Journalist Ja “wandelt op reportage in een bergachtig gebied, ontoegankelijk voor auto's en ander gemotoriseerd  verkeer. Bron: Prachatai (aangeleverde foto).

Dit artikel door y Sicha Rungrojtanakul is oorspronkelijk gepubliceerd door Prachatai, een onafhankelijk nieuwsmedium in Thailand. Een geredigeerde versie is opnieuw gepubliceerd door Global Voices, als onderdeel van een wederzijdse inhoudelijke overeenkomst.

Na de staatsgreep in 2021 in Myanmar is de militaire junta doorgegaan met haar repressie tegen de bevolking. Onder de vele bevolkingsgroepen die het doelwit zijn van intimidatie, bevinden zich onafhankelijke journalisten die verslag doen van verzetsgroepen. Velen vluchtten, meestal illegaal, naar Thailand. Onder het mom van arbeidsimmigranten, slaagden sommigen er achteraf in om hun immigratie-status te legaliseren. Toch zijn de meeste journalisten genoodzaakt om om hun werkelijke bezigheden geheim te houden.

De laatste drie jaar hebben vrouwen en LGBTQ+ journalisten hun leven in het veld  geriskeerd, terwijl ze werden geconfronteerd met seksuele intimidatie en de zware belasting om voor hun familieleden te zorgen, terwijl ze ook nog ontheemd waren. Tegelijkertijd kregen ze te maken met autoriteiten die tegenwerkten en kostte het ze veel moeite om in Thailand een legale status te bemachtigen.

Verbannen journalisten

Mee (pseudoniem), met ruim veertien jaar journalistieke ervaring, ontvluchtte Yangon om heimelijk als journalist te gaan werken in een grensplaats in Thailand. Vóór de staatsgreep kon ze gewoon haar journalistieke werk doen. Maar vervolgens ging  de regering over op het invoeren van een strenge censuur.

Ze sloot zich aan bij het verzet en ging door met haar ondergrondse werk in Myanmar. Maar twee jaar na de staatsgreep, toen de militaire autoriteiten haar in de omgeving zochten en ze niet thuis was, besloot ze om naar Thailand te vluchten. Als kostwinner van het gezin bleef ze hier als verslaggever werken.

Om zich als legaal ingezetene in Thailand te registreren, moest ze meer dan TBH 50,000 (€ 1.326) betalen voor een studentenvisum. Mee brengt haar tijd meestal in klassikaal verband door, en haar journalistieke werk doet ze online. De druk op haar, door de politieke situatie thuis en het werken op grote afstand in Thailand, hebben hun tol geëist op haar mentale gezondheid.

Na mijn aankomst in Thailand vroeg ik me af waarom ik mezelf dit allemaal aandeed. Mijn werk bracht al de nodige stress teweeg. Maar nu, een week voor mijn cyclus, werd ik zo gestrest alsof ik compleet onderuit zou gaan. Het was zo erg dat ik mezelf soms afvroeg of het leven al met al nog zin had.

Kay Zue, een Arakanese journalist (afkomstig van het Rahkine-volk), met meer dan  tien jaar ervaring, werd in zijn eigen land lastiggevallen. Daarom spendeerde hij een klein fortuin aan documenten om naar Thailand te verhuizen.

Trots vertelde hij ons dat hij vóór de staatsgreep, als expert op het gebied van conflicten in de staat Arakan, voor het in Yangon gevestigde nieuwsagentschap Mizzima werkte. Na de staatsgreep nam hij ontslag en keerde hij naar huis terug, om het lokale nieuwsagentschap “Arakan Sagawar” op te richten en in twee talen, het Rohingya en het Arakanees, het lokale nieuws te verslaan. Op een dag vielen Myanmarese militairen zijn huis binnen toen hij niet thuis was. Op dat moment besloot hij naar Thailand te verhuizen.

Kay Zue en zijn partner staken samen illegaal de grens tussen Myanmar en Thailand over. Nu werkt hij freelance als presentator van een radioprogramma voor Mizzima News, dat ook op Lay Waddy FM wordt uitgezonden. Zijn partner zoekt momenteel werk in een fabriek.

Aanvankelijk maakten we ons zorgen over onze gezinnen thuis, omdat het internet in de staat Arakan State was afgesneden. Het enige wat ik kon doen was om ze op de hoogte te houden. We wilden dat mensen in de staat Arakan toegang tot informatie zouden hebben. Daarom mocht ik van Mizzima een nieuwsprogramma op de radio presenteren.

Behalve het uitoefenen van hun beroep, betekent het leven in Thailand veel voor ze, omdat ze het gevoel hebben dat de Thaise maatschappij LGBTQ+ mensen meer accepteert. Thuis accepteren de families hun relatie niet.

Kay Zue droomt ervan, nadat hij over de benodigde documenten beschikt, om hier een kleine bruiloft te organiseren en er met zijn partner te trouwen. Maar zijn achtergrond  moet hij nog steeds verdoezelen.

Het leven van een vrouwelijke journalist in de jungle

Na de staatsgreep koos een aantal vrouwelijke journalisten ervoor om zich aan te sluiten als veldverslaggevers in gebieden, die onder controle stonden van etnische gewapende groeperingen en verzetsstrijders. Als vrouw kregen ze met sommige beperkingen te maken, zoals de ontberingen in de jungle en hun veiligheid tijdens hun werk in een door mannen gedomineerde omgeving.

Na haar studie aan de universiteit werkte Ja (pseudoniem) voor de media. Maar na de staatsgreep beval de junta de sluiting van veel nieuwsmedia, waaronder het hare. Maanden later kreeg ze werk in de Karen State, waar ze samen met twintig collega's in een huis in een vluchtelingendorp ging wonen. Daar is geen privacy en de elektriciteit moet zelf worden opgewekt. Schoon drinkwater is er schaars. Iedereen haalt water uit dezelfde bron. Om te baden moet je een kwartier lopen. Tijdens de zomerhitte is het bijna ondoenlijk om zonder ventilatoren te slapen. In het regenseizoen valt er zoveel regen dat de generator in het dorp vaak uitvalt, waardoor het internet en het telefoonverkeer ook niet meer werken. Het geluid van de regen stoort ook de radio-uitzendingen.

De gebieden waar Ja werkt, zijn regelmatig het doelwit van luchtaanvallen. Tussen februari en mei 2023, toen ze met een gewapende groep in een ander gedeelte van de Karen State reisde, zag ze regelmatig gevechtsvliegtuigen overvliegen.

“Ik heb nog nooit een nacht goed geslapen”, vertelde ze.

Steeds als er een vliegtuig overvloog, rende ze naar de schuilkelder. Nadat ze vlakbij de bommen had horen vallen en de huizen door de explosies werden verwoest, maakten de geluiden haar doodsbang.

Volgens Tin Zar Aung, de oprichter van de Myanmar Women in Media, kregen de vrouwelijke journalisten door de staatsgreep mentale gezondheidsproblemen. Het oversteken van de grens was soms een verademing. In Myanmar leden de mensen meestal aan slaaptekort. In Thailand was er geen angst meer voor nachtelijke razzia's en sliepen ze beter.

Verblijfsvergunningen voor ingezetenen 

Volgens de Migrant Working Group, moet iemand die zich legaal in Thailand wil vestigen in het bezit zijn van een geldige tijdelijke verblijfsvergunning, persoonlijke identificatiedocumenten, een paspoort en visum of een identiteitskaart voor niet-Thaise staatsburgers, en een werkvergunning.

Van de ontheemde journalisten die door Prachatai werden geïnterviewd, bezit Mee een onderwijsvisum, Ja een identiteitskaart om als arbeidsmigrant te werken en Kay Zue heeft ook een verzoek ingediend om als arbeidsmigrant te mogen blijven.

Dahlia, journalist in Karen en ook daar geboren, verhuisde naar Thailand toen ze tien jaar was, door het gewapende conflict in haar thuisland. Ze bezit een identiteitskaart die wordt verstrekt aam iemand zonder registratiestatus, zodat ze in Thailand kan verblijven en in de provincie kan  reizen. Om zich buiten de provincie te verplaatsen, moet ze toestemming vragen aan het districtskantoor.

In tegenstelling tot journalisten die uit andere landen komen, worden ze door de Thaise regering niet als vertegenwoordigers van de pers erkend.

Ja weet nog dat het haar veel tijd kostte om al het papierwerk rond te krijgen. Ze herinnert zich ook dat ze op het politiebureau werd lastiggevallen en onbeschoft werd behandeld door de agenten en de mannelijke tolk. Onder dwang moest ze haar telefoon ontgrendelen, zodat de politie haar privégegevens kon zien, waaronder foto's, video's en teksten. De tolk vroeg haar of ze was getrouwd, probeerde een afspraakje met haar te maken, en met haar telefoon belde hij naar zichzelf om haar telefoonnummer te achterhalen.

“Ik was bang en boos, maar ik reageerde niet, omdat ik bang was dat hij een aanleiding zou vinden om mij te arresteren. Want ik zat immers op een politiebureau”, zegt Ja.

In 2023 verhuisde Ja naar Chiang Mai. Het leefklimaat in deze toeristenstad vond ze toch anders dan in de grensplaats waar ze vroeger woonde. Daar werd ze twee keer gearresteerd. Net als andere mensen in Myanmar staat ze onder strenge controle en wordt ze door de autoriteiten afgeperst. Na haar verhuizing naar Chiang Mai ,kreeg ze documenten waarmee ze in  Thailand mocht wonen en naar andere provincies kon reizen. De hele procedure duurde een jaar. Ze voelt zich nu veiliger, maar ze kan zich  nog niet laten registreren of  in Thailand als journalist werken.

Ik sta nog altijd als algemeen arbeidskracht geregistreerd. Journalistiek werk is in Myanmar nog steeds illegaal. Toch blijf ik me zorgen maken dat de politie ons kantoor zal binnenvallen en ons zal arresteren, omdat we geen vergunning hebben om een nieuwsagentschap te runnen.