Demonstranten op Aruba demonstreren tegen de milieucrisis op het eiland. Foto met dank aan de ‘No More Hotels’ beweging, gebruikt met toestemming.

Het Caribisch gebied, met een rijke en diverse geschiedenis, gevormd door zijn inheemse bewoners [en-alle links tenzij anders aangegeven] Europese kolonisatie en strategische geografische ligging, staat bij velen in ontwikkelde landen bekend als simpelweg een vakantiebestemming. Met zijn witte stranden en blauwe water is dit de plek waar de bevoorrechten komen om te ontspannen en tot rust te komen, meestal zonder zich te bekommeren om de lokale bevolking en haar cultuur. Maar mensen en hun omgeving hebben meer nodig dan een wildgroei aan all inclusive hotels.

Dit gevoel werd duidelijk toen Arubaanse inwoners de straten van de hoofdstad Oranjestad opgingen. Ze onderbraken daarmee het protocol voor Koningsdag, een dag waarop het hele Koninkrijk der Nederlanden de verjaardag van de koning viert. Het protest was gericht op de huidige milieucrisis waarmee Aruba, net als veel andere Caribische landen, te maken heeft. De aandacht was vooral gericht op de onhoudbare en ongereguleerde groei van de hotel- en toerisme-industrie, verergerd door de koloniale invloed die Nederland heeft gehad op Aruba en de rest van de ABC- en SSS- eilanden [nl] (Caribisch Nederland).

Politie en ambtenaren proberen de recente demonstraties op Aruba in te perken. Foto's met dank aan de ‘No More Hotels’ beweging, gebruikt met toestemming.

Wat begon als een vreedzaam protest werd al snel heftiger toen politie en beveiligers demonstranten tegen de grond duwden, hen intimideerden met dreigementen met arrestatie, hen uitscholden en hun grondwettelijke rechten op vrijheid van meningsuiting en protest in twijfel trokken.

‘No More Hotels! Land Back!’

Het protest werd georganiseerd om er bij de regering op aan te dringen de milieucrisis aan te pakken, de wildgroei aan hotels te stoppen, de natuur prioriteit te geven en klimaatrechtvaardigheid te eisen voor de lokale Arubanen.

Met borden met de tekst “No More Hotels,” “Land Back”, “Mother Nature is Screaming” en zelfs “Decolonise Aruba”, lieten de lokale bewoners zien dat ze zich zorgen maken over de huidige staat van Aruba's milieu en de toekomst van hun belangrijkste economische pijler, het toerisme.

Inheemse Arubaanse activist en duurzaamheidswetenschapper Nigel Maduro, wiens graffiti de aanzet voor de beweging vormden. Foto met dank aan de ‘No More Hotels’ beweging, gebruikt met toestemming.

Deze beweging ontstond in oktober 2023, toen Nigel Maduro, een inheemse Arubaanse activist en duurzaamheidswetenschapper, werd gearresteerd omdat hij de woorden “No More Hotels” en “Land Back” overal in de toeristische gebieden van het eiland had geklad. Dit veroorzaakte een groot debat onder de lokale bevolking, toeristen en de regering, omdat er bewustzijn werd gecreëerd over het huidige massatoerisme en de manieren waarop het eiland systematisch land verliest aan rijke, buitenlandse investeerders voor de bouw van luxe hotels en appartementencomplexen.

Toen ik via WhatsApp met Maduro sprak, vroeg ik wat hij hoopt te bereiken. Het begon allemaal, zei hij, toen hij terugkwam van zijn studie in het buitenland. Hij was geschokt door hoe het in de hotel- en toerisme-industrie op Aruba “uit de hand was gelopen“. Hij besloot dat daar iets aan moest worden gedaan: “Het viel me op dat we veel land van de inheemse bevolking kwijtraken. Daarom besloot ik wat graffiti-teksten te spuiten waarvan ik wist dat ze mensen ertoe zouden aanzetten om eindelijk discussies te gaan voeren over deze niet-duurzame ontwikkeling.”

De strijd gaat door; zal het veranderen?

Sindsdien laten Maduro en zijn kameraden geen kans voorbijgaan om te protesteren. Een andere vreedzame demonstratie vond plaats op 18 maart – Aruba's Nationale Volkslied en Vlaggendag – toen lokale bewoners in Oranjestad de protocollaire toespraak van premier Evelyn Wever-Croes onderbraken. Ze lieten borden zien met teksten die mensen bewust maakten van de noodzaak om van de natuur een prioriteit te maken en daagden het gebrek aan actie van de regering uit.

Het feit dat de demonstranten nu te maken kregen met censuur heeft Maduro doen vermoeden dat de regering de druk begint te voelen. De beweging breidt zich uit en meer inwoners zoeken naar manieren om hun frustratie over de toestand van het hotelwezen en de toeristische sector te uiten. Aan het Koningsdagprotest van dit jaar bijvoorbeeld werd zelfs meer deelgenomen dan aan dat van 18 maart, een bewijs van het toenemend aantal inwoners dat gesensibiliseerd wordt, betrokken raakt en de straat op gaat om zijn ongenoegen te uiten.

Demonstranten (links en rechtsonder), plaatsten hun borden bij de ingang van het parlement van Aruba (rechtsboven). Foto's met dank aan de ‘No More Hotels’ beweging, gebruikt met toestemming.

Kort na de demonstratie van 18 maart kondigde de regering haar steun aan voor de “No More Hotels” beweging. Minister van Toerisme Dangui Oduber introduceerde onlangs een nieuw beleid waarbij hotels die nog niet gebouwd zijn geen groen licht krijgen om gebouwd te mogen worden.

Hoewel Maduro van mening is dat dit een stap in de goede richting is, worden er nog steeds all inclusive hotels gebouwd die tussen 2024 en 2025 open moeten gaan. De lokale bevolking vreest dat als deze projecten worden voltooid, de infrastructuur van het eiland zal instorten omdat het rioolwater in de oceaan blijft lekken vanwege de overcapaciteit van het bestaande systeem, in combinatie met de grote hoeveelheden afval die de hotels produceren.

Kolonialisme, de kern van de uitdagingen

De protesten, vooral die op Koningsdag, hebben de gelegenheid geboden om na te denken over de koloniale structuren van het eiland en de ongelijkheden tussen Caribisch Nederland en Nederland.

De ABC- en SSS-eilanden kunnen zichzelf bijvoorbeeld niet onafhankelijk vertegenwoordigen op internationale klimaatconferenties van een COP [nl], omdat Nederland geacht wordt het hele Koninkrijk te vertegenwoordigen op deze bijeenkomsten. Toch wordt de klimaatcrisisstatus van de ABC- en SSS-eilanden niet genoemd op deze conferenties en zijn er evenmin klimaatadaptatieplannen voor de Nederlands Caribische gebieden.

Enkele demonstranten tonen hun borden voor het standbeeld van Koningin Wilhelmina in de hoofdstad van Aruba, Oranjestad. Foto met dank aan de “No More Hotels” beweging, gebruikt met toestemming.

“Het gebrek aan vertegenwoordiging geeft de ABC- en SSS-eilanden een scenario waarin ze zitten te wachten tot de klimaatverandering op hun deur klopt”, zei Maduro. “Bovendien moeten er herstelbetalingen komen voor klimaatverandering. Onze natuurlijke hulpbronnen zijn tijdens het kolonialisme zwaar geëxploiteerd en geëxtraheerd. Onze tropische bossen en andere natuurlijke systemen fungeerden als een natuurlijk veerkrachtmechanisme voor de gevolgen van klimaatverandering, maar omdat Nederland het meeste heeft ontgonnen, hebben we nog maar heel weinig over.”

Duurzaamheid is het overkoepelende doel

Op de vraag wat over vijf jaar de ideale situatie voor Aruba zou zijn, zei Maduro dat hij hoopt op meer bescherming van de inheemse bomen van het eiland en een volledige degrowth (ontgroeien) in de hotel- en toerisme-industrie. Dit betekent dat er prioriteit wordt gegeven aan levenskwaliteit, duurzaamheid voor het milieu en sociale rechtvaardigheid boven oneindige economische expansie.

Het degrowth concept behelst verschillende ideeën en praktijken, waaronder het verminderen van consumptie, het herdefiniëren van werk en vrije tijd en productie, het aanpakken van economische ongelijkheid en het herstel van ecosystemen. Het is een antwoord op de uitdagingen van klimaatverandering, uitputting van hulpbronnen en sociale onrechtvaardigheden die worden verergerd door het streven naar groei tegen elke prijs.

Is dit een grote opgave? Caraïbische activisten voor klimaatrechtvaardigheid vinden van niet. Het zou wel eens het absolute minimum kunnen zijn – vooral gezien de manier waarop koloniale overheersers de Caribische hulpbronnen onherstelbaar uitbuitten om hun eigen landen te ontwikkelen.

Demonstranten op Aruba pleiten voor ontgroeiing. Foto's met dank aan de ‘No More Hotels’ beweging, gebruikt met toestemming.

“Ik zou graag zien dat we eindelijk de rechten van de natuur in onze grondwet opnemen, zodat we ons milieu en onze bestaansmiddelen kunnen beschermen,” zegt Maduro. “Ik zou graag langetermijnacties zien op het gebied van klimaatadaptatie en veerkrachtplannen, zodat we beter voorbereid zijn op eventuele klimaatrampen. Ik zou meer duurzaamheids- en klimaatleiders willen zien waarmee we de koers van ons functioneren als samenleving proberen te veranderen. Tot slot zou ik graag meer erkenning willen voor de inheemse volkeren van Aruba, die al eeuwenlang ons milieu beschermen en zelfs willen leren van de manieren van onze inheemse voorouders om met de natuur te leven.”

De situatie op Aruba weerspiegelt veel van wat er gebeurt in de regionale hotel- en toerisme-industrie, waar wildgroei en niet-duurzame ontwikkeling niet alleen een bedreiging vormen voor de kwetsbare ecosystemen van de regio, maar ook een onrechtvaardigheid zijn voor de mensen.

Maar met bewegingen als “No More Hotels” die toerisme herdefiniëren als een kracht voor duurzame ontwikkeling, geworteld in principes van rechtvaardigheid, veerkracht en respect voor het milieu, kunnen het Caribisch gebied en andere kleine eilandstaten in ontwikkeling (SIDS) zich beter positioneren om een toekomst op te bouwen waarin hun omgeving een voorbeeld blijft van schoonheid, cultuur en diversiteit voor toekomstige generaties.