Een nieuwe visie op erbij horen: van staatloos naar samen krachtig

Kunstwerk van de Amerikaanse kunstenares en schrijfster Zahra Marwan: ‘Het is een foto van mijn moeder als tiener met haar buren. Soms zegt ze tegen me: “Ik had jullie daar nooit mee naartoe moeten nemen om jullie dicht bij me te houden.” Waarom moest ze kiezen tussen onze mensenrechten of ons samenzijn als gezin?’ Gebruikt met toestemming

Door Christy Chitengu

De Nigeriaans-Britse schrijver Ben Okri schreef ooit: ‘Het meest authentieke aan ons is ons vermogen om te creëren, te overwinnen, te volharden, te transformeren, lief te hebben en ons lijden te overstijgen.’ Deze woorden maken een diepe indruk op mensen die het gevoel hebben nergens bij te horen — het gevoel hebben ongezien en ongehoord te zijn, en niet erkend te worden. Ze spreken over de stille kracht die nodig is om te leven binnen grenzen die ons zijn opgelegd, de moed om boven die beperkingen uit te komen, en de hoop dat ware verandering mogelijk blijft.

Erbij horen is meer dan een juridische status; het is een gevoel dat hand in hand gaat met de acceptatie van je gemeenschap en de erkenning door je overheid. Het gevoel zit in de eenvoudige en toch belangrijke dingen die je leven vormgeven, zoals als het opbouwen van vriendschappen, het spreken van de lokale taal en ergens thuiskomen. Maar voor veel mensen valt het gevoel ergens bij te horen niet samen met hun juridische status, vaak al vanaf hun geboorte.

Ik ken deze tegenstelling maar al te goed. Geboren worden in een land, Zuid-Afrika in mijn geval, en toch niet als burger erkend worden, noch door het land waar ik ben geboren, noch door het land van mijn ouders, bracht voortdurend verwarring met zich mee. Niet alleen voor mij, maar ook voor mijn gemeenschap. Hoe kon ik me zo volledig thuis voelen op een plek, de talen spreken, de cultuur omarmen, mijn hele leven daar doorbrengen en toch door de overheid niet erkend worden? Elke keer dat ik moest uitleggen waarom ik geen burger was van het enige thuis dat ik ooit had gekend, of van het land waar mijn ouders vandaan kwamen, leverde dat meer vragen dan antwoorden op. De stilte op zulke momenten voelde als een onzichtbare grens tussen mij en het recht om echt ergens bij te horen. Dit is slechts één ervaring onder de noemer van staatloosheid. Binnen dat geheel ontvouwen zich talloze verhalen, elk met een eigen oorsprong, gevormd door een complex verleden en versterkt door discriminatie.

Toch ligt, zoals Okri benadrukt, onze ware kracht in het overstijgen van ons leed. De staatloosheid wilde mij definiëren op basis van wat ik miste, maar de kracht van de menselijke geest om te volharden, lief te hebben en te veranderen laat zich niet beperken door het ontbreken van een identiteitsbewijs. Die waarheid heeft mij ertoe aangezet de systemen en beleidsmaatregelen aan te pakken die staatloosheid in stand houden, gedreven door de overtuiging dat waar iemand geboren is nooit mag bepalen of iemand toegang heeft tot onderwijs, gezondheidszorg, sociale zekerheid en werk. Dit zijn rechten die essentieel zijn om een zelfstandig en waardig leven te kunnen leiden.

Ik vecht voor een wereld waarin mijn zoon nooit hoeft te vrezen voor uitsluiting vanwege de herkomst van zijn ouders. Dát is de toekomst waarvoor ik me inzet. Tegelijkertijd is de strijd om deze diepgewortelde systemen van uitsluiting te ontmantelen emotioneel zwaar, en voelt het gevecht tegenover machtige staten en starre bureaucratieën vaak eenzaam en onoverkomelijk aan.

Door die uitdagingen vond ik kracht in gemeenschap. De Global Movement Against Statelessness werd een plek van verbondenheid en solidariteit, een levend bewijs van onze gezamenlijke veerkracht. Samen veranderen we de toekomst, dagen we onrecht uit en bewijzen we dat onze waarde niet wordt bepaald door grenzen of documenten die ons proberen uit te wissen. De beweging werd gelanceerd op 27 februari 2024 en wordt geleid door mensen die zelf te maken hebben gehad met staatloosheid, het verlies van nationaliteit of discriminerende wetten rondom nationaliteit. Het leiderschapsmodel van de beweging is gebaseerd op persoonlijke ervaringen en opgedane kennis om een inclusieve, rechtvaardige en verbindende aanpak te creëren. Door die waarden centraal te stellen, bouwen we niet alleen aan een sterke beweging, maar doorbreken we ook traditionele opvattingen over leiderschap. Binnen onze groep telt elke stem en gaat leiderschap samen met zorg, verantwoordelijkheid en doelbewust handelen.

Nu de beweging haar eerste jaar viert, richten we onze blik op de toekomst. In het komende jaar richten we ons op het versterken van onze verbondenheid, het uitbreiden van onze impact en het verder uitbouwen van een beweging die gedragen wordt door gemeenschap, solidariteit en een gedeelde missie. Een belangrijk moment in deze reis was onze gezamenlijke bijeenkomst op woensdag 5 maart 2025 — een waardevolle gelegenheid om stil te staan bij wat we hebben bereikt en samen koers te zetten voor wat nog komt.

Bezoek de website voor meer informatie over de Global Movement Against Statelessness.

Start een discussie

Auteurs graag inloggen »

Regels

  • Alle reacties worden beoordeeld door een moderator. Verzend je reactie maar één keer, anders kan deze als spam worden gemarkeerd.
  • Wees respectvol tegen elkaar. Reacties met hatelijke opmerkingen, obsceniteiten en persoonlijke aanvallen worden niet goedgekeurd.