“Mozaïek van toneelmaskers Tragedie en Komedie, 2de eeuw AD, van Thermae Decianae Rome (?), Palazo Nuovo, Capitool Musea” [1] (Following Hadrian [2], aangeduid met CC BY-SA 2.0. [3])
De populaire Turkse comedyshow Guldur Guldur [4] [tr] schrapte een satirische sketch over de Minister van Financiën Nureddin Nebati nadat het bestuur geëist had de sketch te verwijderen. Het nieuws circuleerde op de sociale media en fans van de show kwamen online om de censuur te ridiculiseren.
De show wordt elke zaterdag uitgezonden op een lokaal televisiekanaal, Show TV, en het was de 305de episode die op de gevoelige tenen van het bestuur trapte. Voorafgaand aan de episode zond de show een reclamevideo uit waarin een komiek die zich voordeed als minister Nebati vragen beantwoordt over het banksysteem, de werkloosheid en andere pertinente kwesties waarmee het land te kampen heeft tijdens de huidige economische crisis [5] [en]. “Ik ben zeer geïnteresserd in de banksector”, antwoordt de nepminister en hij voegt eraan toe :”Ik heb twee kredietkaarten”. Op een andere vraag, of hij oplossingen heeft voor de groeiende werkloosheid, antwoordt hij: “Jazeker, ik vind werk voor hen”. Het was deze sketch die geschrapt was in de eindversie van de show vooraleer die uitgezonden werd op zaterdag 7 mei.
Politici, artiesten en de fans van de show reageerden online op de beslissing.
Met zijn persoonlijk account tweette Ozgur Ozel, lid van de oppositiepartij CH:
Türkiye'yi öyle bir noktaya getirdiler ki politik mizaha bile sansür uygulanıyor.
Mizahtan, güldürüden, eleştiriden korkan bir iktidar artık tükenmiştir, yolun sonundadır. https://t.co/RLSc2N3uLS [6]
— Özgür Özel (@eczozgurozel) May 8, 2022 [7]
Ze hebben Turkije zo ver gebracht dat zelfs politieke humor gecensureerd wordt. Macht die bang is van komedie, humor en kritiek is er geweest en loopt op haar eind.
Anderen, zoals tv-producer en schrijver Omer Ekinci, vragen het televisiebestuur een verklaring voor hun beslissing te geven:
Show TV yönetimi Güldür Güldür programının Nureddin Nebati skecini neden yayınlatmadığını açıklamalı. Siyasi baskı geldiyse bunu kamuoyuyla paylaşmalı. Gelmediyse neden böyle bir şey yaptığını, bu gereksiz otosansürü açıklamalı. @ShowTV [8] @Guldur_Guldur [9]
— Ömer Ekinci (@omerekinci) May 8, 2022 [10]
Het Show TV-bestuur moet verantwoorden waarom het besloot de sketch met Nureddin Nebati te schrappen. Indien er politieke druk was moet het publiek dat weten. Als dat niet het geval was moet het de beslissing verantwoorden, en deze onnodige zelfcensuur uitleggen.
Acteur en comedian Sahan Gokbahar vroeg zich af of de acteurs van de show ook iets zouden zeggen:
Eeee ? Peki skeci yayınlanmayan oyuncuların ve yapımcının bu duruma karşı bir çift sözü, bir duruşu bir tepkisi olacak mı? Ya da devam mı aynen?
— Şahan Gökbakar (@sgokbakar) May 9, 2022 [11]
Zooo? Ik ben benieuwd of de acteurs en de producer van de show gaan reageren op de afgeschafte sketch. Of gaat het business as usual zijn?
Nog andere gebruikers hadden hun eigen theorie over de censuur.
Daha komiğini Nebatiden dinledik nasılsa. O yüzden yayınlamamışlardır. Daha iyi bi performansı kimse sergileyemez.
— Umay🦉 (@ozumzge) May 7, 2022 [12]
We hebben overigens nog grappiger dingen van Nebati zelf gehoord. Dat is waarom de sketch afgevoerd werd. Niemand kan immers beter optreden dan de minister zelf.
Tanıtımdaki Nebati'li skeç yayınlanmamış..
Oysa bu parodi de değil, gerçeğin ta kendisiydi.. https://t.co/5B7dPcT1si [13]
— Çiğdem Akdemir 🌟 🌙 (@akdemircigdem) May 7, 2022 [14]
Ze lieten de sketch met Nebati vallen, hoewel dit geen parodie was maar realiteit.
Terwijl we dit schrijven hebben noch Show TV, noch de acteurs enige publieke verklaring afgelegd. De geschrapte sketch blijft [15] [tr] echter op de Twitterfeed van de show.
In zijn opiniestuk omschrijft [16] [en] journalist en politiek commentator Murat Yetkin de beslissing als “een nieuw voorbeeld van verbodsbeleid en onverdraagzaamheid jegens kritiek.” In het verleden, zo constateert Yetkin, heeft de show al probleemloos sketches uitgezonden van de minister van Gezondheid.
Het is niet de eerste keer dat minister Nebati in de schijnwerpers staat. In december vorig jaar zat de Turkse twitter vol memes en grappen nadat Nebati in een tv-interview geroepen had dat de economie ging over de “twinkeling [17]“[en] in zijn ogen. De twinkel [17] was het antwoord van de minister op de vraag over economische knipperlichten aangezien het land zich bevindt in de ergste financiële crisis ooit [18] [en], een crisis die voornamelijk veroorzaakt is door president Recep Tayyip Erdoğans onortodoxe economische maatregelen, nu Erdoğanomics [19] [en] genoemd.
De minister krijgt al sinds zijn aantreden in 2021 kritiek [20][en] voor zijn onvermogen om de economie van het land aan te pakken. In januari 2022 beschreef partijleider Meral Aksener de minister van Financiën als een “Nebati-komeet”. Aksener richtte zich tot president Erdoğan toen ze zei [21] [en]:”in plaats van vertrouwen in de economie te wekken nam u stappen die iedereen versteenden. Terwijl onze natie geraakt is, heeft de ‘Nebati-komeet’ die u aan het roer van de economie bracht het schaamteloos over de ‘twinkel in zijn ogen’.”
In februari 2022 zei de minister dat de inflatie niet boven de 50 procent zou uitstijgen tegen april, maar volgens beschikbare data bereikte [22] [en] de reeds oplopende inflatie [23] [en] bijna 70 procent op het moment waarop dit artikel geschreven wordt. Volgens de wereldwijde inflatierangschikking [24] heeft Turkije nu het slechtste inflatiecijfer van de wereld op vijf na [25][en], na Venezuela, Soedan, Syrië, Zimbabwe en Libanon.
Krimpende ruimte voor kritiek
In de jaren sinds hij aan de macht kwam heeft president Erdoğans heersende partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP) langzaam de controle [26] [tr] over veel van de kunst- en cultuurscenes [27] [en] overgenomen. Talloze welbekende artiesten, zangers, songwriters en comedians werden geconfronteerd met intimidatie [28][en], hardhandig optreden en bedreigingen [29][en]. Ze staan erom bekend dat ze het in hun acts vaak hebben over nationale klachten en de politiek, en daarom worden ze beschouwd [30] [en] als een bedreiging voor de heersende partij. Theater [31][en] , humor en satire ondervinden aanzienlijke druk [32] [en]van het bewind.
Deze maatregelen verdienen aandacht. Een komische show censureren zal de economische problemen van het land niet oplossen, en evenmin zal minister Nebati hierdoor gespaard blijven van groeiende kritiek. Het maakt alleen maar duidelijk dat de ruimte voor vrije meningsuiting in Turkije alsmaar kleiner wordt – en zo een land creëert waar zelfs satirische sketches niet verteerd kunnen worden.