Ramdin Mahato, een traditionele Tharu-genezer uit Chitwan. Foto van Gaurav Dhwaj Khadka. Met toestemming gebruikt.
Het bruisende toeristenstadje Sauraha [1] [en – alle links], zo'n 180 kilometer verwijderd van de hoofdstad van Nepal, Kathmandu, rust zelden, net als de straten. Maar de straten van het nabijgelegen Baghmara in Ratnanagar zien er daarentegen verlaten uit. Tussen de betonnen huizen die aan weerszijden van de straat in de wijk opduiken, staat een opvallende gelijkvloerse woning met een uithangbord en een kruidentuin ervoor.
Tharu Herbal Garden Homestay (Tharu Kruiden Tuin Gastgezin), zoals het bord luidt, pronkt met een demonstratieplaats met verschillende soorten kruiden, zowel zeldzame als veelvoorkomende.
Na meer dan 20 jaar als natuurgids voor Tiger Tops [2], een internationaal erkend resort in het Chitwan National Park [3], te hebben gewerkt, werd Ramdin Mahato uit Baghmara een traditionele genezer. Hiervoor verzamelde hij de etnobotanische kennis van de guruwa's, de traditionele Tharu-genezer [4]s [5] uit nabijgelegen districten.
“Mijn overgrootvader Mangar Mahato, grootvader Nathu Mahato en vader Bighai Mahato waren allemaal guruwa's”, zei Ramdin. “Ze hadden ook veel kennis van geneeskrachtige planten.”
Hij is trots op een notitieboekje met daarin netjes opgeschreven natuurlijke recepten voor aandoeningen variërend van het prikkelbare darm syndroom tot slaapstoornissen en depressies. Verrassend genoeg vermeldt het dagboek de namen van planten niet alleen in de Tharu [6]- en Nepalese talen, maar ook in het Engels, met daarbij de wetenschappelijke namen.
Een kaart met enkele traditionele Tharu-genezers. StoryMapJS/Leaflet/Map Tiles door Stamen Design [7]. Gegevens door Open Street Map [8]. CC BY-SA 3.0 [9]
Het drieledige traditionele geneeskundige systeem van de Tharu's
De Tharu-genezers behandelen ziekten met behulp van hun drieledige geneeskundige systeem, door kruiden en brouwsels te gebruiken, mantra's te chanten tijdens het toedienen van kruidengeneesmiddelen, en door te masseren.
De genezers zetten de traditie, baidh of baidhwa in de Tharu-taal, voort, door kruiden uit nabijgelegen bossen te halen en de verschillende delen van de planten te gebruiken om ziekten te genezen. Dhami's en guruwa's, zoals genezers in respectievelijk Oost-, Midden- en West-Nepal worden genoemd, gebruiken allemaal kruiden en mantra's tegelijk om ziekten te genezen. Sohrainiya, voornamelijk vrouwelijke masseurs die ook bedreven zijn in verloskunde, masseren patiënten om hun ziekten te genezen.
Het eeuwenoude geneeskundige systeem zal echter verdwijnen. Slechts een paar oudere Tharu's zetten de traditie voort; de jonge generatie heeft geen interesse.
Volgens onderzoek door Pramila Gachhadar [10] in de districten Morang, Sunsari en Saptari in het oosten van Nepal, gebruiken de genezers ongeveer 136 verschillende kruiden, die ze toedienen als as, pasta, afkooksel, extract, verwarmde scheuten, sap, gedestilleerde vloeistof, poeder, damp, rook en olie en ze gebruiken zelfs de rauwe planten, het pulp ervan, harsen, wortels en stengels, nog afgezien van de vruchten en bloemen.
Deze planten worden gebruikt om ziekten variërend van menstruatiestoornissen tot diabetes te genezen, om nog maar te zwijgen van veelvoorkomende aandoeningen zoals verschillende lichaamspijnen, koorts, braken, misselijkheid, dysenterie, diarree en huidziekten.
Ontbossing heeft zijn tol geëist van geneeskrachtige planten
Deze planten, die ooit in overvloed werden aangetroffen, zijn nu echter schaars en zeldzaam als gevolg van overbegrazing, landdegradatie, vernietiging van habitats, commercieel oogsten en ontbossing, om maar een paar factoren te noemen.
Achhai Chaudhary, een dhami uit het Saptari-district, ongeveer 300 kilometer ten oosten van Kathmandu, zei dat de meeste geneeskrachtige planten die hij gebruikt, op de landerijen en in de nabijgelegen jungle te vinden zijn.
Achhai Chaudhary, een traditionele Tharu-genezer uit het Saptari-district in Nepal. Foto door Sanjib Chaudhary. Met toestemming gebruikt.
“Gewone basilicum, dat op tulsi lijkt, is een zeer nuttig kruid”, zei Achhai. “Laat de bladeren en delen van dit kruid een nacht weken en drink het water in de ochtend, het zal je diabetes op afstand houden. We noemen het Jethmal in de Tharu-taal.”
Tussen de geneeskrachtige planten in zijn achtertuin staat een regelmatig gebruikt kruid dat plaatselijk bekend staat om zijn bitterheid. Het wordt in de zuidelijke vlaktes van Nepal ‘kalpnath’ genoemd en is ook wel bekend als ‘kalmegh’ of groene chiretta (Andrographis paniculata). Het wordt gebruikt om van koorts af te komen en de immuniteit te versterken. Onlangs werd het door de Thaise regering goedgekeurd [11] voor gebruik bij de genezing van vroege stadia van COVID-19.
Volgens Achhai komen sommige zeldzame soorten alleen voor in het centrale oerwoudgebied, bijna drie uur lopen vanaf de East-West Highway, dat door ontbossing noordwaarts is verschoven. Illegaal oogsten heeft ook een sleutelrol gespeeld bij het verdwijnen van planten.
De grenzen gecreëerd door beschermde gebieden
Ook kent Ramdin geen enkele geneeskrachtige plant die is verdwenen als gevolg van het veranderende landschap en klimaat. Sommige kruiden worden echter gevonden in het kerngebied van het Chitwan National Park, dat voor de lokale bevolking toegankelijk was toen het nationale park nog niet was gevormd.
De Tharu's maakten het land bewoonbaar door de bossen in Chitwan te kappen. Het hele gebied was bedekt met bossen en overal waren geneeskrachtige planten te vinden. Nu is het grootste deel van het bos gekapt. En zelfs de veelvoorkomende geneeskrachtige planten zijn verdwenen.
Buddhiram Mahato, een tachtigjarige guruwa uit Chitwan, haalde herinneringen op over hoe hij altijd zonder enig bezwaar het park binnenkwam. Ze gingen het centrale oerwoudsgebied in om hun vee te laten grazen en terwijl ze terugkeerden verzamelden ze voer en kostbare levensreddende kruiden. Voor één ding zorgden ze zeker, en dat was het duurzaam oogsten van de kruiden, zodat er nooit een tekort aan geneeskrachtige planten zou zijn.
Ramdin was het daarmee eens, maar betreurde de moeite die het kost om toegang te krijgen. “We hebben nog steeds medicinale planten in de jungle, maar we hebben tegenwoordig toestemming nodig. Vroeger konden we naar het bos gaan en medicinale planten oogsten. We hadden geen enkele toestemming nodig.”
Buddhiram Mahato, een tachtigjarige guruwa uit Sauraha. Foto door Gaurav Dhwaj Khadka. Met toestemming gebruikt.
Geneeskrachtige planten kunnen echter wel na toestemming in de bossen worden verzameld. “Een lijst met kruiden/geneeskrachtige planten kan op duurzame basis worden verzameld uit nationale bossen en gemeenschapsbossen, door royalty's te betalen na toestemming van de bosbouwafdelingen van de divisie”, zei Anand Chaudhary, assistent boswachter bij de Afdeling Bosbouw, Dhankuta.
Volgens de Wet- en Regelgeving 2079, Ministerie van Bos en Milieu, is het tarief niet meer dan NPR 2 (minder dan één Amerikaanse dollar cent) per kilo voor Hedychium spicatum, Dryoathyrium boryanum tot NPR 500 (3,77 Amerikaanse dollar) per stuk voor Dachtylorhiza hatagirea (paanch aunle).
Dr. Dipesh Pyakurel [12], een expert op het gebied van geneeskrachtige planten, beaamt de uitspraken van Achhai en Ramdin over de beschikbaarheid van medicinale planten in de zuidelijke vlaktes van Nepal. Hij zei: “Terai heeft slechts 7 procent bosareaal, en slechts een paar geneeskrachtige planten uit de zuidelijke vlakten worden verhandeld, zoals harro [Terminalia chebula] en barro [Terminalia bellirica]. Overmatig oogsten en klimaatverandering hebben meer invloed gehad op planten uit heuvels en berggebieden, aangezien de meest verhandelde planten uit die gebieden komen.”
Volgens de Internationale Handelsstatistieken Database van de Verenigde Naties exporteerde Nepal in 2014 meer dan 10.000 ton aan voornamelijk medicinale planten [13] ter waarde van ongeveer 60.000.000 Amerikaanse dollar, bestemd voor meer dan 50 landen.
Wanneer geneeskrachtige planten het laatste redmiddel worden
Devi Singh Chaudhary uit het Dang-district in Nepal heeft zijn eigen kleine bos met kruiden en geneeskrachtige planten. Foto door Gaurav Dhwaj Khadka. Met toestemming gebruikt.
Devi Singh Chaudhary is in de zeventig, maar hij ziet eruit alsof hij halverwege de vijftig is. Hij woont in een ashram in Junglekuti, letterlijk een hut in de jungle, die nu een heilige plek is geworden. Junglekuti, ongeveer 15 kilometer van de East-West Highway in het Lamahi-gebied van het Dang-district, ongeveer 400 kilometer ten westen van Kathmandu, werd ongeveer 200 jaar geleden gesticht door een wijze, Siddha Baghnath Baba genaamd. Hij plantte bomen rond zijn ashram, een rustige plek om te mediteren.
Op verzoek zal Devi Singh bezoekers alle geneeskrachtige planten laten zien, waaronder enkele zeldzame, die de ashram omringen, en hun specifieke gebruik beschrijven. Hij zei dat mensen pas naar Junglekuti komen en om medische hulp vragen als ze er zeker van zijn dat allopathische medicijnen hun kwalen niet kunnen genezen.
Een aantal artsen die allopathie beoefenen, hebben zelfs kruiden in hun behandeling geïntegreerd.
“Om de principes achter Ayurveda [14], de oudste genezingsmethode, te begrijpen, heb ik de Ayurveda Encyclopedie gelezen, die me hielp de voordelen te begrijpen van verschillende kruidengeneesmiddelen zoals Shilajeet, Triphala Churna, Ashwagandha en nog veel meer”, zei Dr. Ishan Adhikari [15], een naar de VS teruggekeerde klinische neuroloog en neurofysioloog.
“Ik gebruik ze bij neurodegeneratieve aandoeningen met een duidelijke verbetering van de symptomen, waarbij allopathie-medicatie geen optimale resultaten heeft opgeleverd. Het combineren van allopathie met Ayurveda heeft op veel gebieden veelbelovende resultaten opgeleverd en ik zal deze middelen blijven integreren.”
Noodzaak om de mondelinge kennis van genezing te documenteren
De ashram van Devi Singh is ook een leercentrum voor traditionele genezers uit het hele land en aangrenzende districten van India.
“Veel mensen bezoeken de ashram om meer te weten te komen over de geneeskrachtige planten en hun gebruik”, zei Devi Singh. “Maar ik heb de kennis niet genoteerd. Het zit allemaal in mijn hoofd, wat ik ook heb geleerd van mijn goeroe, de leraar en voorganger die voor deze plek zorgde.”
Het notitieboekje van Ramdin, dat hij sinds 1994 bijhoudt, kan echter een game-changer blijken voor het documenteren van de kruiden en hun gebruik.
“Als we deze kennis niet met anderen delen, zal het voor altijd verloren zijn”, zei Ramdin, stralend.