Screenshot van de documentaire Gaza’s Al Shifa Hospital Revisited, geüpload op YouTube door Al Jazeera English. Redelijk gebruik van auteursrechtelijk beschermd materiaal.

Onlangs werden in Gaza de lichamen van 15 Palestijnse reddingswerkers gevonden met zichtbare tekenen van executies. Volgens artsen ter plaatse werden de werkers gevonden met schotwonden in hun hoofd en hun handen gebonden. Dit zijn gruwelijke aanwijzingen voor buitengerechtelijke executies. Deze slachting is de laatste in een reeks gerichte aanvallen op medisch personeel tijdens Israëls voortdurende oorlog tegen Gaza, en onderstreept de grove minachting voor het internationaal recht. In deze oorlog zijn al duizenden zorgverleners gedood en honderden ontvoerd, waarbij vaak ook gemarteld.

Een video die gevonden werd op de telefoon van één van de paramedici uit het massagraf toont hun laatste momenten. Deze beelden zijn gepresenteerd aan de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties.

🚨This video was discovered on the cellphone of a paramedic who was found along with 14 other Palestinian rescue and medical workers in a mass grave in Gaza.

The Red Cross and Red Crescent Societies presented it to the UN Security Council this week. https://t.co/FozXtJ3Nsb

— Drop Site (@DropSiteNews) April 5, 2025

🚨Deze video werd ontdekt op de telefoon van een paramedicus die samen met 14 andere Palestijnse reddingswerkers en medisch personeel werd gevonden in een massagraf in Gaza.

Het Rode Kruis en de Rode Halve Maan presenteerden deze beelden deze week aan de VN-Veiligheidsraad. https://t.co/FozXtJ3Nsb

— Drop Site (@DropSiteNews) 5 april 2025

Deze gebeurtenis legt niet alleen een patroon van geweld tegen medische hulpverleners en ziekenhuizen bloot, maar benadrukt ook het schrijnende gebrek aan verantwoording voor Israëls optreden in Gaza. Het Internationale Gerechtshof (International Court of Justice – ICJ) oordeelde eerder dat de gepleegde daden aannemelijk wijzen op genocide. Deze systematische aanvallen schenden fundamentele principes van het humanitair oorlogsrecht en illustreren een groeiende normalisering van aanvallen op het recht op gezondheidszorg in conflictsituaties.

Een wereldwijde trend van escalerend geweld

In de afgelopen jaren is het aantal aanvallen op medisch personeel, ziekenhuizen en gezondheidsinfrastructuur in conflictgebieden sterk toegenomen, vooral in West-Azië en Noord-Afrika (WANA). Nergens is deze vernietiging beter zichtbaar dan in Gaza, waar Israël systematisch het zorgstelsel heeft verwoest. Begin 2024 waren er al meer dan 761 gevallen van geweld tegen Palestijnse medische voorzieningen vastgesteld, evenveel als het totale aantal in Soedan, Oekraïne en de Democratische Republiek Congo samen.

Het rapport van de Safeguarding Health in Conflict Coalition uit 2023 liet een stijging zien van 25 procent in aanvallen op zorgfaciliteiten en -personeel wereldwijd. Dit was het ergste jaar ooit. Deze omvatten bombardementen, plunderingen en moorden die die zorgsystemen platlegden. Hierdoor hadden burgers geen toegang tot essentiële zorg. Het rapport stelde vast dat bijna de helft van deze incidenten werd toegeschreven aan regeringstroepen.  Het identificeerde duidelijke patronen van geweld tegen zorg in landen als Myanmar, Somalië, Soedan, Syrië, Oekraïne en, cruciaal, in Gaza.

‘Conflicten waarin geweld tegen zorg een vast patroon wordt, beginnen vaak met extreme mate van geweld tegen het zorgsysteem’, zo stelde het rapport. In 2023 was deze trend vooral opvallend in Manipur (India), Soedan en Gaza.

Israëls oorlog tegen Gaza: gezondheidszorg onder vuur

De bombardementen en belegering van Gaza door Israël hebben niet alleen huizen en infrastructuur verwoest, maar ook systematisch het zorgsysteem afgebroken. Ziekenhuizen en klinieken zijn gebombardeerd, medische konvooien aangevallen en zorgpersoneel ontvoerd en gedood. Het Kamal Adwan Ziekenhuis was bijvoorbeeld herhaaldelijk het doelwit van luchtaanvallen. Directeur, Dr. Hussam Abu Safiya, zit nog steeds in Israëlische detentie, waar hij naar verluidt slecht behandeld wordt. Het Al Shifa ziekenhuis, de grootste medische kliniek in Gaza, werd ook aangevallen en vernietigd. Een onderzoek door Forensic Architecture bracht massagraven aan het licht op het ziekenhuisterrein.

In februari 2024 meldde de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) dat elk ziekenhuis in Gaza beschadigd, vernietigd of buiten gebruik was gesteld door brandstoftekorten en aanvallen. De WHO had op 30 november 2023 al 427 aanvallen op de zorg in Gaza en de Westelijke Jordaanoever vastgelegd, met 566 doden en 758 gewonden tot gevolg.

Tientallen video's, gefilmd door Israëlische soldaten die ziekenhuizen, scholen en andere civiele infrastructuur verwoesten, circuleren online. Een recent voorbeeld is de verwoesting van het Turkish Friendship Hospital.

🚨Breaking: The Israeli army blows up and destroys the Turkish Friendship Hospital, the only hospital in Gaza dedicated to cancer patients. pic.twitter.com/QM0b3JKsDI

— Gaza Notifications (@gazanotice) March 21, 2025

🚨Laatste nieuws: Het Israëlische leger blaast het Turkish Friendship Hospital op en vernietigt het. Dit is het enige ziekenhuis in Gaza dat zich specialiseert in de behandeling van kankerpatiënten. pic.twitter.com/QM0b3JKsDI 

— Gaza Notifications (@gazanotice) 21 maart 2025

In maart 2025 concludeerde een VN-onderzoek dat de verwoesting door Israël van faciliteiten voor reproductieve gezondheidszorg in Gaza genocide was. Hierbij werden kraamafdelingen en IVF-klinieken aangevallen en de toegang tot essentiële zorg werd beperkt. Het rapport beschrijft in detail hoe deze doelbewuste aanvallen, samen met beperkingen op voedsel- en medische bevoorrading, het voortplantingsvermogen van de Palestijnen in Gaza gedeeltelijk hebben verwoest.

“They ordered all of us, men and women, to take off our clothes and to continue walking, ordering us to only look forward. I was walking naked between the tanks, not even wearing underwear. An Israeli soldier spit in my face. I forced myself not to react as I knew they would… pic.twitter.com/8hW3C901tj

— Jewish Voice for Peace (@jvplive) March 21, 2025

Ze dwongen ons allemaal, mannen en vrouwen, om onze kleren uit te trekken, door te lopen en alleen vooruit te kijken. Ik liep naakt tussen de tanks; ik had zelfs geen ondergoed aan. Een Israëlische soldaat spuugde in mijn gezicht. Ik dwong mezelf niet te reageren omdat ik wist wat ze dan zouden doen… pic.twitter.com/8hW3C901tj

— Gedeeld door Jewish Voice for Peace (@jvplive) 21 maart 2025

Israëlische aanvallen op de gezondheidszorg in Libanon

De aanvallen van Israël op de gezondheidszorg overschrijden de grenzen van Palestina. Tijdens de aanvallen op Libanon, van oktober 2023 tot oktober 2024, bombardeerde Israël 37 gezondheidsvoorzieningen en doodde 70 zorgverleners. Op 1 november 2024 was het dodental gestegen tot 178 gezondheidswerkers en 292 gewonden. In totaal werden 243 ambulances, 84 klinieken en 40 ziekenhuizen getroffen door Israëlische aanvallen.

De WHO heeft vastgesteld dat bijna de helft van de aanvallen op medisch personeel in Libanon een dodelijke afloop had. Hiermee is dit wereldwijd het dodelijkste conflict voor zorgmedewerkers.

Deze grootschalige aanvallen leidden wereldwijd tot juridische stappen. In december 2023 spande Zuid-Afrika een zaak aan bij het Internationaal Gerechtshof waarbij Israël werd beschuldigd van genocide in Gaza. Talrijke landen van de Global Majority hebben zich bij het proces aangesloten. In 2024 vaardigde het Internationaal Strafhof arrestatiebevelen uit tegen de Israëlische premier Benjamin Netanyahu en minister van Defensie Yoav Gallant wegens oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid.

Ondanks deze ontwikkelingen hebben westerse bondgenoten Israël geen sancties of andere vormen van verantwoording opgelegd, iets wat haaks staat op internationale verplichtingen onder het humanitair recht en het Genocideverdrag.

Een breder patroon: aanvallen op gezondheidszorg in Soedan, Syrië en Jemen

In Soedan heeft het voortdurende conflict geleid tot aanzienlijke schade aan de medische infrastructuur. In de eerste 500 dagen van de burgeroorlog werd bijna de helft van de ziekenhuizen in Khartoem beschadigd, wat ernstige gevolgen had voor de medische zorg. In een rapport werd schade aan 41 van de 87 ziekenhuizen in Khartoem gemeld. Door deze immense schade werd het internationaal humanitair recht geschonden en het toch al kwetsbare gezondheidssysteem tot het uiterste gedreven. Ongeveer 70 procent van de zorgfaciliteiten in getroffen gebieden raakte buiten werking.

​Een onderzoek van UntoldMag onthulde systematische aanvallen op ziekenhuizen in Al Fasher, gericht op medisch personeel en het verder vernietigen van de gezondheidszorginfrastructuur in Soedan.

Soedan heeft sindsdien bij het ICJ een zaak aangespannen tegen de Verenigde Arabische Emiraten (VAE), waarin ze worden beschuldigd van het schenden van het genocideverdrag door het financieren en bewapenen van de rebellengroep Rapid Support Forces (RSF) in de voortdurende oorlog in Soedan. Volgens Soedan heeft de VAE de RSF geholpen bij het plegen van genocide, moorden, verkrachtingen en andere schendingen van mensenrechten.

In Syrië heeft de decennialange oorlog gezorgd voor grootschalige aanvallen op zorginstellingen en medisch personeel, waardoor het gezondheidssysteem zwaar beschadigd en overbelast is geraakt. Een rapport van het International Rescue Committee uit 2021 liet een aantal van de zware verliezen en aanvallen op de gezondheidszorg in het land zien. Uit het onderzoek bleek dat 56 procent van de ondervraagden aangaf bang te zijn om in de buurt van medische voorzieningen te wonen, omdat die doelwit zijn.

In Jemen heeft het slepende conflict geleid tot talloze aanvallen op ziekenhuizen en zorginstellingen door de door Saudi-Arabië geleide coalitie, waardoor het toch al kwetsbare gezondheidssysteem verder is ingestort. De verwoesting van ziekenhuizen en klinieken heeft miljoenen mensen de toegang tot essentiële medische zorg ontnomen wat de humanitaire crisis verder heeft verergerd. Volgens rapporten hebben Saudi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten meer dan 130 keer ziekenhuizen en medische voorzieningen aangevallen, wat in strijd is met het internationaal humanitair recht.

De ondergang van een juridische en morele orde

De steeds verdergaande normalisering van aanvallen op zorginstellingen en zorgverleners wijst op een diepe crisis binnen de wereldorde na de Tweede Wereldoorlog, waarbij internationaal recht, instituties en bescherming ongekend onder druk staan.

Beschermingsmaatregelen die in het internationaal recht zijn verankerd, met name in de Verdragen van Genève, worden routinematig genegeerd, vooral door machtige landen en hun bondgenoten. Mechanismen zoals het Internationaal Gerechtshof (ICJ) en het Internationaal Strafhof (ICC) bieden weliswaar enige hoop, maar zonder handhavingsmiddelen en politieke steun is het moeilijk om naleving af te dwingen.

De rechtszaken bij het ICJ en ICC, evenals de reacties van Westerse landen, maken duidelijk dat daders nauwelijks ter verantwoording worden geroepen. Zonder sancties, juridische vervolging en een einde aan politieke bescherming voor landen zoals Israël, zullen normen die burgers in oorlogstijd beschermen verder afbrokkelen, en daarmee zullen ook kwetsbare systemen die het leven in oorlogstijd moeten beschermen verder ineenstorten.

Een emotionele toespraak van kinderarts Tanya Haj-Hassan, die in Gaza werkte, laat zien hoe gevaarlijk het is om aanvallen op ziekenhuizen en zorgverleners te normaliseren.

18 months of this holocaust. Our leaders still support it.

“When I was in Gaza, I felt like it was the prelude to the end of humanity,” heroic doctor Tanya Hassan told UN.

Don’t you feel it, too? I cannot see a way back from what we’ve allowed to happen.pic.twitter.com/bf0YvDzF8c

— Matt Kennard (@kennardmatt) March 20, 2025

18 maanden van deze holocaust. Onze leiders steunen het nog steeds.

Toen ik in Gaza was, voelde het alsof het de aanloop was naar het einde van de mensheid’, vertelde de moedige arts Tanya Hassan aan de VN.

Voel jij het ook niet? Ik zie geen weg terug na wat we hebben laten gebeuren. pic.twitter.com/bf0YvDzF8c

— Matt Kennard (@kennardmatt) 20 maart 2025

Het normaliseren van aanvallen op gezondheidszorg zijn een direct gevolg van deze ongestrafte misdaden. Dit wijst niet alleen op het falen van het internationale bestuur, maar ook op een gevaarlijke verschuiving in wat in oorlogstijd als geoorloofd wordt beschouwd. Zolang daders onbestraft blijven, zullen ziekenhuizen verder gebombardeerd worden, zullen artsen als vijanden worden gezien, en zal het recht op gezondheid als een van de eerste slachtoffers sneuvelen.