La Ghriba is een gebeuren op het rustige eiland van Djerba dat verschillende religies samenbrengt. Foto van Imen Boudali, met toestemming gebruikt.
Dit artikel [1] van Imen Boudali was oorspronkelijk gepubliceerd door Raseef22 en wordt nu opnieuw gepubliceerd als deel van een samenwerkingsproject met Global Voices.
Ieder jaar in mei vindt er in Tunesië een unieke en buitengewone gebeurtenis plaats. Dit Noord-Afrikaanse land waar zich de oudste synagoge van Afrika bevindt, viert en blaast haar Joodse oorsprong nieuw leven in met een bedevaart naar La Ghriba. Het is een gebeuren dat verschillende geloven bij elkaar brengt op het rustige eiland Djerba.
Zodra de veerboot bij de kust aanlegt, komt de rust van Djerba op je af. Dit eiland is de historische thuisbasis voor alle Tunesiërs van de drie belangrijkste monotheïstische religies en hier vindt ook een jaarlijkse Joodse bedevaart plaats. Djerba wordt vaak het “droomeiland” genoemd. Dit eiland geeft bezoekers een gevoel van saamhorigheid en genegenheid. Overal waar je kijkt zie je palmbomen. Ze staan langs de schaars voorkomende onderontwikkelde wegen waar je al gauw de typische huizen (of houche) van Djerba ziet. De kleine bonte eilandwinkeltjes, de mannen in grijze jebbas [2], de vrouwen in beskris, malhfas (de traditionele klederdracht [3] uitsluitend gedragen door de vrouwen van dit eiland) en dhallalas (traditionele strooien hoeden) maken allen deel uit van het straatbeeld.
Dit landschap wordt verder verrijkt met de geur van de mooie blauwe zee, de zeelieden en hun verspreide boten, de verkopers van jasmijnboeketjes, groepen van oude mannen die dammen en vrouwen op hun motoren. Wanneer je hier bent dan neem je al de nuances van kleuren en vormen in je op. Soms zijn deze wat ruw en simpel, maar ze zijn nooit saai of vervelend.
Het zijn niet alleen de hemelse kusten en de onovertroffen zonsondergangen die deze plaats prachtig en uniek maken. Het zijn juist de mensen van Djerba die door ontelbare bezoekers uit alle hoeken van de wereld en door de Tunesiërs zelf, enorm geliefd zijn.
Gedurende de lange geschiedenis van dit eiland zijn de inwoners van Djerba erin geslaagd om een vreedzame co-existentie te handhaven tussen de Moslim, Christelijke en Joodse gemeenschappen. Iets wat bijzonder zeldzaam is, niet alleen in de Arabische maar in de hele wereld.
De Joden van Djerba
Vóór de oprichting van de staat Israël in 1948 telde Tunesië meer dan 100.000 joden. Al naargelang van tijd en met de Arabisch-Israëlische oorlog van 1967 verlieten velen dit land. Tunesië bevat één van de grootste Joodse gemeenschappen van de MENA (Middle East North Africa) regio. Het heeft 2.000 Joden, waarvan 1.200 in Djerba wonen.
Tot nu toe en ondanks hun nogal kleine aantal handhaven de Joodse Tunesiërs een belangrijke positie in de samenleving op Djerba. Net zoals hun niet-Joodse buren werken ze veelal in de toeristische sector van het eiland.
Djerba heeft één Joodse school (jesjiva) die seculier- en geloofsonderwijs geeft aan vijf- en zesjarigen en ook aan 14-jarige tieners. Als je door de klassen loopt, hoor je studenten de Torah teksten bespreken en daarbij voortdurend afwisselen tussen Tunesisch Arabisch en Bijbels Hebreeuws. In een andere school, de Souani Basisschool, studeren Moslim en Joodse leerlingen samen in dezelfde klaslokalen waarbij ze dezelfde academische, niet religieuze opleiding volgen. Dit samen studeren legt een stevige grondslag van interreligieuze harmonie voor hun toekomstige samenleving.
Tunesië staat bekend om haar religieuze diversiteit en de jaarlijkse bedevaart naar Ghriba op Djerba versterkt dit. Dit jaar vond de bedevaart plaats van 14 tot 22 mei. Het bezoeken van de synagoge, het geven van aalmoezen, liefdadigheid doen, bidden en andere plaatselijke tradities behoren tot dit gebeuren.
Niet-Joodse Tunesiërs nemen regelmatig deel aan sommige tradities in de synagoge. Vele lokale vrouwen en bezoekers nemen eieren mee, waarop namen van jonge meisjes uit hun eigen familie geschreven staan. Deze worden op een bepaalde plaats in de synagoge gezet. Als de bedevaart afgelopen is, worden de eieren gegeven aan de jonge meisjes, die deze dan opeten. Al naar traditie verhoogt dit hun huwelijkskansen.
Een kleurrijke bedevaart
Lopend op weg naar de synagoge merk je duidelijk de aanwezigheid van de veiligheidsmaatregelen. Om te verzekeren dat de vieringen soepel verlopen staan honderden politiewagens, mobiele eenheid en pantserwagens geparkeerd op de weg en rondom het gebedshuis. Voordat je naar binnen loopt worden bezoekers gescand en hun tassen grondig doorzocht.
Honderden Tunesische vlaggen en karakteristieke blauwwitte gebouwen verwelkomen je als je door de beveiligingsapparaten loopt.
Op de achtergrond wordt muziek gespeeld en iedereen is in feeststemming. Oud en jong is gekleed in hun beste feestkledij. Groepen bezoekers die feestelijk zijn aangekleed in de aprilzon haastten zich om een plaatsje te vinden in de Oukala (traditioneel en goedkoop hotel dat je vindt in populaire Tunesische stadsdelen).
“Mijn moeder kocht mij nieuwe kleren zodat ik ze vandaag dragen kan. Nu wacht ik op mijn vrienden zodat we samen spelen kunnen. Ik vind het zó spannend!” zegt Ishmail (8) terwijl hij breeduit glimlacht staande naast zijn ouders en andere familieleden.
Andere gasten die zich meer richten op het religieuze aspect van het gebeuren, gaan direct naar de synagoge. Ondanks het nogal kleine gebouw, is het interieur verbazend mooi. De blauw gebakken aarde tegels van de vier muren lopen tot aan het plafond en zijn adembenemend. Het krioelt er binnen van de mensen.
Onder de gewelven en de eeuwige lichten zitten sommige gasten de Torah te lezen terwijl andere kaarsen aansteken en met gesloten ogen lang gekoesterde wensen fluisteren.
“Ik kwam een ei plaatsen voor mijn enige nichtje”, zegt Eliana, een Frans-Tunesische 70-jarige. “Ik weet dat ze niet echt gelooft in deze verhalen, maar toen ik klein was, kwam ik regelmatig naar deze synagoge en zag ik mijn moeder en mijn tantes hetzelfde doen. Het maakt deel uit van onze geschiedenis en onze identiteit en ik wil deze traditie in leven houden.”
Beveiligingsproblemen in belang van toeristen
Vanuit een economisch standpunt is deze jaarlijkse bedevaart niet alleen belangrijk voor de lokale gemeenschap, maar voor het hele land want de toeristische sector van het eiland is zo nieuw leven ingeblazen. Het is politiek gezien ook belangrijk omdat het helpt om de vreedzame en multiculturele identiteit van Tunesië te smeden. Om ellendige verrassingen te mijden, wordt de gebeurtenis met behulp van verschillende partners en het ministerie van Binnenlandse zaken maanden van tevoren voorbereid.
We kunnen ons nog herinneren dat Tunesië twee tragische aanvallen op de Joodse gemeenschap van Djerba meegemaakt heeft. De eerste was in 1985 [4] toen een soldaat die de orde handhaafde het vuur opende in de Ghriba synagoge en daarbij vijf mensen dood schoot. 21 mensen werden gedood in 2002 [5] door een 25-jarige Frans-Tunesische man die Al-Qaeda connecties had.
Vanwege deze incidenten hebben de Tunesische autoriteiten maatregelen genomen om dit jaarlijkse evenement beter te beveiligen. Regeringsleider Najla Bouden, Minister van Toerisme Mohamed Moez Belhassine, Gouverneur van Médenine Said Ben Zayed, Opperrabbijn van Tunisië Haïm Bittan, evenals verschillende ambassadeurs en diplomaten [6] van landen zoals Frankrijk, België, Duitsland, Italië en de VS waren dit jaar aan het begin van de bedevaart aanwezig [7].
“Djerba blijft een smeltkroes van culturen en een land van vrede en tolerantie voor iedereen. Zo vloeit hier een boodschap van liefde en vrede uit voort,” zegt Bouden.
Minister van Toerisme Belhassine zegt dat de bedevaart naar La Ghriba een belangrijk evenement is om het toeristische zomerseizoen te starten. De bedevaart stuurt een boodschap naar de wereld van vredig naast elkaar leven en tolerantie voor een betere en meer toegankelijke gemeenschap.
Hij voegde hieraan toe dat dit evenement zo'n 3.000 bezoekers, 50 journalisten en vele ambtsdragers van 14 nationaliteiten bij elkaar brengt. Volgens hem is het niet alleen een gelegenheid om het multiculturele aspect van het eiland te ontdekken, maar ook om je te verdiepen in een waardevolle bestemming met vele voordelen.
De organisatoren van de bedevaart, geleid door Perez Trabelsi (voorzitter van het Joodse Ghriba Comité en leider van de Joodse gemeenschap in Djerba), waren van mening dat de bedevaart van dit jaar op verschillende niveaus buitengewoon speciaal was. Na twee jaar pandemie in deze onstuimige tijden was het sturen van een boodschap van vrede en co-existentie vanuit Tunesië naar de hele wereld cruciaal.