Paarden steken in Mongolië de weg over. Foto: Baikal People. Gebruikt met toestemming.

Dit artikel is geschreven door Elena Trifonova voor Lyudi Baikala (Baikal People). Het is een opnieuw geredigeerde versie, gepubliceerd door Global Voices in het kader van een media-partnerschapsovereenkomst.

In Mongolië bestaat er een groot contrast tussen het leven in de stad en op het platteland. De hoofdstad Ulaanbaatar is een moderne metropool met wolkenkrabbers van glas en beton. De nomaden op het platteland zijn al eeuwen vertrouwd met vee, zwerven over de steppe waar ze hun schapen hoeden en wonen in zogenaamde yurts, onder de lokale bevolking bekend als “ger”, een Mongoolse tent.

Mongolië telt ongeveer 3,4 miljoen inwoners, waarvan een derde in de landbouw werkzaam is en ruim de helft in Ulaanbaat woont. Door het barre klimaat is er bijna geen landbouwgrond in het land te vinden en het verbouwen van groenten is niet gebruikelijk.

Volgens oude ‘plaatselijke’ overleveringen is het omploegen van de aarde over het algemeen verboden en iedereen die het verbod overtreedt, krijgt met tegenspoed te maken. Maar deze geloofsovertuiging heeft plaatsgemaakt voor de moderne realiteit, en de economische groei  in Mongolië  is voornamelijk te danken aan de export van steenkool en mineralen die uit de aarde worden gewonnen.

De bevolking leeft voornamelijk van de veehouderij, zoals schapen, geiten, paarden, koeien en kamelen. Bijna 80 procent van het grondgebied is weiland. In de manier van leven door de Mongoolse nomaden is in 3.000 jaar nauwelijks iets veranderd, waardoor het beeld is ontstaan dat in de steppe de tijd is stilgestaan en in de eeuwigheid is veranderd.

Altijd onderweg

In 2023 bereikte het aantal stuks vee in Mongolië bijna 65 miljoen, waardoor elke burger ongeveer 18 stuks vee bezit en 247.000 nomadische herderfamilies in dat jaar werden geregistreerd. Het is gebruikelijk dat een gezin meer dan 1.000 dieren houdt. De Mongoolse nomaden bezitten voorouderlijke weidegebieden, waar ze het hele jaar rondtrekken om de dieren te laten grazen.

Een Mongoolse herder met zijn schapen. Foto Baikal People. Gebruikt met toestemming.

Gedurende het hele jaar wisselen de herders minstens vier keer van kampement, dat vaak honderden kilometers van de meest nabijgelegen dorpen of steden is gelegen. Door de enorme afstanden en onbegaanbare wegen kunnen de ambulances de nomaden niet bereiken. De kinderen zitten daarom het hele jaar door op dezelfde school met kost en inwoning.

Mongolië kent een boeiende geschiedenis op het gebied van verblijfplaatsen. Doordat de Mongolen van plaats naar plaats trekken, kent een yurt geen permanent adres. Daarom heeft het land een eigen systeem geïntroduceerd met een lettercode en cijfers. De code wordt gekoppeld aan alle landeigendommen in het land. Hiermee kan iedereen de eigen geografische locatie terugvinden.

Mongoolse yurts in een steppe. Foto Baikal People. Gebruikt met toestemming.

De nomaden blijven de eeuwenoude traditie van het wonen in yurts trouw, ook omdat ze die makkelijk kunnen verplaatsen. Al drieduizend jaar is de constructie van een yurt nauwelijks veranderd. De tent bestaat uit een houten frame met vilt. De enige moderne aanpassing is het gebruik van een dekzeil om de yurt tegen regen te beschermen. De constructie weegt 250 kilo en kan in een paar uur worden afgebroken en weer opgezet.

Anders dan bij hun historische voorouders zwerven de moderne nomaden in hun auto's over de steppen, in plaats van op paarden. De yurt en toebehoren gaan in een vrachtwagen, die stapvoets de kudde volgt. Doorgaans hoeden meerdere mensen op paarden of motorfietsen de kudde, ook omdat ze willen voorkomen dat de dieren naar de nabijgelegen valleien afdwalen. De afstand tussen de kampementen is soms wel honderden kilometers.

Mongolië is een van de dunbevolktste landen ter wereld met slechts twee inwoners per vierkante kilometer. Het land is verdeeld in 21 districten of zogenaamde ‘aimaks’, met weer 329 ‘soums’ of dorpen.

In de soums wonen de mensen in houten of bakstenen huizen, maar in bijna elke tuin is er wel een yurt. Ook vinden we er stedelijke gebieden, waaronder  de hoofdstad waar de mensen in yurts wonen. Zelfs als een Mongool een huis en tuin met een yurt bezit, brengt hij toch zijn tijd grotendeels in de yurt door, omdat ze dat vertrouwder en comfortabeler vinden.

Een Mongoolse yurt. Foto Baikal People. Gebruikt met toestemming.

De yurt bestaat traditioneel uit twee verblijven. In het rechter verblijf wonen alleen de mannen en in het linker de vrouwen. In de vrouwenverblijven vinden we meestal een bed en huishoudelijke apparatuur. Het mannenverblijf bevat jachtwapens en gereedschap.

Een mannenverblijf in een Mongoolse yurt. Foto Baikal People. Gebruikt met toestemming.

De yurt heeft een houten deur; de ingang ligt traditioneel op het zuiden en hiertegenover – tegen de de noordelijke muur – zijn de meeste yurts te vinden. Hier zitten de eregasten, naast een altaar met afbeeldingen van goden en foto's van hun voorouders. In het midden staat een fornuis dat wordt gestookt met gedroogde koemest, die speciaal s’ zomers is bewerkt en gedroogd.

Een altaar met goden en foto's  van voorouders in een Mongoolse yurt. Foto Baikal People. Gebruikt met toestemming.

De afmetingen van de yurt bootsen een zonnewijzer na. De totale ruimte binnenin is traditioneel opgedeeld in twaalf gedeelten, die zijn genoemd naar de maanden van de Chinese kalender. Wanneer een zonnestraal via een ronde opening in het plafond de yurt binnendringt, valt deze op een bepaald gedeelte van de muur en beweegt zich vervolgens gedurende de hele dag door de ruimte. Aan de mate van beweging kun je achterhalen hoe laat het is.

Diepgewortelde gastvrijheid

In 2023 0ntving Mongolië 650.000 toeristen, met inkomsten voor de toeristenindustrie van 1,2 miljard dollar. Volgens overlevering brengen de gasten de gezinnen geluk en voorspoed. Dus, hoe meer gasten de yurts bezoeken, des te beter.

De Mongolen zijn bekend met een keuken met veel vlees- en zuivelgerechten. Een traditioneel gerecht is boodog. Het wordt bereid uit het hele karkas van dieren, waarbij eerst alle bot wordt verwijderd. De resterende ‘huid’ wordt gevuld met vlees, groenten en hete stenen, en vervolgens boven kolen gekookt.

Hier een YouTube-video met de bereiding van boodog in Mongolië.

De populairste dranken zijn airag, dat is gemaakt van gefermenteerde paardenmelk, en de traditionele sutei tsai dat bestaat uit groene thee, melk, vet, zout, meel en rijst. Het resultaat is een rijke, ingedikte drank voor mensen die zwaar lichamelijk werk moeten verrichten.

Een ander traditioneel gerecht is aruul (gedroogde kwark) dat in de zomer op het dak van de yurt wordt bereid. Het is ook gebruikelijk om vlees dat meestal s’ winters wordt gegeten, te drogen. Gedroogd vlees, vermalen tot meel dat in de Mongoolse supermarkten wordt verkocht, kan maandenlang zonder koeling worden bewaard. Een rijke bouillon is het resultaat.

Een grondwettelijk en heilig recht

Mongoolse jongens leren als kind al paardrijden. Als een jongen 3 jaar wordt, krijgt hij volgens traditie een paard. Volgens overlevering is een Mongool zonder paard als een vogel zonder vleugels.

Hier een YouTube-video over kinderen als jockey in Mongolië.

De belangrijkste Mongoolse festiviteit is altijd het traditionele Naadam-festival, waarbij wedstrijden zoals  paardenraces, worstelen en boogschieten centraal staan.

Hier een YouTube-video over worstel- en boogschietwedstrijden tijdens het Naadam-festival.

De moderne nomaden communiceren door middel van satellieten en smartphones met de buitenwereld, waarbij ze sporadisch het internet bezoeken. In de buurt van elke yurt zijn zonnepanelen of is er een aggregaat te vinden, die genoeg stroom opwekken om ‘s avonds het huis te verlichten of tv te kijken. Ook is er een schotelantenne die in bijna elke yurt  televisiesignalen oppikt.

Een televisie en telefoon in een Mogoolse yurt. Foto Baikal People. Gebruikt met toestemming.

Jagen met steenarenden is in Mongolië erg populair. Het is een oude traditie bij de Kazakh-nomaden, die een etnische minderheid vormen en voornamelijk in het westen van Bayan-Olgii aimak wonen. In de herfst wordt in het land het Golden Eagle Festival gehouden, waar de adelaarsjagers hun jachttalenten demonstreren.

Hier eenYouTube-video met beelden van het 2023 Golden Eagle Festival.

Zwerven is voor elke Mongool een heilig recht. De Mongoolse Grondwet geeft haar inwoners het recht om overal te wonen. Iemand hoeft geen land te bezitten als hij er een yurt op wil zetten. Sommige Mongolen worden na hun pensionering nomaden. Daarom zit vrijheid in hun bloed, zeggen de Mongolen.