Foto van Exile Hub, contentpartner van Global Voices. Gebruikt met toestemming.

Exile Hub is partner van Global Voices in Zuidoost-Azië, als reactie op de staatsgreep in Myanmar in 2021, en komt op voor journalisten en mensenrechtenverdedigers. Dit bewerkte artikel is opnieuw gepubliceerd onder een wederzijdse inhoudelijke overeenkomst.

Moons ontdekkingsreis als leraar begon in 2014 in het district Kawkarate, Karen State. Vanaf de eerste dag viel ze al op. Ze vond het maar niets om alleen de regels op te volgen of dingen eindeloos te herhalen. Haar gedrevenheid, creativiteit en moed onderscheidde haar al gauw van anderen. Na vier jaar leraar, in 2018, was Moon al snel opgeklommen tot waarnemend directeur op een middelbare school in haar woonplaats.

Onderwijs: een bevrijding, maar geen controlemiddel

Vanaf het allereerste begin weigerde Moon onderwijs als een soort gehoorzaamheidstraining te zien. Terug in Myanmar, hield haar klas zich druk bezig met vraagstukken en debatteren, waarbij veel werd gelachen en ze vaak met onderwijsbestuurders in conflict kwam. Die herinnerden haar eraan dat leerlingen “gehoorzaamheid moest worden bijgebracht”. Maar voor Moon ging het bij onderwijs over nieuwsgaring en niet alleen om inschikkelijkheid.

“Alle commando's moesten worden gehoorzaamd en elk bevel opgevolgd”, herinnert ze zich het systeem. “Zelfs religie werd niet op een eerlijke manier onderwezen, met slechts één versie van het boeddhisme, terwijl Myanmar als thuisland verschillende religies kent.”

Voor Moon betekent het echte lesgeven het stimuleren van kritisch denken. “De leraren moeten eerst zelf veranderen, en niet de kinderen. Ze denken nog steeds in militaire termen”, vertelt ze. Maar waar anderen controleerden, zocht Moon de bevrijding op. “Onderwijs is meer dan schoolboeken over het koesteren van waarden, maar betekent ook het vermogen om vraagtekens te zetten.”

Gedwongen in ballingschap

Omdat het Myanmarese leger bij een staatsgreep in 2021 de macht greep, was het geen verrassing dat het verzet van Moon zich naar de straat verplaatste. Ze bevestigde een rood lint aan haar uniform, leidde protesten en werd al gauw in haar stadje zichtbaar als leider van de Civil Disobedience Movement (CDM). Maar haar moed bracht ook grote risico's met zich mee. Militairen verspreidden haar foto en jaagden haar op. Zelfs in haar eigen familie begon het te kantelen. Haar vader, ooit militair, nam de pijnlijke beslissing om haar voor haar eigen veiligheid weg te sturen.

Moon vluchtte naar Lay Kay Kaw, een stad in het zuidoosten van Myanmar, haar studenten, thuis en het leven dat ze had opgebouwd achterlatend. Maar haar verbanning bracht ook z'n eigen ontberingen met zich mee. Op de migrantenscholen over de grens werd ze uitgebuit en verdiende ze in een maand minder dan veel andere arbeiders in een week. Toch was ze zich ervan bewust dat ze het geluk had over eten en onderdak te beschikken, maar vooral de kans kreeg om les te blijven geven.

Nieuwe omgeving, nieuwe vooruitzichten

“Ik was altijd van mening dat leren nooit ophoudt, dus blijf ik werken om de leegten in mezelf op te vullen”, vertelt Moon. Die overtuiging betekende voor haar de doorslag om zich aan te sluiten bij het Thaise taalprogramma van Exile Hub in Mae Sot. Daar maakte ze kennis met nieuwe expressievormen zoals podcasttraining, vertelkunst en zelfs het inspreken van commentaar bij documentaires. Ze produceerde een aflevering van Resilient Voices, waarbij het verhaal over een LGBTQ+jongere in ballingschap centraal staat. Vervolgens produceerde ze – samen met andere ontheemde mediaprofessionals – de co-productie van de documentaire “Freedom of Religion and Belief.”

“Als leraar heb ik altijd verhalen met mijn leerlingen gedeeld”, zegt Moon. “Nu kan ik mijn vertelkunst inzetten om met de gemeenschap te communiceren, vooral met degenen die voor dezelfde – mij bekende – uitdagingen staan.”

Als ze het vergelijkt met haar situatie toen ze alles moest achterlaten, vindt Moon zichzelf nu sterker, maar ook praktijk- en toekomstgerichter. Tijdens haar slechtste dagen prent ze zichzelf in: “Alleen vandaag heb ik een slechte dag, morgen is het misschien beter.” Ze heeft geleerd om te gaan met onzekerheid als een gegeven, en de lach te omarmen om te overleven.

Foto van Exile Hub, contentpartner van Global Voices. Gebruikt met toestemming.

Een droom buiten het klaslokaal

Moon heeft één grote droom. Ze fantaseert dat ze op een dag een boekwinkeltje annex café opent, waar mensen lichaam en geest kunnen opladen . Ze glimlacht en zegt: “Als ik tegenwoordig mijn moeder bel, herinner ik er haar altijd aan niet ons kleine stukje land te verkopen. Eens zal ik terugkeren en daar mijn boekwinkeltje annex café openen.”

Maar tot nu toe blijft Moon lesgeven op een manier die haar oude schoolbestuur nooit zou hebben toegestaan. Haar stem, veerkracht en weigering om “op bevel” les te geven, betekent een andere manier van onderwijzen: de moed om anders te denken en de hoop dat zelfs een leraar in ballingschap nog steeds een inspiratie voor verandering kan zijn.