Afbeelding door Arzu Geybullayeva

De regering van Azerbeidzjan bereidt zich voor op COP29, de grootste jaarlijkse internationale klimaatconferentie ter wereld, die zal plaatsvinden in Bakoe van 11 tot 22 november. Ze maakt echter geen aanstalten om een plan op te stellen waarin er gestreefd wordt naar een groene economie of om de klimaatopwarming te beperken tot 1,5 graden Celsius, zoals vermeld staat in de Klimaatovereenkomst van Parijs uit 2015.

Integendeel, President Ilham Aliyev wees er zelfs op dat het land zou blijven investeren in en produceren van fossiele brandstoffen. De Azerbeidzjaanse autoriteiten hebben het daarentegen gemunt op de overgebleven onafhankelijke stemmen die kritiek leveren op het regime, waarbij tientallen actievoerders, politici en academici worden aangehouden voor valse beschuldigingen. Terwijl Azerbeidzjan onderaan de internationale lijst voor burgerrechten en vrijheden staat, volhardt President Aliyev dat vervolgingen tegen de burgergemeenschap gerechtvaardigd zijn.

Onder de meest recente arrestaties bij deze vervolgingen was een jonge geleerde aanwezig, Bahruz Samadov, die promoveert aan de Praagse Karelsuniversiteit in Tsjechië. Op 21 augustus werd Samadov aangehouden in Bakoe en overgeplaatst naar de afdeling voor staatsveiligheid. Twee dagen later werd door een rechtbank in Bakoe beslist dat de academicus gedurende vier maanden vastgehouden moest worden wegens hoogverraad, in afwachting van het proces. Samadov wordt er namelijk van beschuldigd gecommuniceerd te hebben met Armeense nationalisten via WhatsApp, maar hij ontkent alle beschuldigingen.

In de laatste jaren schreef Samadov een reeks opiniestukken over Azerbeidzjan voor tal van internationale en regionale media. Ook behoorde hij tot een groep vredesactivisten die sterk tegenstander was van de oorlog in Nagorno-Karabach van 2020, waarvoor Samadov en anderen in het vizier kwamen.

Een vriend van Samadov, die anoniem wenst te blijven, stelde in een interview met Global Voices dat Samadovs teksten hebben geleid tot zijn arrestatie.

In zijn artikels uitte hij telkens felle kritiek tegen het ondemocratisch regime in Azerbeidzjan. Hij was één van de weinige publieke stemmen die zich verzette tegen schendingen van mensenrechten en rechten van Armenen in Karabach. Bahruz werd al meerdere malen bedreigd wegens zijn artikels en activiteit op sociale media. Zijn mening maakte hem een doelwit van de staat.

Naast Samadov arresteerde en veroordeelde de politie in juli 2024 ook al een andere jonge onderzoeker genaamd Ilgar Abilov uit Wit-Rusland, die onderzoek doet naar ethnische minderheden, waarbij hij vier maanden zal worden vastgehouden in afwachting van het proces. Ook Abilov wordt aangehouden voor hoogverraad. Zo zou hij beslissingen genomen hebben tegen staatsbelangen in opdracht van buitenlandse spelers, en aangezet hebben tot nationalistische, racistische, sociale of religieuze haat en vijandschap.

Kort na de arrestatie van Bahruz Samadov werd een andere vredesactivist, Samad Shikhi, aangehouden op de luchthaven en belet het land te verlaten. Daarop werd hij als getuige ondervraagd in een onderzoek tegen Samadov. Bij de meest recente aanhouding op een luchthaven hoorde ook Cavid Agha, een onafhankelijke onderzoeker die naar het buitenland ging om te studeren.

In the dead heat of late August, Azerbaijan has enacted a new purge of young scholars and social media voices whose primary concern was peace. These aren’t practitioners in projects, programmes or organizations, but students + freelancers with independent + critical perspectives.

— Laurence Broers (@LaurenceBroers) August 29, 2024

Tijdens deze schroeiende hitte eind augustus heerst in Azerbeidzjan een nieuwe zuivering van jonge geleerden en sociale mediastemmen die boven alles vrede wilden. Zij werken niet mee aan projecten, politieke programma's of organisaties. Het zijn studenten en zelfstandigen met onafhankelijke en kritische meningen.

Een groep jonge geleerden die werken in de Kaukasus en Azerbeidzjan legden in een verklaring af hoe ze de acties veroordeelden: “De willekeurige arrestatie en vasthouding van leden van de academische gemeenschap strookt niet met de internationale betrokkenheid van Azerbeidzjan waardoor het aanzien van het land permanent is aangetast.”

Vorige zomer werd een andere doctoraatsstudent, Fazil Gasimov, die studeerde aan de Universiteit van Istanbul, gedeporteerd vanuit Turkije naar Azerbeidzjan, waar hij beschuldigd werd van geldvervalsing en werd vastgehouden in afwachting van het proces. Gasimovs arrestatie was onderdeel van een ander onderzoek dat gevoerd werd tegen politiek veteraan, academicus en corruptiedeskundige Gubad Ibadoglu. Tijdens een hoorzitting op 30 augustus voor zijn zaak, beschreef Gasimov in detail hoe hij mishandeld en gefolterd was terwijl hij werd vastgehouden en gedwongen werd te getuigen tegen Ibadoglu.

Ook zei hij dat, ondanks het feit dat hij op hongerstaking was wegens zijn onwettige en onrechtvaardige arrestatie, hij sinds 11 juni nog steeds onmenselijk behandeld wordt. “Ik ben op hongerstaking sinds 11 juni. Als gevolg daarvan heb ik zware gezondheidsproblemen. Ik ben deels immobiel. En toch word ik urenlang vastgehouden, met handen geboeid achter mijn rug, in een kleine donkere cel. Dit is emotionele terreur en politieke repressie”, zei Gasimov.

Het publiek werd het afgelopen jaar opgeschrikt door de zwaardere acties die de staat uitvoerde waarbij grote aantallen journalisten, politici en actievoerders gearresteerd werden.

In april arresteerde de politie Anar Mammadli, politiek activist, voormalig politieke gevangene en hoofd van een lokale pro-democratische NGO, de Election Monitoring and Democracy Studies Centre (EMDC). De politie arresteerde ook Imran Alijev, pro-democratische activist en oprichter van meclis.info, een website die beweringen van Azerbeidzjaanse wetgevers bijhoudt. Beiden werden er vals van beschuldigd smokkelaars te zijn en hun vasthouding werd al meermaals verlengd in afwachting van het proces.

In augustus 2024 kwamen er aanvullende beschuldigingen tegen het team van Abzas Media, een contentpartner van Global Voices. De vastgehouden journalisten zullen waarschijnlijk veroordeeld worden tot twaalf jaar cel.

“Dit opleggen tot zwijgen is geen routine. Het is een ingecalculeerde aanval op al diegenen die het durven op te nemen tegen de autoritaire grip van het regime”, stelde een essay van de Feminist Peace Collective, een initiatief opgericht door vrouwen tijdens de oorlog in Nagorno-Karabach in 2020.

De regering heeft eerder al vervolgingen op grote schaal georganiseerd en er worden regelmatig critici gearresteerd die tegen het beleid zijn. Dit is één van de factoren die de winst hebben verzekerd voor de huidige president in de recente onverwachte presidentsverkiezingen. Op die manier is de recente opschoning van de burgerlijke ontevredenheid met oog op COP29 niet alleen een poging om het internationale aanzien bij te schaven, maar ook een missie om critici de mond te snoeren naar aanleiding van de plotse parlementaire verkiezingen die plaatsvonden op 1 september.