Zuid-Afrikanen zijn beslist niet kleurenblind. Ruim veertig jaar apartheid heeft ervoor gezorgd dat het begrip ras zich stevig heeft verankerd in de harten en geesten van vele burgers van Mzansi (zoals het land ter plaatse bekend staat). De geboorte van de democratie in 1994 bracht nieuwe hoop op een gelijkwaardige samenleving, een samenleving die was verlost van de discriminerende wetten die de Zuid-Afrikanen zo lang van elkaar hebben geïsoleerd. Hoe dan ook, nu zestien jaar verder wordt het steeds duidelijker dat ras, en de daarmee verbonden stigmata, een hobbel is die de Zuid-Afrikanen serieus proberen te nemen.
Vanuit de blogosfeer gezien, lijkt het of de Zuid-Afrikanen er genoeg van hebben om van een etiket te worden voorzien en echt naar vereniging verlangen. Ryland Fisher [en – alle links] brengt deze gevoelens duidelijk onder woorden:
Het is op mijn reizen in het buitenland inderdaad een vreemde ervaring dat we allemaal gewoon als Zuid-Afrikaan worden gezien, omdat we nu eenmaal uit Zuid-Afrika komen. Zodra we echter thuiskomen, nemen we weer onze uiteenlopende identiteiten aan. Dan worden we dus Afrikaan of Afrikaanse zwarte of zwarte Afrikaan, kleurling of zogenaamde kleurling, Indiër, Chinees (of zwarte), blanke, of volgens de opvatting van sommige mensen die de apartheid graag zouden voortzetten, Europeaan.
We vallen uiteen in Xhosa's en Zoeloes, Tswana’s en Pedi’s, Venda’s of Sotho’s. We worden tamils of hindoes, moslims of christenen of joden. Ik zeg niet dat er iets mis is met al die samengestelde identiteiten, maar wanneer we onze identiteiten als wapen tegen anderen gebruiken, zoals we in Zuid-Afrika vaak doen, dan is er denk ik een probleem.
“Identiteiten als wapen gebruiken”, zoals Ryland heeft aangegeven, is iets wat Zuid-Afrikanen maar al te goed kennen. Het wordt soms omschreven als “met de rassenkaart zwaaien”. Het lijkt alsof ras vaak wordt gebruikt om in een discussie het gelijk aan zijn zijde te krijgen of om iets te bewijzen. De term “rassenkaart” is zelfs zo populair geworden dat jonge ondernemende Zuid-Afrikanen zijn overgegaan tot het maken van letterlijke, fysieke rassenkaarten die ze zoals hier aan de man proberen te brengen.
Hoe dat ook zij, als je verder waadt door de draden van het web, dan krijg je een tastbaar gevoel dat er verandering in de lucht zit. Het lijkt alsof Zuid-Afrikanen uit alle lagen van de bevolking een persoonlijke verandering ondergaan, ongeacht de tegenstellingen die zo breed worden uitgemeten in de gevestigde media.
David Gemmell’s woorden over hoe het staat met de rassenrelaties in Zuid-Afrika getuigen echt van optimisme:
Een paar jaar geleden, toen mijn dochter in de tweede klas van het voortgezet onderwijs zat, hadden we het erover dat ik haar en een vriendinnetje zou ophalen om naar de film te gaan. Toen onze plannen vaste vorm begonnen aan te nemen, vroeg ik welk vriendinnetje ze dan van plan was mee te nemen.
“Mel”, zei ze. “Help me even herinneren, wie is Mel ook al weer?” vroeg ik volgens het geijkte patroon van vaders die zulke dingen nooit schijnen te kunnen onthouden. “Zij is dat beetje dikke meisje met een bril die op mijn feestje is geweest – je hebt met haar gesproken.”
Toen ik ze afhaalden, was wat het meeste opviel aan Mel dat ze zwart was. Mijn 14-jarige dochter vond de kleur van iemands huid kennelijk geen bruikbaar criterium bij het omschrijven van mensen. Al mijn vrienden hebben net zulke verhalen.
One-Eye-Only heeft een ervaring die daar op lijkt:
Jawel, het blanke publiek en het zwarte publiek en gekleurde publiek en het ouderenpubliek en jongerenpubliek en het homopubliek en heteropubliek, allemaal dansten ze met elkaar. Als Nelson Mandela dat had gezien, dan zou dat voor hem het ultieme hoogtepunt van genot zijn geweest. Zuid-Afrikanen in alle soorten en maten die met elkaar dansten op authentieke Zuid-Afrikaanse muziek. Echt, die tweedracht zaaiende shit die we de hele dag zo gretig beamen, moet het veld ruimen voor wat er gebeurt als we allemaal bij elkaar komen met een paar borrels …
De aanstaande FIFA Wereldbeker Voetbal heeft ook bijgedragen aan de toeneming van trots en saamhorigheidsgevoel onder de Zuid-Afrikanen. Vele Zuid-Afrikanen hebben uiting gegeven aan hun trots en geloof in het land door met Zuid-Afrikaanse vlaggen op hun auto te rijden, zoals African Crisis uitlegt:
Het interessante is dat het niet alleen zwarte automobilisten zijn die met vlaggen rondrijden. Een verassend aantal blanke automobilisten rijden ook met vlaggen op hun auto.
Misschien brengt Dogs of War het huidige gevoel nog wel het beste onder woorden:
Zuid-Afrika is van ons allemaal. Een gegarandeerde weg naar succes voor iedereen is het succes van Zuid-Afrika. Neem van mij aan, Zuid-Afrika wordt een succes.