Eunice Ruto voor haar huis in het dorp Morop /Wesley Langat. Foto: The Colonist Report Africa, gebruikt met toestemming.

Dit verhaal door Wesley Langat werd oorspronkelijk gepubliceerd door The Colonist Report Africa. Een bewerkte versie is opnieuw uitgegeven door Global Voices, als onderdeel van een wederzijdse inhoudelijke overeenkomst.

In Mogotio, de Rift Valley nabij de evenaar in Kenia, is het een winderige en hete dag. Wandelend over de met helmsteen geplaveide weg in het dorp Morop, huilt de wind die stof, afkomstig van de kale en droge aarde, doet opwaaien en een witte rookwolk in de lucht veroorzaakt.

De weg leidt naar het huis van Justine Kiogor, een 40-jarige vader met zes kinderen, die als losse arbeider op een nabijgelegen boerderij werkt. De elektriciteitspalen langs de weg wekken de indruk dat er stroomvoorziening in het gebied zou zijn.

Kiogor komt net terug van de rivier waar hij zijn koeien heeft laten drinken. Ondanks de nabijheid van elektriciteitstransportpalen, is zijn huis toch al meer dan twee decennia niet op het elektriciteitsnet aangesloten. Wij waren erbij toen Kiogor zijn kind naar het huis van de buren stuurde om zijn telefoon op te halen, die daar met zonne-energie was opgeladen.

“Door de hoge aansluitkosten kan ik mijn huis niet op elektriciteit aansluiten, en als alternatief kan ik geen gebruikmaken van zonne-energie”, vertelt hij. Om zijn telefoon op te laden brengt hij die daarom naar het huis van de buren.

Met zijn mobieltje communiceert hij met klanten en plant activiteiten die met zijn werk hebben te maken. Soms voert hij met zijn telefoon transacties uit, inclusief het overmaken van geld naar zijn vrouw thuis via MPESA, een mobiele bankservice.

Maar als Kiogor’s buurman niet thuis is, is hij bijna twee kilometer onderweg naar het winkelcentrum om de telefoons op te laden.

Elektriciteitspalen in  het dorp Morop/Wesley Langat, vlakbij het huis van Eunice Ruro. Foto:The Colonist Report Africa, gebruikt met toestemming

Kiogor’s verhaal lijkt op die van 840 miljoen mensen die wereldwijd geen toegang hebben tot elektriciteit, simpelweg omdat ze geen geld hebben om naast elektriciteit ook een systeem voor zonne-energie te installeren. Ongeveer 570 miljoen mensen leven in Sub-Saharan Africa, een verbazingwekkend aantal. 

Meer vraag naar stroom

In dezelfde buurt als Kiogor woont Eunice Ruto, moeder van vijf kinderen, die bonen, sorghum en mais verbouwt. In 2019 kreeg ze met een lening voor haar huis van het bedrijf Sunking een systeem voor zonne-energie,waar ze dagelijks 15 dollarcent (KSH 20) voor betaalt. Ze nam deze moeilijke beslissing, omdat ze een probleem had met het opladen van haar telefoon, waardoor ze mogelijk zakelijke transacties voor haar landbouwbedrijf zou mislopen. 

“Voordat ik dit zonne-energie systeem aanschafte, liet mijn telefoon het vaak afweten en konden mijn klanten, die mijn landbouwproducten wilden kopen, mij niet bereiken.”

De bijna altijd lege batterij van Ruto's telefoon werd een probleem, waardoor ze extra verliezen leed door gemiste verkoopkansen. Met zonne-energie heeft ze altijd contact met haar klanten en kan ze de bestellingen voor haar producten op tijd binnenhalen.

Slechts weinigen zijn op het elektriciteitsnet aangesloten, ook omdat de meeste gezinnen de vaste kosten voor aansluiting op het stroomnet niet kunnen betalen. Daarom kiezen de bewoners op het platteland massaal voor het aanschaffen van zonnelampen.

Ruto maakt zich niet meer bezorgd over aansluiting van haar huis op het elektriciteitsnet. Haar thuissysteem op zonne-energie verlicht niet alleen haar woning, maar ook elektronica zoals haar telefoon en televisie werken op zonne-energie.

“Politici hebben ontelbare malen beloofd om onze huizen tegen weinig kosten op het stroomnet aan te sluiten, maar tot nu toe zijn ze hun beloften niet nagekomen. Zelf maak ik me hierom totaal niet meer druk”, vertelt Ruto.  .

In ieder geval is zonne-energie in plattelandsgebieden in Kenia zonder aansluiting op het elektriciteitsnet een zeer betrouwbare en veelbelovende energiebron voor de gemeenschap. Met zonne-energie kan Ruto bijvoorbeeld in de meeste avonduren haar huishouden bestieren en de kinderen met hun huiswerk helpen.

Met Kenia's Sustainable Development Goal (SDG) 7 moet het land tegen 2030 de transformatie tot een snel industrialiserende natie voor middeninkomens realiseren. Het 2023 Tracking SDG7 Rapport voorspelde dat ongeveer 660 miljoen mensen, uit voornamelijk Sub-Saharan Afrika, tegen 2030 nog steeds geen toegang tot energie zouden hebben.

Josephine Tonon, een vrouw die een klein bedrijfje runt en ook in Morop woont, heeft haar huis en winkel nu ook op elektriciteit aangesloten. Maar door de hoge elektriciteitskosten van tenminste USD 114 (KSH 15,000), heeft ze toch besloten om op zonnelampen over te gaan. Tijdens stroomuitval kan ze hier op rekenen.

Tonon vertelde dat ze sinds het gebruik van zonne-energie, waaraan ze dagelijks USD 15 penny (KSH 20) kwijt is, wekelijks tot USD 1.52 (KSH 200) heeft bespaard.

Josephine Tonon demonstreert in haar winkel in het dorp Morop een draagbare zonnelamp. Foto: The Colonist Report Africa. Gebruikt met toestemming.

Overheidsinitiatief

Het Last Mile Connectivity Programme, een overheidsinitiatief uit 2015, heeft tot doel om op het  platteland en in de voorsteden betaalbare elektriciteit te leveren. Volgens Kenya Power heeft, na afronding van de eerst drie fasen van het project, meer dan 75 procent van de bevolking toegang tot elektriciteit, tegenover 29 procent in 2012.

Kenia is een van de Afrikaanse landen die al hernieuwbare energiebronnen zoals zon, wind en geothermie heeft ingevoerd.

Stephen Nzioka, adjunct-directeur bij het Keniaanse ministerie van Energie en Petroleum, bevestigde het potentieel dat het land aan hernieuwbare energie kan opwekken. Hij onthulde dat zijn ministerie 20 nieuwe locaties in kaart heeft gebracht, die zijn bestemd om hernieuwbare energiecentrales op te zetten. 

“Het potentieel is zeer groot: 93 procent van het stroomgebruik in ons land is afkomstig van hernieuwbare energiebronnen.”

Nzioka verklaarde dat de uitstoot van broeikasgassen afneemt en dat de regering geleidelijk generatoren op fossiele brandstof ontmantelt, terwijl dieselcentrales door hernieuwbare energiebronnen worden vervangen.

Nzioka beweert dat 78 procent van het landoppervlak in Kenia zich niet in de buurt van een groot elektriciteitsnetwerk bevindt. “Wanneer we in dergelijke ten onrechte nog niet aangesloten gebieden over mininetwerken konden beschikken, zouden we in gemarginaliseerde gebieden industrieën kunnen vestigen. Daarom maken we gebruik van hernieuwbare energie, vooral zonne-energie, zodat we tegen 2030 overal toegang tot elektriciteit hebben. Dit hebben wij als ministerie gepland.”

“Zodra we over een mininetwerk beschikken, vestigen zich daar in de buurt overal bedrijfjes, zoals soldeerbedrijven, winkels en andere”, vertelde hij aan The Colonist Report Africa.

Volgens Nzioka geeft de Keniaanse regering prioriteit aan het bevorderen en het gebruik van hernieuwbare energie, vooral om tegen 2030 overal over elektriciteit te beschikken.

De tweede fase van het Last Mile Connectivity Project, die in Kenia van 2016 tot 2022 werd uitgevoerd, betekende dat 1,6 miljoen mensen op het platteland met succes toegang tot elektriciteit kregen, dit volgens het Project Completion Report dat op 11 augustus 2023 door de Afrikaanse Ontwikkelingsbank werd uitgebracht.

De Impact Evaluation door de Afrikaanse Ontwikkelingsbank laat zien dat de toegang tot elektriciteit met 83 procent is gestegen. De Wereldbank, de Afrikaanse Ontwikkelingsbank en de Keniaanse regering hebben het Last Mile Connectivity Project financieel gesteund.

Neemt het gebruik van zonne-energie in Kenia toe?

Andrew Amadi, CEO van de Kenya Renewable Energy Association (KEREA), denkt dat de steeds groter wordende acceptatie van zonne-energie in Afrika is te danken aan de betaalbaarheid ervan. “Tegenwoordig is de betaalbaarheid het grootste pluspunt als het gaat over het invoeren van hernieuwbare energie. Nadat de investeringskosten zijn betaald, kan vervolgens op elektriciteit worden overgegaan, terwijl de resterende kosten gedurende een bepaalde periode worden voldaan .”

Amadi benadrukt het enorme belang van het ontwikkelen van hernieuwbare energie-technologieën. Dit is in het voordeel van de meest kwetsbare mensen, waardoor armoede door het nuttige gebruik van energie in gebieden zonder elektriciteit kan worden bestreden.