Dit artikel is gepubliceerd als onderdeel van de serie over klimaatrechtvaardigheid in Afrika.

Bossen spelen een cruciale rol in de strijd tegen klimaatverandering, doordat ze broeikasgassen absorberen die bijdragen aan de afbraak van de ozonlaag. In Burundi blijft herbebossing, ondanks een serieuze inzet voor hervergroening, nog steeds een strijd.

Minder dan 20 procent van de 27,834 km2 van het land is bedekt met bossen. In 2020 werd er in een rapport van Global Forest Watch het volgende opgemerkt:

En 2020, Burundi possédait 465 kha de forêt naturelle, s'étendant sur 17% de sa superficie. En 2023, elle a perdu 2,35 kha de forêt naturelle, ce qui équivaut à 2,41 Mt d'émissions de CO₂.

In 2020, Burundi possessed 465,000 hectares of natural forests, covering over 17 percent of its territory. By 2023, the country had lost 2,350 hectares, equivalent to 2.41 million tons of CO2 emissions.

In 2020 bezat Burundi 465.000 hectare aan natuurlijke bossen, wat ruim 17 procent van zijn grondgebied besloeg. Tegen 2023 was het land al 2.350 hectare kwijtgeraakt, gelijkwaardig aan 2,41 miljoen ton CO2-uitstoot.

Hoewel bossen bijna een derde van het land bedekken, dreigt deze unieke groene bron te worden ontbost. Met behulp van bijlen, kettingzagen en machines worden bomen gekapt ten behoeve van land voor voedselgewassen, woningbouw of de aanleg van wegen.

Bedreigde bossen

Landbouwuitbreiding is een van de belangrijkste oorzaken van ontbossing. Naarmate landbouwgrond blijft inkrimpen en het aantal te voeden monden blijft toenemen, worden bosgebieden gekapt om plaats te maken voor voedselgewassen.

Een andere factor is brandstof. Meer dan 85 procent van de Burundezen woont op het platteland en de meerderheid, bijna 80 procent, is afhankelijk van het branden van hout om te kunnen koken. Als gevolg hiervan blijft het tempo van de ontbossing in het land toenemen.

Bosbranden, vaak aangestoken om landbouwgrond te ontginnen of voor de jacht, vormen een andere bedreiging. De situatie wordt nog verder verergerd door illegale houtkap en het gebrek aan effectieve regelgeving. Het probleem wordt nóg groter door de enorme vraag naar houtskool in stedelijke gebieden. Dit essentiële element voor het bereiden van voedsel wordt in de steden zoveel gebruikt, dat het steeds schaarser en duurder wordt. Een ambtenaar die door Global Voices werd geïnterviewd, verklaarde onder voorwaarde van anonimiteit:

Le prix du charbon de bois a triplé. Le coût de la ration journalière varie dans la même proportion mais le salaire reste fixe.

The price of charcoal has tripled. The cost of the daily ration varies at the same rate but wages remain the same.

De prijs van houtskool is verdrievoudigd. De kosten van het dagrantsoen variëren met dezelfde snelheid, maar de lonen blijven gelijk.

Mensen die een huis laten bouwen, klagen ook over de stijgende prijzen van vloerplanken, tegen de achtergrond van een inflatie van 38,1 procent in januari 2025.

Een te zwakke reactie van de Burundese autoriteiten?

Ondanks dat men met deze situatie wordt geconfronteerd, lijken de Burundese autoriteiten weinig actie te ondernemen om een einde te maken aan de ontbossing, zoals Sylvain (niet zijn echte naam), een plaatselijke inwoner die door Global Voices werd geïnterviewd, opmerkt:

On cultive, on construit, on trace des routes, bref on détruit, ces habitations de plusieurs espèces d’animaux qui constituent de bonnes sources de revenus sur le plan touristique!

Crops are grown, houses are built, roads are laid down — in short, we destroy habitats that are home to many animal species, but which are also excellent sources of tourism revenue!

Er worden gewassen verbouwd, huizen gebouwd, wegen aangelegd; kortom, we vernietigen leefgebieden die niet alleen het habitat zijn van veel diersoorten, maar die ook een uitstekende bron van inkomsten uit toerisme zijn!

Sommige experts hebben de situatie ook erkend. Tijdens een paneldiscussie over dit onderwerp op 28 januari 2025 in het Franse Instituut in Bujumbura, de hoofdstad van Burundi, legde Philippe Guizol, bosbouwer en sociaal wetenschapper in het land bij CIRAD, het Franse Centrum voor Landbouwonderzoek voor Internationale Ontwikkeling uit:

On observe une inertie des autorités burundaises dans le domaine de la protection des forêts de 2000 à 2025, dans ce pays densément peuplé aux paysages variés agro- sylvo- pastoraux avec une biodiversité unique. Le Burundi doit réfléchir s'il doit refaire des boisements industriels, investir beaucoup plus sur l'agroforesterie et l'agroécologie.

Between 2020 and 2025, the Burundian authorities appear to have stalled in their forest preservation efforts. This densely populated country, characterised by a diversity of landscapes shaped by agro-silvo-pastoral systems and with a unique biodiversity, is now faced with a choice: whether to replant industrial forests, or significantly invest in agroforestry and agroecology.

Tussen 2020 en 2025 lijken de Burundese autoriteiten te zijn vastgelopen in hun inspanningen voor bosbehoud. Dit dichtbevolkte land, gekenmerkt door een diversiteit aan landschappen gevormd door agro-silvo-pastorale systemen en een unieke biodiversiteit, staat nu voor de keuze: industriële bossen herbeplanten of fors investeren in boslandbouw en agro-ecologie.

Toegegeven, de overheid heeft een aantal projecten geïnitieerd. Tijdens een interview met Global Voices, beweerde Alphonsine Kanyange, onderzoeker in milieuwetenschappen en geïntegreerd milieubeheer aan de Universiteit van Burundi, het volgende:

Le Burundi a mis en place plusieurs initiatives pour protéger et réhabiliter ses forêts. Parmi les initiatives les plus significatives figure le projet national de reforestation lancé en 2018 qui vise à restaurer le couvert forestier du pays.

Burundi has initiated several projects to protect and restore its forests. Among the most significant is the national reforestation project launched in 2018, which aims to regenerate the country’s forest cover.

Burundi heeft verschillende projecten opgezet om zijn bossen te beschermen en te herstellen. Een van de belangrijkste hiervan is het nationale herbebossingsproject dat in 2018 van start ging en tot doel heeft de bosbedekking van het land te herstellen.

‘Ewe Burundi Urambaye‘, dat letterlijk ‘Een goedgekleed Burundi’ betekent, is een van de overheidsprojecten die erop gericht is de bewustwording van de bevolking over het belang van bosbehoud te vergroten. Het programma omvat milieueducatie waarbij scholen en maatschappelijke organisaties worden betrokken.

Een kunstenaar vat dit sociaal-economische dilemma samen: Jeanne IRAKOZE, een jonge slamdichter en lid van het Regionaal Jeugdstuurcomité, droeg dit gedicht voor tijdens het panelgesprek op 28 januari 2025.

Quand les arbres parlent, Il faut qu'on les écoute,
Réhabilitation forestière, c’est l’appel qu’on lance,
Un futur vert , pas juste un rêve, mais une chance.

Les forêts, c’est plus que des racines et des branches,
C’est l’air qu’on respire, c’est la vie qui s’élance.
C’est des rivières qui coulent, des sols qui se renforcent,
C’est le climat qu’on protège, et c’est la planète qui force,
Et quand on en abuse, on se révolte.

La révolte!
La nature nous parle,
Mais à peine on l'écoute;
Des crises climatiques ,
À cause de l’homme, on  tourne pas la page,
Les forêts sont en danger;

La déforestation frappe fort, et  ça fait mal,
Des conséquences néfastes on en voit une centaine, on souffre fort;
Pourtant la réhabilitation reste un  chemin idéal, qu'on ignore.

When trees talk, we need to listen,
Forest regeneration, that’s our call,
A green future, not just a dream, also a chance.
Forests are more than roots and branches,
It’s the air we breathe, life in full advance.
It’s flowing rivers, soils growing strong,
It’s the climate we protect, and it’s the planet reclaiming its course,
And when abused, revolt breaks out.

Revolt!
Nature speaks,
But we hardly listen;
Climate crises,
Because of man, can’t move on,
Forests are at risk;

Deforestation strikes hard, and it hurts,
Toxic consequences we see hundreds, lots of pain;
Yet reforestation remains an ideal path, but we choose to look away.

Wanneer bomen praten, moeten we luisteren,
Bosregeneratie, dat is onze missie,
Een groene toekomst, niet alleen een droom, ook een kans,
Bossen zijn meer dan wortels en takken,
Het is de lucht die we inademen, leven, volop vooruit,
Het zijn stromende rivieren, grond die sterker wordt,
Het is het klimaat dat wij beschermen, en het is de planeet die zijn koers herwint,
En wanneer er misbruik van wordt gemaakt, breekt er een opstand uit.

Opstand!
De natuur spreekt,
Maar wij luisteren nauwelijks;
Klimaatcrisissen,
Dankzij de mens, kan niet verder,
Bossen lopen gevaar;

Ontbossing slaat hard toe, en dat doet pijn,
Schadelijke gevolgen, we zien er honderden van, veel leed;
Toch vormt herbebossing nog steeds een ideaal pad, maar we kiezen ervoor om weg te kijken.

Bosherstelprojecten vergen aanzienlijke investeringen, vooral in het aanplanten van bomen, beheer van natuurlijke hulpbronnen en het vergroten van de bewustwording van lokale gemeenschappen.

Maar de Burundese economie is kwetsbaar en kampt met ernstige budgettaire beperkingen. Het gebrek aan overheids- en private investeringen om deze projecten op de lange termijn te ondersteunen, blijft een groot obstakel.

De afhankelijkheid die het land heeft van internationale hulp, die vaak onvoldoende en onregelmatig is, beperkt ook de mogelijkheden om duurzaam bosherstel uit te voeren.

Alleen een sterke politieke wil en voldoende middelen kunnen een echt verschil maken in een sector die van cruciaal belang is voor het welzijn van toekomstige generaties.