Illustratie van CONNECTAS, gebruikt met toestemming.

Dit artikel van Leonardo Oliva is oorspronkelijk gepubliceerd op CONNECTAS en werd opnieuw gepubliceerd in Global Voices in het kader van een media-overeenkomst.

Het ging viraal op sociale media: Selena Gomez schreeuwt wat verwarrende woorden in het Spaans en zingt vervolgens in dezelfde taal. De scène komt uit “Emilia Pérez” en maakt deel uit van een schandaal rond de film met de meeste nominaties (13) voor de Academy Awards op 3 maart. De film won twee prijzen.

Hoewel haar naam anders laat vermoeden, komt Gomez uit de VS en spreekt ze geen woord Spaans. Haar geforceerde accent in de film heeft in Latijns-Amerika veel kritiek geoogst. Net als de gehele Franse productie, gefilmd in Europa, met in de hoofdrol een Spaanse trans-actrice, en gesitueerd in… Mexico.

@soceleb Selena Gomez in Emilia Pérez. #selenagomez #emiliaperez #fyp #popculture #celebrity #hollywood #foryoupage ♬ suono originale – soceleb

“Emilia Pérez” was genomineerd voor Beste Film en Beste Regisseur. De film werd ook genomineerd voor Beste Buitenlandse Film van Frankrijk (ondanks dat er geen woord Frans in wordt gesproken).

Voor Ximena Méndez Mihura, een academica van de Latijns-Amerikaanse Faculteit der Sociale Wetenschappen (Flacso), gespecialiseerd in het bestuderen van hoe Hollywood Latijns-Amerika portretteert, bevestigt deze film de traditie. Ze zegt dat in deze industrie “Latino's meestal worden gekenmerkt als subhumane inboorlingen, en vrouwen als mooie wezens die geassocieerd worden met heteroseksuele relaties.” Wat betreft instellingen en landen: “Mexico wordt vooral getypeerd door inheemse dorpen en, in de afgelopen jaren, door drugshandel.” Cuba daarentegen “is een links bolwerk”. En Colombia staat bekend als “gevaarlijk”.

Wat betreft Colombia, het volstaat te kijken naar een van de laatste releases van Netflix, de serie “Bogotá”, die niet uit Europa of de Verenigde Staten komt, maar Koreaans is, en de clichés herhaalt. Het belangrijkste stereotype is de gele filter waarmee gefilmd wordt, dezelfde die we vinden in tientallen andere producties waarin de nietsvermoedende (mondiale noordelijke) kijker op die manier gesuggereerd wordt dat we in een Latijns-Amerikaans land zijn. Het is een gelige cocktail van veel stof, woestijn en armoede, gepaard gaande met sterereotype rollen: wulpse en sexy vrouwen, drugs dealende en verleidelijke mannen. De vrouwen en mannen zijn meestal knappe dansers. En ze leven allemaal op exotische plaatsen voorbij de (veronderstelde) grens tussen beschaving en barbarij.

Vanuit deze gedachte heeft Hollywood niet geaarzeld om Al Pacino te casten als een Cubaanse drugsbaron in ‘Scarface’, Madonna als de first lady van Argentinië in ‘Evita’, of Antonio Banderas als een Chileense linkse socialist in ‘The House of the Spirits’. Dit zijn de directe antecedenten van ‘Emilia Pérez’, hoewel er toen (in de jaren 1980 en 1990) geen sociale-mediaplatforms waren om het gemompel van verontwaardiging dat ze mogelijk hebben opgewekt, te versterken.

De volgende YouTube-video toont enkele van de meest terugkerende Latijns-Amerikaanse stereotypen in Hollywood.

De Argentijnse academica Méndez Mihura vond Audiards film niet slecht. Ze zegt dat de film doet denken aan het theater van het absurde en actuele thema's aansnijdt, zoals “nieuwe identiteiten, vrouwenemancipatie en het probleem van veiligheid en drugshandel”. Maar ze beseft dat “als je het niet ziet als een film van het absurde genre, de film echt wat gevoelig kan liggen bij het Mexicaanse volk. Want sinds het ontstaan van de cinema heeft Mexico de Verenigde Staten verteld dat het geen films wilde uitbrengen die kwaadspreken over zijn volk. Hollywood moest dus veel dingen veranderen om films in Mexico te kunnen uitbrengen.”

De Mexicaanse scenarioschrijver en filmmaker Guillermo Rivera (ook journalist en lid van CONNECTAS Hub) wijst er op zijn beurt op dat “Emilia Pérez” “de visie is van een Europeaan, een blanke man uit een bepaald deel van de wereld, die heel Latijns-Amerika als één kleur en één smaak ziet.” Het is een visie “die anderen delen: alles is sepia. Hollywood heeft Mexico altijd al op deze manier geportretteerd.”

De Nicaraguaanse filmcriticus Juan Carlos Ampié is het eens met Rivera's standpunt. Ampié woont in de Verenigde Staten, waar de vakpers de film “Emilia Pérez” zeer goed heeft ontvangen. Maar voor hem is de film “een manifestatie van het insulaire karakter van de filmcultuur in de Verenigde Staten en Europa. Wij zien alles wat zij produceren, maar zij zien niet alles wat wij doen. Wij produceren ook niet een vergelijkbaar volume en de distributiekanalen zijn niet even toegankelijk voor onze filmmakers.”

Ampié vestigt de aandacht op het feit dat de film “veel creatieve beslissingen bevat die meer voortkomen uit onwetendheid dan uit een oprechte interesse in een band met de Latijnse cultuur”. Hij wijst ook op de teksten van de nummers en zegt: “Het zou me niet verbazen als ze Google Translate hadden gebruikt om ze te vertalen.” Aan de andere kant legt hij uit dat de film zijn succes dankt aan het feit dat de meest bekeken Mexicaanse fictie in de Verenigde Staten “narcodrama's en telenovela's zijn, precies de genres waar ‘Emilia Pérez’ over gaat.”

Cinema in het Trump-tijdperk

Een van de meest actieve organisaties die de neiging van Hollywood om Latino's te stereotyperen, probeert te doorbreken, is de National Hispanic Media Coalition (NHMC). Vorig jaar lanceerden ze een handboek om besluitvormers in de entertainmentindustrie te helpen bij het brengen van verhalen over Latijns-Amerikanen.

NHMC stelt dat in de Verenigde Staten “het medialandschap gedomineerd wordt door niet-Latino blanke makers, uitvoerders en acteurs, die een grote, wijde wereld creëren waarin Latijns-Amerikaanse gemeenschappen en identiteiten op het scherm te zien zijn.” In deze producties worden Latino's vaak afgebeeld als bendeleden, drugsdealers of criminelen, in rollen met weinig of geen dialoog, of als onderdanige personages met stereotype accenten die contrasteren met “blanke verlossers”.

Uit een recente studie van het Annenberg Inclusion Initiative van de Universiteit van Californië blijkt dat in de afgelopen twee decennia slechts 75 Latino-artiesten de hoofdrol of medespeler zijn geweest in films, ondanks het feit dat 49 procent van de bevolking van Los Angeles van Latijnse afkomst is. In deze producties is slechts 5,5 procent van de personages van Latino afkomst.

Achter de schermen zijn de statistieken net zo slecht. Slechts 4 procent van de 1.600 beoordeelde films waren gemaakt door Latino-regisseurs, van wie maar één vrouw.

“Latino's, ondervertegenwoordigd in Hollywood. Prevalentie van Latino/Spaanse personages in de 1600 meest populaire films van 2007 tot 2022.” Grafiek gemaakt door CONNECTAS met gegevens van Dr. Stacy L. Smith en het Annenberg Inclusion Initiative, gebruikt met toestemming.

Wat stereotypen betreft: 25 procent van de Spaanstalige personages waren criminelen en 17 procent was arm of had een laag inkomen. Het zal dan ook niemand verbazen dat de regisseur van “Emilia Perez” zelf, in een poging zijn film te verdedigen, zei dat Spaans “de taal van de armen” is.

De grote paradox is dat “Emilia Perez” de film zou kunnen worden waarmee de meest liberale vleugel van Hollywood reageert op het nieuwe tijdperk van Donald Trump. Een of meerdere Oscars voor het verhaal van een transgender Mexicaanse drugshandelaar: dat zijn drie identiteiten die Trump expliciet wil bestrijden met zijn beleid.

Voor Méndez Mihura is “het gevaar van de Latino's”  in de bioscoop verschoven naar drugshandel en de strijd ertegen

En las películas de acción de los últimos tiempos, la colonización sigue presente, pero mientras antes la dirección de colonización era de Este a Oeste (el western clásico), ahora es desde el Norte hacia el Sur (del continente). Es decir, la epopeya no ha terminado aún. Las películas de aventuras, aun cuando no pertenecen al género del western, toman algunos de sus elementos para mostrar esto. Es decir, hay territorios salvajes por civilizar y nuevas especies por educar.

In recente actiefilms is het thema kolonisatie nog steeds aanwezig, maar terwijl de kolonisatie voorheen van oost naar west beschouwd werd (de klassieke western), is het nu van noord naar zuid (van het continent). Met andere woorden, het epos is nog niet voorbij. Avonturenfilms, ook al behoren ze niet tot het westerngenre, nemen een aantal elementen ervan over. Dat wil zeggen, er zijn wilde gebieden om te beschaven en nieuwe soorten om op te voeden.

 

Alsof de werkelijkheid fictie imiteert, wil Trump nu zijn eigen western creëren door de “wilden” (migranten) over de grens te verdrijven. Naar die exotische, gelige en stoffige plek waar een transdrugshandelaar woont (Mexicaans, Dominicaans, Spaans, het maakt niet uit) die haar lied van verlossing zingt.