De zesde top tussen de Europese Unie en de Afrikaanse Unie in Brussel. Van links naar rechts:
Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, Jean-Michel Sama Lukonde, premier van de Democratische Republiek Congo; Charles Michel, voorzitter van de Europese Raad, en Emmanuel Macron, president van Frankrijk. Afbeelding van EC – Audiovisuele Dienst op Wikimedia Commons (CC BY 4.0).

Op 21 mei 2025 zijn de Afrikaanse Unie (AU) en Europese Unie (EU) bijeengekomen in Brussel voor hun derde ministeriële bijeenkomst, met vertegenwoordigers van bijna 80 landen om de vooruitgang te beoordelen en de routekaart vorm te geven in de aanloop naar de 7e AU-EU-top die later dit jaar zal plaatsvinden.

Terwijl de twee blokken zich voorbereiden op de viering van 25 jaar sinds hun eerste top-ontmoeting in Cairo in 2000, is de inzet nog nooit zo hoog geweest. Hoewel de relatie lange tijd onevenwichtig is geweest, grotendeels gebaseerd op een “donor-ontvanger” relatie, wijzen de recente dialogen op een verschuiving naar gedeelde verantwoordelijkheid, wederzijdse investeringen en gezamenlijke oplossingen.

Met 309 miljard euro aan directe buitenlandse investeringen in Afrika in 2022 heeft de EU Afrika tot een strategische prioriteit gemaakt. Centraal hierin staat de Global Gateway Africa-Europe Investment Package, een toezegging van 150 miljard euro om projecten te stimuleren op het gebied van o.a. groene energie, digitale infrastructuur, gezondheid en onderwijs.

Van visie naar implementatie

Tegen deze achtergrond steunt het partnerschap tussen de AU en de EU op vier strategische pijlers: een welvarende en duurzame toekomst; vrede, veiligheid en bestuur; migratie en mobiliteit; en een hernieuwde inzet voor multilateralisme.

Maar om deze ambities waar te maken, moeten we van hoogdravende verklaringen overstappen op concrete actie, vooral in een tijdperk dat wordt gekenmerkt door klimaatcrisis, jeugdwerkloosheid en verschuivende geopolitieke belangen.

Nigeria's minister van Buitenlandse Zaken, H.E. Ambassador Yusuf Maitama Tuggar, vertelde Global Voices tijdens een persoonlijk interview op de ministeriële bijeenkomst over de toekomst van de relatie tussen de AU en de EU, over migratie en hoe mede-eigenaarschap eruit zou kunnen zien:

Mede-eigenaarschap lijkt op de Nigeriaanse aanpak – partnerschap in plaats van afhankelijkheid. Een benadering waarbij we ons richten op de gemeenschappelijke noemers, het creëren van welvaart ten voordele van beide continenten, het creëren van banen omdat we een zeer jonge bevolking hebben en Europa natuurlijk een vergrijzende bevolking heeft. Het is duidelijk dat we moeten samenwerken.

Een andere kijk op migratie en mobiliteit

Als een van de meest controversiële kwesties in de betrekkingen tussen de EU en Afrika, wordt migratie vaak gepolitiseerd in de media en afgeschilderd als een bedreiging in plaats van een kans.

Maar in Brussel signaleerden de ministers een verandering en erkenden ze migratie, mits goed beheerd, als een katalysator voor ontwikkeling voor zowel de uitsturende als de ontvangende landen. Tuggar sprak met Global Voices:

Er moet gewerkt worden aan de bestaande migratieovereenkomsten, met veel meer investering in opleidingsinstituten die voldoende arbeiders en bedienden kunnen opleiden voor Afrika en Europa.

De kern van de migratiediscussie was een gedeeld engagement om legale trajecten toegankelijker te maken voor studenten, onderzoekers, leerlingen en geschoolde arbeiders. Met name het vlaggenschip van de EU, het Youth Mobility for Africa-programma, is gericht op het stimuleren van enerzijds leeruitwisselingen binnen Afrika en anderzijds tussen Afrika en Europa, terwijl Afrika zelf als studiebestemming wordt gepositioneerd.

Het veranderende geopolitieke landschap van Afrika

De ministeriële bijeenkomst, onder co-voorzitterschap van EU-buitenlandchef Kaja Kallas en de minister van Buitenlandse Zaken van Angola Tete António, speelde zich af tegen de achtergrond van de toenemende wereldwijde concurrentie. Tegenwoordig wordt Afrika het hof gemaakt door meerdere mogendheden, gaande van China tot Rusland, en van Turkije tot de Golfstaten, waarbij elk van die landen verschillende voorwaarden voor betrokkenheid bieden.

Toch is de aanwezigheid van Europa onmiskenbaar. Meer dan de helft van alle EU Common Security and Defence Policy missies opereren op het Afrikaanse continent, ondersteund door meer dan 1 miljard EUR van de European Peace Facility.

Tijdens de recente topontmoeting tussen de EU en Zuid-Afrika in Kaapstad heeft de voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen een investeringspakket van 4,7 miljard EUR aangekondigd, grotendeels gericht op de groene energietransitie in Zuid-Afrika en de EU.

Terwijl beide unies zich voorbereiden op de 7e top van de AU en de EU, die dit keer zal plaatsvinden in Afrika, ontstaat er een duidelijk gevoel dat het karakter van de samenwerking evolueert van hulp naar overeenstemming, en van liefdadigheid naar keuzes.

In een gezamelijke slotverklaring, herbevestigden de ministers hun engagement voor “een gedeelde visie voor 1,9 miljard burgers” en kwamen ze overeen om opnieuw samen te komen in 2027. Of dit partnerschap de tand des tijds kan doorstaan, zal afhangen van één ding: meer daden dan woorden.