren. Haar aanhoudend stilzwijgen kan zonder twijfel worden gezien als een duidelijke veroordeling van Al-Madeeds situatie. Qatar is volledig verantwoordelijk voor het beschermen en het welzijn van haar burgers, waaronder Noof Al-Maadeed.