Daw Sandar Thwin (derde van links) tijdens een “bloemenstaking” ter gelegenheid van de verjaardag van de gedetineerde burgerleider Daw Aung San Suu Kyi op 19 juni 2024. Foto Vrouwenorganisatie van Politieke Gevangenen.

Dit artikel door Yuzana is oorspronkelijk gepubliceerd in The Irrawaddy, een onafhankelijk nieuwsmedium in Myanmar, dat sinds de militaire staatsgreep in 2021 naar Thailand werd verbannen. Een bewerkte en opnieuw uitgegeven versie is gepubliceerd door Global Voices, als onderdeel van een wederzijdse inhoudelijke overeenkomst.

Daw Sandar Thwin wist dat een nieuw leven als banneling in Thailand, en als vrouw van in de vijftig, niet gemakkelijk zou zijn, maar uiteindelijk was het nog moeilijker dan ze zich ooit had voorgesteld.

Haar vredige gezinsleven in Yangon voelt nu als een verre droom.

Daw Sandar Thwin’s leven werd door de militaire staatsgreep in 2021 en de hierop volgende opstand volledig op z'n kop gezet. Maar zelfs na een gevangenschap en talloze ontberingen blijft ze zich, onder de dagelijkse uitdagingen tijdens haar ballingschap, inzetten voor de revolutie.

In  april 2021 werden Daw Sandar en haar man U Thein Htwe Myint gearresteerd en tot drie jaar gevangenisstraf  veroordeeld wegens het “aanzetten tot activiteiten tegen het regime”.

Sinds 6 februari 2021, vijf dagen nadat het leger de gekozen regering van de Nationale Liga voor Democratie (NLD) had afgezet en haar leiders gevangen had genomen, waaronder president Aung San Suu Kyi, bleven ze protesteren. Het echtpaar uit de South Okkalapa Township leidde de protesten. Om arrestatie voor dezelfde aanklacht te ontlopen vluchtten de twee dochters, waarna ze de twee oudste familieleden – de vader en grootmoeder van Daw Sandar Thwin –  alleen achter moesten laten.

Na bijna drie jaar opsluiting in de beruchte Insein-gevangenis, werd het echtpaar op 2 mei 2023 vrijgelaten, net drie dagen voordat hun straf zou aflopen.

Maar hun beproeving was nog lang niet voorbij.

Het nieuws dat de politie en de door de junta aangestelde lokale bestuurder ze opnieuw zochten, dwong het echtpaar half mei de grens naar Thailand over te vluchten.

In haar geboorteplaats had Daw Sandar Thwin een winkel, maar nu werkte ze in de keuken van een theewinkel in de grensplaats Mae Sot. Haar man  werkte daar als ober, zodat ze konden rondkomen en de revolutie ondersteunen.

Om de reizen van hun vrienden en familie naar de gevangenis te bekostigen, moesten ze de meeste bezittingen, waaronder de auto van haar man, in Yangon verkopen.

“We hebben niets meer”, vertelt Daw Sandar.

Steun aan de revolutie

Het onlangs verbannen echtpaar worstelt dagelijks om de eindjes aan elkaar knopen, maar toch sturen ze nog steeds geld van hun magere inkomsten om de People’s Defense Forces (PDF's) – de groep die vecht tegen de junta – te ondersteunen.

Daw Sandar Thwin verloor tijdens haar gevangenschap haar grootmoeder en vader tijdens de derde golf van de COVID-19 pandemie. Ze raakte ook gescheiden van haar oudste dochter en geliefde kleinzoon. Ze vertelt dat haar opoffering niets is vergeleken met die van de PDF-strijders.

“Ze geven hun leven voor de revolutie, daarom steun ik ze met alles zoveel ik kan.”

Omdat ze te oud is om de wapens op te nemen, heeft ze iets anders bedacht om zich bij de revolutie aan te sluiten.

Campage voeren voor een passende gezondheidszorg in de gevangenissen in december 2021. Foto Political Prisoners Network (Myanmar). Gebruikt met toestemming.

Hulp aan vrouwelijke gevangenen

Daw Sandar Thwin en andere politieke gevangenen vormden op 15 januari 2024 de Women’s Organization of Political Prisoners, om vrouwen in de gevangenis die zich tegen het militaire regime hadden verzet, te ondersteunen. Ze heeft het financiële beleid van de groep die de voedsel- en medicijnbevoorrading aan vrouwelijke activisten die in het hele land gevangen zitten, voor haar rekening genomen.

“Voordat we werden vrijgelaten vroegen de vrouwelijke politieke gevangen ons om hulp. Daarom verzamelden we gelden en vormden we een groep om ze zoveel mogelijk te helpen”, zegt Daw Sandar Thwin.

Volgens de Assistance Association for Political Prisoners werden er tussen februari 2021 en augustus 2024 5.649 vrouwelijke activisten tegen de staatsgreep gearresteerd.

De Vrouwenorganisatie van Politieke Gevangenen meldt dat veel vrouwen familiebezoek werd geweigerd en dat ze worden gedwongen om op slecht gevangenisvoedsel over te gaan.

Daw Sandar Twin is belast met het zoeken naar medestanders en heeft het beheer over de maandelijkse voedsel- en medicijnvoorraden voor de politieke gevangenen.

“Toen ik in de gevangenis zat, deelden we het voedsel met elkaar. Maar de junta heeft de politieke gevangenen nu overgeplaatst naar gevangenissen waar ze geen voedselpakketten van hun familie kunnen ontvangen”, vertelt ze.

Haar organisatie stuurde in september en oktober voedsel en medicijnen naar 77 van deze vrouwen in negen gevangenissen. De leden verkopen ook gefrituurde vispasta – het belangrijkste voedsel van de politieke gevangenen – ter financiering  van de inspanningen door de organisatie.

Hoop voor de toekomst

Daw Sandar Thwin sloot zich eerder aan bij de 2007 Saffraan Revolutie tegen het militaire bewind. Ze is geen lid van de NLD, maar ze spreekt haar enorme bewondering uit voor de voorzitster, Daw Aung San Suu Kyi.

Ze hing in 2020 tijdens de verkiezingen, die de NLD won in een klinkende overwinning, voor eigen rekening vlaggen op in de straten en op auto's, nog voordat de organisatie door het leger werd verboden.

Haar 19-jarige dochter, voorlichter bij de NLD-afdeling voor South Okkalapa Township en lid van de studentenvakbond op de Dagon Universiteit, maakte haar op 1 februari 2021 om 2 uur s’ nachts wakker om haar het nieuws over de staatsgreep te vertellen, terwijl de tranen over haar wangen stroomden.

“Terwijl dictatoriale regimes elders in de wereld eindigden, bleven ze [de Myanmarese militaire leiders] aan de macht gekluisterd. Dat accepteren we niet. Daarom sloot ik me aan bij de protesten om een einde te maken aan de militaire dictatuur”, herinnert Daw Sandar Thwin zich.

Hun huis werd een ontmoetingsplaats voor leden van de studentenvereniging, terwijl ze het kopierapparaat gebruikten om anti-junta pamfletten te produceren.

Nu zet ze zich nog steeds in om het militaire regime uit te schakelen, ondanks de recente fysieke en mentale uitdagingen.

“Als ik nog jong was, zou ik de de wapens opnemen om tegen de junta-militairen te vechten”, vertelde Daw Sandar Thwin.

Terwijl ze wanhopig zoekt naar een succesvolle afloop van de revolutie, weet ze zeker dat een einde maken aan de dictatuur de enige weg is voor een blijvende vrede.

De voormalige politieke gevangene Ma Thuzar prijst Daw Sandar Thwin en haar man voor hun onafgebroken overtuigingen en kalmte te midden van tegenspoed.

“Toen ik ze voor de eerste keer ontmoette, werkten ze in een theewinkel. Tante [Daw Sandar Thwin] was niet gezond, daarom nam oom het meeste werk op zich, waaronder het koken. De manier waarop ze elkaar ondersteunden en samen de problemen tegemoet traden, is werkelijk bewonderenswaardig”, zei Ma Thuzar.

Nadat ze ruim een jaar in de theewinkel hadden gewerkt, nam Daw Sandar Thwin even een pauze wegens haar gezondheid. Maar ze blijft zich inspannen voor de politieke gevangenen en de revolutie.

“We vinden het niet erg als we nooit de kans zouden krijgen om naar huis  terug te keren. Maar we gaan door om een einde te maken aan de militaire dictatuur”, zweert ze.