Jorge Glas, voormalig Vice President van de Republiek Ecuador zocht eerder asiel in de Mexicaanse ambassade in Quito en bevindt zich nu in een Ecuadoriaanse gevangenis op beschuldiging van corruptie. Foto van de National Assembly of Ecuador/Flickr aangepast door Melissa Vida. CC BY-SA 2.0

In de nacht van 4 april 2024 deden Ecuadoraanse troepen een inval in de Mexicaanse ambassade in Quito, waarmee ze het Internationaal Verdrag van Wenen schonden, dat de rechten en plichten tussen internationale staten regelt. Daar overmeesterden ze de persoon die verantwoordelijk was voor de ambassade en arresteerden ze de voormalige Ecuadoraanse vice-president Jorge Glas, die door de Ecuadoraanse autoriteiten werd gezocht voor corruptie in de zaak van het Braziliaanse bedrijf Odebrecht. Hij was ook een van de sleutelfiguren in de beruchte regering van voormalig president Rafael Correa.

Zijn aanhouding had een duidelijke politieke betekenis voor de Ecuadoraanse president Daniel Noboa. Noboa hoopte hiermee zijn vastberadenheid op het gebied van veiligheidsbeleid te laten zien en een slag toe te brengen aan het moreel van de linkse basis, Correismo, momenteel de leidende kracht in het Ecuadoraanse congres.

Voor Noboa was het de moeite waard om een klein diplomatiek geschil met Mexico aan te gaan; er was niet echt veel te verliezen. In zijn eerste toespraak tot de natie noemde Noboa het diplomatieke geschil met Mexico niet. Voor de centrumrechtse Daniel Noboa woog de handel zwaarder. En de handelsbetrekkingen tussen Ecuador en Mexico waren bijna onbestaande. Op 9 juli zei Daniel Noboa dat “Mexico één van zijn slechtste partners is”, verwijzend naar de ongelijke handelsuitwisseling tussen de twee landen.

In december 2023 kwam Glas aan op de Mexicaanse ambassade en vanaf dat moment was er een impasse in de relatie tussen Ecuador en Mexico. Mexico wilde Glas niet vrijlaten, omdat het hem als een politiek slachtoffer beschouwde, en Ecuador verweet hem corruptie. De man werd drie maanden lang opgesloten in een maximaal beveiligde gevangenis in de Ecuadoraanse stad Guayaquil. Op 8 juli weigerde de Ecuadoraanse justitie Glas’ vrijheid op basis van “habeas corpus”; de autoriteiten vonden geen vermeende fysieke en psychologische mishandeling tijdens zijn verblijf in de gevangenis.

Mexico, leider van de progressieven

Op dit moment is Latijns-Amerika verdeeld in twee ideologische polen: een front met leiders als de Mexicaanse López Obrador en nu zijn opvolger Claudia Sheinbaum, Lula da Silva in Brazilië, Gustavo Petro in Colombia en Gabriel Boric in Chili. Ze delen gemeenschappelijke ideeën over sociaal progressivisme en proberen de banden tussen Latijns-Amerikaanse landen te versterken.

Anderzijds is er, als reactie op de verkiezingsuitslagen in Ecuador en Argentinië, een liberaal rechts front ontstaan dat niet noodzakelijkerwijs verenigd is, maar ernaar streeft ontwrichtend en eenzijdig te zijn in zijn beleid, waarbij prioriteit wordt gegeven aan hardhandig nationaal veiligheidsbeleid en buitenlandse investeringen. Hier vinden we figuren als Javier Milei uit Argentinië, Salvadoraan Nayib Bukele en Daniel Noboa, die het idee van Latijns-Amerikaans scepticisme promoten en terugkeren naar een beleid van het versterken van de banden met de Verenigde Staten en westerse landen, aangezien het nastreven van investeringen zwaarder weegt dan regionale ontwikkelingsprojecten

In Mexico was het patriottistische discours echter aanwezig tijdens de hele regering van López Obrador (beter bekend als AMLO). AMLO verwierf enorme bekendheid in de regio door toenadering te zoeken tot de Argentijnse president Alberto Fernández, de familie van de voormalige linkse president van Peru, Pedro Castillo, te beschermen, in 2019 asiel te verlenen aan de voormalige Boliviaanse president Evo Morales en op bezoek te gaan bij zijn Chileense en Colombiaanse collega's, respectievelijk Gabriel Boric en Gustavo Petro. Door deze keuzes heeft AMLO de positie van Latijns-Amerikaans links versterkt, die slecht wordt vertegenwoordigd door de regeringen van Venezuela en Nicaragua.

Mexico voelde zich gesterkt om de stem van Latijns-Amerika te worden en stelde tijdens zijn ontmoeting met de Gemeenschap van Latijns-Amerikaanse en Caribische Staten (CELAC) voor om een organisatie op te richten ter vervanging van de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS). Volgens AMLO had de OAS gefaald met de politieke crisis in Bolivia in 2019. Mexico versterkte de banden met de regio, in de hoop op een beloning voor de inspanning.

Een dergelijke beloning kwam toen president Petro opsprong om Mexico te verdedigen in het ambassadedebacle, en Nicaragua en Venezuela de banden met Ecuador verbrak. Brazilië, Uruguay, Cuba en het grootste deel van Midden-Amerika (behalve El Salvador) kwamen op ter verdediging van Mexico, waardoor Ecuador volledig geïsoleerd raakte op het regionale toneel.

Toen het Verenigd Koninkrijk, de Europese Unie, Noorwegen, China en zelfs Rusland de positie van Mexico verdedigden, kozen de Verenigde Staten van Amerika en Canada schuchter de kant van Mexico. De positie van AMLO in de regio werd verstevigd en intern versterkt, terwijl Noboa in Ecuador een politiek pact verloor met de partij van Correa – een essentiële bondgenoot om de wetgevende agenda door te voeren.

De flagrante schending van het Verdrag van Wenen vormde echter  zelfs voor rechtse politici een dilemma, aangezien elke politieke vluchteling met geweld uit diplomatieke missies kon worden verwijderd. De gebeurtenis was zo ontwrichtend dat de Peruaanse president Dina Boluarte, die AMLO een “usurpator” had genoemd, en zelfs de Argentijnse Javier Milei, die beledigingen had uitgewisseld met AMLO, de gelederen sloten op de Mexicaanse flank.

In Ecuador verloor Noboa hierdoor steun in de Ecuadoraanse assemblee en leverde het hem  internationale vijandigheid op, maar aan de positieve kant behaalde hij een klinkende overwinning in het referendum van 29 april, waar negen van de elf van zijn voorstellen door de bevolking werden aangenomen. Zijn veiligheidsagenda bezorgde hem uiteindelijk de overwinning.