Beeld met dank aan Giovana Fleck
Metin Cihan is een Turkse journalist die nauw betrokken is bij het aan de kaak stellen van corruptie door regeringsfunctionarissen. Op 17 juli 2022 legde Twitter zijn account beperkingen op omdat hij privé-informatie deelde, hoewel alle gedeelde informatie niet privé bleek te zijn. In zijn tweets onthulde Cihan gegevens over bedrijven, namen, zakenrelaties, bankrekeningen en aanbestedingen met betrekking tot de Canikli-archieven – genoemd naar de politicus Nurettin Canikli – , die nauw betrokken was bij de enorme corruptie in Turkije.
Cihan's Twitter-account werd uiteindelijk hersteld, maar de journalist was bang dat de procedure zich misschien zou herhalen, omdat zijn account al eens eerder doelwit was geweest.
In de context van Turkije en een platformverantwoordingsplicht, maar ook Cihan's onaangename ervaring met Twitter, blijkt hoe ver de staat bereid is om onafhankelijke journalistiek in Turkije het zwijgen op te leggen en hoe platforms zoals Twitter medeplichtig worden [1]en de staat hierdoor een handje helpt.
In 2010 onthulde Twitter een methode waarmee het landelijk berichten kan censureren. Destijds was het platform misschien nog niet precies op de hoogte dat haar methode door steeds meer autoritaire regimes zou kunnen worden misbruikt, waar sociale mediaplatforms het doelwit zijn van de autoriteiten in het licht van een toenemende repressie en censuur.
Een tactiek die de Turkse overheid gebruikt om internetgebruikers het zwijgen op te leggen en hun het recht om toegang tot informatie te ontzeggen, is het indienen van verzoeken [2]aan Twitter en andere platforms om berichtgeving achter te houden die in strijd is met de lokale wetgeving. Daarom is het geen verrassing dat volgens het meest recente Twitter transparantieverslag [3] Turkije de op drie na grootste adressant van het verwijderen van berichtgeving was, goed voor negen procent van alle verzoeken wereldwijd. “Turkije is teruggevallen tot de drie na grootste adressant op Twitter. Dit komt doordat de Turkse overheid 21 procent minder wettelijke verzoeken indient. Volgens het rapport heeft Turkije, ondanks deze daling, het feitelijke aantal opgegeven accounts bij hun verzoeken zelfs met 24 procent verhoogd.”
De Turkse regering verwijst herhaaldelijk naar nationale wetgeving [4]zoals Artikel No. 5651 en andere, met het verzoek aan platforms om namens hen censuur uit te oefenen. Hoewel de Turkse overheid expliciet [5] in haar intenties is geweest, lijken de sociale media niets te hebben begrepen van de impact van hun volgzaamheid op de pluriformiteit van de media, waaronder verschillende uitspraken en opinies in het land.
Behalve de wetten die al van kracht zijn, heeft de nationale wetgevende macht al 14 van de 40 artikelen [6]goedgekeurd, als voorstel in een controversiële nieuwe wet op desinformatie [7]. Wanneer alle voorgestelde artikelen worden aangenomen, worden gebruikers op sociale mediaplatforms in Turkije geconfronteerd met verdere straffen voor wat het wetsvoorstel vaag omschrijft [8]als openbare orde, nationale veiligheid en volksgezondheid.
Neem Take Mukremin, een fenomeen op sociale media, als voorbeeld. Negen maanden geleden besloot Mukremin, een transvrouw, om met een theatervoorstelling te komen waarbij ze haar volgers zou laten weten dat ze zwanger was. Nadat ze de laatste video uit het ziekenhuis waar ze van een gezonde baby was bevallen, naar buiten had gebracht, werden het account en het ziekenhuis aangepakt. Het ziekenhuis werd door de autoriteiten hermetisch afgesloten en Mukremin's TikTok-account in Turkije geblokkeerd. Ook het platform werd gecompileerd. De redenen voor deze acties zijn tot nu toe onduidelijk, maar in een land waar zelfs de afspeellijsten op Spotify [9]worden gecensureerd of een videoclip over het liefdesleven tussen twee homoseksuele mannen veel reacties oproept [10], is het besluit om Mukremin’s account te blokkeren niet zo verwonderlijk.
Een ander, niet verrassend, voorbeeld van censuur laat zien hoe Facebook toegaf aan het besluit van de overheid om de toegang tot de Facebook-pagina van het pro-Koerdische nieuwsagentschap Mesopotamia zonder enige uitleg te blokkeren. Ondanks pogingen om de pagina nieuw leven in te blazen, heeft het sociale mediaplatform de pagina nooit hersteld.
Een van de meest aansprekende voorbeelden is hoe sociale mediaplatforms gevolg geven aan verzoeken van de staat om berichtgeving in Turkije te censureren. Het betreft Sedat Peker, een maffiabaas die twee keer schuldig werd bevonden voor het organiseren van criminele activiteiten en momenteel door Interpol wordt gezocht. In mei 2021 begon Peker met het verspreiden van video's op YouTube [11] over duistere connecties tussen hoge functionarissen van de heersende regerende partij en de maffia en waarbij in een reeks onthullingen [12]sommige hooggeplaatse regeringsunctionarissen het doelwit waren. De meest recente corruptiegevallen [13]door Peker werden op Twitter in een serie tweets gedeeld, met beschuldigingen over Erdoğan's adviseur Serkan Taranoglu, over voormalig voorzitter van de Capital Markets Board chair Ali Fuat Taskesenlioglu, lid van de regerende partij en over parlementslid Zehra Taskensenlioglu. Maar ook over voormalig freelance columnist Burak Tasci die de afgelopen jaren regeringsgezinde artikelen voor het dagblad Huriyyet begon te schrijven. Na de onthullingen trad Taranoglu af [14], ook als plaatsvervangend voorzitter van de lokale besturen van de AKP en lid van de regerende partijraad. Het antwoord van de regering kwam snel door de toegang tot het nieuws over de recente beschuldigingen te blokkeren. Twitter van haar kant blokkeerde vervolgens ook de toegang tot tweets over Zehra Taskensenlioglu.
Wat nu?
De desinformatiewet komt in Turkije bovendien op een belangrijk moment, aangezien het land en haar kiezers zich voorbereiden op de parlementsverkiezingen in 2023. Tijdens een interview met Euronews [15] vertelde Boulougouris, programmamedewerker voor Artikel 19, dat de verhullende taal in de wet misschien betekent “dat letterlijk alle kritiek op de overheid als desinformatie zou kunen worden beschouwd. Wij interpreteren dit niet als een echte poging om desinformatie aan te pakken, want in feite wordt elke kritiek in aanloop naar de massaal omstreden verkiezingen in 2023 de kop ingedrukt.”
In een ander scenario kunnen de Turken in aanloop naar de verkiezingen geen gebruik meer maken van alle sociale mediaplatforms. Volgens Kerem Altıparmak, advocaat en voorvechter van internetvrijheid [16], kunnen vroegere pogingen om sociale mediabedrijven op een lijn te brengen ditmaal echt resultaat opleveren, wat uiteindelijk resulteert in het blokkeren van platforms zoals Twitter.
Bezoek de projectpagina voor meer gegevens in de Unfreedom Monitor [17].