EenTogolese vrouw in de mijnindustrie. Screenshot van de video ”African women working in the mining industry” op het Youtubekanaal L’écologiste Infos YouTube.

Mijnbouw wordt over het algemeen beschouwd als een genderspecifiek en door mannen gedomineerd beroep. Toch werken er nu veel Afrikaanse vrouwen in deze snelgroeiende industrie….

Afrika is het meest mineraalrijke continent ter wereld. Meer dan 50 procent van de mineralen in de wereld  wordt gevonden in de Afrikaanse bodem. Deze grondstoffen trekken de aandacht van internationale mijnbouwgiganten die willen uitbreiden naar landen waar mijnbouw een belangrijk onderdeel van de economie is.

Aïssatou Fofana, een Ivoriaanse milieujournaliste, volgt het verhaal van verschillende Afrikaanse vrouwen die in deze industrie werken, als onderdeel van haar eerste filmdocumentaire. Deze documentaire brengt de situatie in Ivoorkust en Togo in beeld. In plaats van toe te geven aan clichés en vooroordelen in een vakgebied dat vaak alleen als iets voor mannen wordt gezien, deelden de vrouwen die Aïssatou Fofana interviewde en filmde hun unieke ervaringen.

In een WhatsApp-interview met Global Voices vertelt de filmmaakster over haar ervaringen en redenen om de verhalen van deze vrouwen op te sporen.

Jean Sovon (JS): Waarom heb je een documentaire gemaakt over het engagement van vrouwen in de mijnbouwindustrie van Afrika? Hoe ben je je bewust geworden van deze situatie?

Aïssatou Fofana (AF) : Ce film a été réalisé dans le cadre du projet final du programme de Bourse consacrée aux médias et aux créateurs de contenu de l'Union africaine. On devait faire un choix entre diverses thématiques proposées dans le cadre de la bourse et réaliser un projet. Cela pouvait être un film documentaire, un article de presse (dossier), des émissions radio, des podcast….

Mon choix s’est porté sur les femmes de ce secteur. J'avais remarqué qu'on entendait pas beaucoup parler d'elles dans les médias, alors qu'elles participent à leur niveau, au développement de socio-économie de leur pays. C'est en cela que mon choix s'est porté sur la Côte d'Ivoire et le Togo. Voilà un peu comment se situe le contexte du choix de ce sujet là.

Aïssatou Fofana (AF): Ik heb deze documentaire gemaakt voor een project van het African Union Media Fellowship Programme. We moesten een keuze maken uit een van de verschillende onderwerpen die in het kader van deze beurs werden voorgesteld. Dit project kon een documentaire, een nieuwsartikel, een radioprogramma of een podcast zijn …

Ik koos voor vrouwen die in deze industrie werken omdat we niet veel over hen horen in de media, ook al dragen ze bij aan de sociaaleconomische ontwikkeling van hun land. Daarom heb ik me gericht op dit onderwerp in Ivoorkust en Togo.

In het eerste deel van deze documentaire vertellen vrouwen uit de mijnindustrie in Ivoorkust over hun dagelijkse werk:

JS: Met welke specifieke uitdagingen worden vrouwen in dit beroep geconfronteerd? Hoe worden ze gezien door hun mannelijke collega's en het grote publiek?

AF: Le premier défi qui me vient à l’esprit, c'est le fait d'évoluer dans un secteur qui est à majorité dominé par les hommes. Vous pouvez comprendre que c'est pas vraiment évident d'évoluer dans un tel domaine, surtout si la plupart d’entre eux ont une vision “traditionnelle” ou “patriarcale” de la femme dans la société :  celle dont la place est d’emblée à la cuisine ou encore à la maison à s’occuper de son époux et de ses enfants. Cela occasionne des frictions pour celles qui s’y aventurent.

Le second challenge est au niveau de la famille. Si elle est mariée et a des enfants, c'est sûr qu'il va falloir faire la part des choses et vraiment s'organiser pour pouvoir travailler convenablement pour que son travail n'empiète pas sur sa famille. C’est dans ce type de contexte qu’avoir un partenaire de vie compréhensif et ouvert tient tout son sens ! Car sinon, ce serait un problème de plus auquel il faudra faire face au quotidien.

En général, les informations sont limitées sur ce milieu, en particulier celles sur les femmes qui y travaillent; d'où mon intérêt sur cette question. L’idée était de réaliser un documentaire afin de lever un coin de voile sur ce qu'elles font, les réalités qu'elles traversent, comment elles font face à ces défis et comment elles arrivent aussi à faire carrière dans ce secteur dit d’hommes.

AF: De eerste uitdaging die ik zie is het vermogen om op te klimmen in een door mannen gedomineerde industrie.  Je begrijpt dat het moeilijk is om vooruit te komen in zo'n sector, vooral omdat de meeste mannen een “traditionele” of “patriarchale” visie hebben op vrouwen in de maatschappij, waar de plaats van een vrouw in de keuken of thuis is, en waar ze voor haar man en kinderen zorgt. Deze visie zorgt voor spanningen bij vrouwen die een nieuwe onderneming starten.

De tweede uitdaging ligt in hun gezin. Als een vrouw getrouwd is en kinderen heeft, moet ze een evenwicht vinden en regelingen treffen om ervoor te zorgen dat haar werk haar gezinsleven niet in de weg staat. Het hebben van een begripvolle en ruimdenkende partner maakt in deze omstandigheden het verschil! Anders is het weer een probleem waar ze dagelijks mee te maken krijgt.

Er bestaat weinig informatie over deze industrie, en dan vooral over de vrouwen die er actief in zijn, wat mijn interesse in dit onderwerp opwekte. Ik wilde een documentaire maken die licht werpt op wat ze doen, hun omstandigheden, hoe ze met hun uitdagingen omgaan en hoe ze een carrière opbouwen in deze zogenaamde mannenindustrie.

JS: Wat doen vrouwen precies in deze industrie? Zijn het ingenieurs of mijnwerkers?

AF: Dans le film documentaire, les femmes interviewées exercent à différents niveaux, et selon leur domaine d’expertise au sein de leurs sociétés de mines. Dans la société de mine d’Ity en Côte d’Ivoire, Laetitia Gadegbeku Ouattara est la directrice Pays d'Endeavour Mining ; Carine Kouko est géologue de production sénior ; Kadidiatou Diarra, est géologue d’exploration junior ; et Marthe Bertine Yavo est superviseur camp et voyage.

Quant aux femmes du Togo, Rosine Atafeinam Abalo est Dr en géologie et géotechnique et chargée d'investissement à Togo Invest. Dotse Akouavi Jeannette et Aladouadjo Belam, sont toutes deux sont des conductrices d’engins lourds appelés dumper.

AF: De vrouwen die ik interviewde in deze documentaire bekleden verschillende functies in hun respectieve mijnbouwbedrijven, afhankelijk van hun expertise. Bij La Société des Mines d'Ity in Ivoorkust is Laetitia Gadegbeku Ouattara directrice van Pays Endeavour Mining; Carine Kouko is senior productiegeoloog; Kadidiatou Diarra is junior exploratiegeoloog en Marthe Bertine Yavo is kamp- en reismanager.

Wat betreft de vrouwen in Togo: Rosine Atafeinam Abalo is doctor in de geologie en geotechniek en investeringsmanager voor Togo Invest. Dotse Akouavi Jeannette en Aladouadjo Belam besturen allebei zware machines, de zogenaamde dumpers.

In het tweede deel van deze documentaire vertellen de Togolese vrouwen die Aïssatou Fofana interviewde hun verhaal, en over de obstakels die ze moesten overwinnen om door te breken in de mijnbouw en professioneel succes te boeken:

JS: Waarom doen ze dit soort werk? Wordt het beter betaald dan andere beroepen?

AF: Au cours de mes entretiens, jamais ces femmes n'ont parlé du fait que c'était un métier mieux payé que d'autres métiers ou un métier qu’elles voulaient pour pouvoir être riche, avoir beaucoup d'argent. C'est un secteur qui les a attirées et elles voulaient faire carrière là-bas. C'est cette motivation et cette passion qui a déterminé leur choix et elles ont tout fait pour intégrer ce secteur et y évoluer. Donc ce n'est pas pour des raisons financières.

Est-ce que ce secteur est mieux payé que d'autres, je ne saurais le dire parce que je n'ai pas focaliser mon travail sous cet angle et je n'ai même pas eu à poser cette question. Ce qui m'intéresse, c'est le parcours, les challenges qu'elles ont traversés, comment elles ont pu relever ces défis et comment elles continuent d'évoluer dans ce secteur là malgré tous ces problèmes auxquels elles ont fait face.

Elles n’ont également pas fait mention de ce que c’était un métier mal payé. Ce que je peux vous assurer, c’est qu’elles sont épanouies et heureuses de leur choix de carrière.

AF: Tijdens mijn interviews zeiden deze vrouwen nooit dat dit een beter betaald beroep was dan andere of dat ze dit wilden doen om rijk te worden en veel geld te hebben. Ze voelden zich aangetrokken tot deze sector en wilden er een carrière in opbouwen. Deze motivatie en passie beïnvloedden hun beslissing en ze deden er alles aan om in deze sector te werken en vooruit te komen. Het was dus niet om financiële redenen.

Ik kan echt niet zeggen of deze sector beter betaald wordt dan andere, omdat ik het niet vanuit deze hoek heb bekeken. Ik heb die vraag niet eens gesteld. Wat mij interesseert is hun carrièrepad, de uitdagingen die ze zijn tegengekomen, hoe ze die hebben overwonnen en hoe ze ondanks hun problemen vooruitgang blijven boeken in deze branche.

Anderzijds hebben ze nooit gezegd dat dit een slecht betaald beroep is. Met andere woorden, ik kan je verzekeren dat ze blij zijn met hun carrièrekeuzes.

JS: Zijn de mijnen waar deze vrouwen werken nationaal, buitenlands of illegaal? Hebben de vrouwen hun eigen vakbonden?

AF: Les sites miniers que j’ai visités sont légalement constitués. Le Société des Mines d'Ity est en activité depuis 1991. L’État ivoirien y est actionnaire à 10% et la Société des Mines, à 5%, et les 85% sont détenus par Endeavour Mining. Les femmes ont également leurs associations. En Côte d’Ivoire, au niveau national, il y a le Réseau des Femmes du Secteur Minier de Côte d’Ivoire (FEMICI), et He For She Mines Côte d’Ivoire. Au niveau de la Société des mines d'Ity, il y a l’Association des Femmes des Mines de Ity(AFEMI). Au Togo, l’Association des Femmes du Secteur Minier ou en Entreprise du Togo (AFEMET) existe au niveau national. Mme Rosine Atafeinam Abalo, l’une des femmes que j’ai interviewée, en est la présidente.

Au niveau africain, l’AWIMA (Association of Women in Mining in Africa) le réseau d’organisations et d’associations nationales de femmes africaines dans les secteurs de l’exploitation minière, du pétrole et du gaz.

Au niveau international, les prix WIN100 récompensent les 100 femmes qui sont pionnières, qui apportent des changements positifs et significatifs pour que le secteur minier puisse fonctionner de manière responsable, durable et inclusive.

AF: De mijnbouwsites die ik heb bezocht, zijn wettelijk geregistreerd. La Société des Mines d'Ity bestaat sinds 1991.  De Ivoriaanse regering is voor 10 procent aandeelhouder, la Société des Mines 5 procent en Endeavour Mining 85 procent. Vrouwen hebben ook hun eigen verenigingen. In Ivoorkust bestaan nationale verenigingen zoals het Mining Sector Women's Network (FEMICI) en He For She Mines Côte d'Ivoire. La Société des Mines d'Ity heeft de Association des Femmes des Mines d'Ity (Vereniging van vrouwelijke mijnwerkers van Ity of AFEMI). In Togo is er de nationale Association des Femmes du Secteur Minier ou en Entreprise du Togo (Vereniging van vrouwelijke mijnwerkers en ondernemers van Togo of AFEMET), waarvan Rosine Atafeinam Abalo, een van de vrouwen die ik heb geïnterviewd, voorzitter is.

In Afrika is er de Association of Women in Mining in Africa (AWIMA), een netwerk van nationale organisaties en verenigingen van Afrikaanse vrouwen in de mijnbouw-, olie- en gasindustrie.

Internationaal  belonen de WIN100 Awards 100 baanbrekende vrouwen die belangrijke positieve veranderingen teweegbrengen om ervoor te zorgen dat de mijnbouwindustrie op een verantwoorde, duurzame en inclusieve manier werkt.

JS: Wat is het milieubeleid van de bedrijven?

AF: Les sites miniers que j'ai visité en Côte d'Ivoire au Togo sont légalement constitués, avec le respect des consignes de sécurité pour entrer sur les sites. La société des Mines d'Ity par exemple, à un axe environnement et développement durable dans sa politique de gestion. Nous avons également pris part à un planting d’arbres lors du tournage du film.

AF: De mijnbouwsites die ik heb bezocht in Ivoorkust en Togo zijn wettelijk geregistreerd en hebben toegangsrichtlijnen. La Société des Mines d'Ity heeft bijvoorbeeld een  milieu- en duurzame ontwikkelingscomponent in haar managementbeleid. We hebben ook een aantal bomen geplant tijdens het filmen van deze documentaire.

In deze snel evoluerende en steeds meer geïnternationaliseerde industrie nemen Afrikaanse vrouwen hun rechtmatige plaats in, op gelijke voet met mannen.