Ma Htake Htar tijdens een live verslag van de protesten in Myanmar in 2021. Exile Hub bracht haar naar een veilige werkomgeving, waar ze met haar onderzoekswerk kon doorgaan. Foto Exile Hub. Gebruikt met toestemming.

Vier jaar geleden, in februari 2025, vond de staatsgreep in Myanmar plaats, waar het leger nog steeds doorgaat met de totale censuur van de media en de brute onderdrukking van de pro-democratische protestgeluiden.

Door de staatsgreep moesten onafhankelijke nieuwsmedia hun activiteiten ondergronds of naar overzeese gebieden verplaatsen. Journalisten en mensenrechtenverdedigers worstelden om te overleven, vooral nadat de militaire regering verordonneerde om massaal op te treden tegen de oppositie en mensen, die ervan verdacht werden het verzet te steunen. Toen het conflict zich uitbreidde,  ontsnapten honderden journalisten, activisten en hun families uit Myanmar en zochten ze hun  toevlucht in de buurlanden.

De afgelopen vier jaar hebben verschillende initiatieven opgeleverd, waarbij aandacht werd gevraagd voor de waardevolle inbreng van de onafhankelijke media en mensenrechtenadvocaten. Deze steun is cruciaal bij het communiceren van geloofwaardige informatie over de plaatselijke gebeurtenissen in Myanmar en het aan het licht brengen van de wreedheden door de junta. Een voorbeeld hiervan is de steun aan journalisten en activisten, zodat ze met hun werk kunnen doorgaan en een bijdrage leveren aan het verzet tegen de junta. Dat is de boodschap van Exile Hub, waardoor tot nu toe veilige werkplekken voor 2.100 pro-democratische personen of organisaties binnen en buiten Myanmar zijn gevonden.

Per email interviewde Global Voices Kay, communicatiemedewerker bij Exile Hub, die ook de 2024 Global Voices citizen media summit in Nepal bijwoonde. Ze benadrukte het belang van de “samenwerkingsgezindheid” bij de opbouw van “flexibele netwerken om eensgezind de mondiale problemen aan te pakken”. Ze gaf een samenvatting van de activiteiten van Exile Hub, om het belang van de kritische stemmen in Myanmar extra onder de aandacht te brengen.

We geven holistische ondersteuning aan mediadeskundigen en pro-democratische activisten in Myanmar en in de bredere Mekong-regio. We ondersteunen ze bij het laten horen van hun stem en we blijven altijd betrokken bij belangrijke mondiale gespreksonderwerpen. Uiteindelijk gaat het om het creëren van een veilige omgeving in hun eigen land of in het buitenland, waar ze hun werk kunnen doen.

Ze meldde ook een nieuwe mijlpaal bij haar inspanningen:

Een andere grote mijlpaal is het sterke ondersteuningsnetwerk dat we hebben opgebouwd. Rechtsbijstand, financiële ondersteuning of middelen ter bevordering van de geestelijke volksgezondheid? Wij zorgen ervoor dat de journalsten deze uitdagingen niet alleen aangaan.

Op de website van Exile Hub staan een aantal samenwerkingsverbanden die worden ondersteund. Men maakte zich bijvoorbeeld sterk voor een veilige werkplek voor onderzoeksjournalist Ma Htake Htar, die schrijft over de gevolgen rond het gebruik van geweld op vrouwen en kinderen. Het ondersteunde ook het online-werk van Ma Su Thit, de vrouw van een soldaat die de ervaringen van vrouwen van militairen deelt, en ze aanmoedigt om de strijd voor gerechtigheid aan te gaan. Of neem bijvoorbeeld Yan Naing Aung, die de harde realiteit van ontheemde families in Noord-Thailand aan de kaak stelde. Het onderzoeksresultaat werd in de Washington Post gepubliceerd.

Kay vertelde over de uitdagingen waarmee ze tijdens haar inspanningen werd geconfronteerd:

Een van de grootste uitdagingen waar we voor staan is, om de mensen die we ondersteunen, een veilig leven te bieden, vooral aan de Thaise-Myanmarese grens en in Myanmar. Het leven aan de grens is ontzettend zwaar. Velen beschikken niet over de benodigde papieren, waardoor ze steeds het risico lopen op deportatie of intimidatie. Het lijkt op koorddansen, namelijk het bieden van ondersteuning en tegelijkertijd het waarborgen van hun veiligheid.

Voor Myanmarezen is de situatie zelfs nog nijpender. Ze worden doorlopend in de gaten gehouden of bedreigd, gewoon omdat ze hun werk doen. Bovendien beschikken we doorlopend over geringe middelen, wat alles ingewikkelder maakt, ongeacht of het nu gaat om juridische hulp, geestelijke gezondheidszorg of alleen maar zorgen dat gemarginaliseerde groepen de benodigde hulp krijgen.

En natuurlijk brengt het werken in een politiek geladen omgeving de nodige risico's met zich mee. Alleen al wanneer je opkomt voor mensenrechten, kun je al doelwit worden.

Behalve financiële steun en het online/offline bieden van een veilige werkomgeving, drong Kay er bij de internationale gemeenschap op aan om de activiteiten van de Myanmarese journalisten en mensenrechtenverdedigers te intensiveren:

De internationale gemeenschap kan bij het ondersteunen van journalisten in ballingschap online en offline een cruciale rol spelen door het bieden van een veilige omgeving, waar ze zonder angst kunnen werken. Financiële  ondersteuning door donaties en gemeenschappen is hierbij heel belangrijk, naast training in digitale veiligheid en onderzoeksjournalistiek. Door ze in contact te brengen met lokale media en wereldwijde netwerken, kunnen ze hun journalistieke werkzaamheden nog beter uitvoeren, terwijl in moeilijke tijden mentoraatsprogramma's extra ondersteuning bieden. Maar het allerbelangrijkst is, dat door het laten horen van hun stem via internationale platforms, hun werk en strijd wereldwijd wordt erkend.

Het werk van Exile Hub kan worden gezien als aanvulling op de inspanningen van mediawaakhonden Reporters Without Borders (RSF) en Committee to Protect Journalists, die ook uiteenlopende ondersteuning bieden aan journalisten die doorlopend risico lopen bij hun verslaggeving. Omdat de repressie onder de junta voortduurt, is het van cruciaal belang dat journalisten en mensenrechtenverdedigers hun werk kunnen doen. Daarom worden ze ondersteund met voldoende middelen en veilige platforms, als onderdeel van hun missie om het recht op informatie van de bevolking en het  civiele bestuur te herstellen.