[1]Svitlana en Oleksiy Savkevych. Beeld: Democratic Governance East, USAID Oekraïne. Gebruikt met toestemming.
Dit artikel [2]door Tetiana Bezruk verscheen op 18 februari 2022 op OpenDemocracy en is opnieuw uitgegeven door Global Voices, als onderdeel van een wederzijdse inhoudelijke overeenkomst.
Mijn appartement ligt in de buitenwijken van Kiev, naast een pijnbomenbos. In de wijk rijdt geen metro. Daarom is er geen “cruciale schuilkelder”, zoals de burgemeester van onze stad die noemt.
Het leven is vergeleken met december of november vorig jaar in mijn buurt en in het stadscentrum de laatste twee weken drastisch veranderd.
Het gesprek onder mijn vrienden gaat vooral over de vraag of Rusland een grootschalige invasie in Oekraïne zal beginnen. Daarom hebben sommige mensen zich aangesloten bij lokale verdedigingsgroepen of volgen ze een EHBO-cursus, terwijl anderen met hun kinderen de stad zijn ontvlucht.
“Rusland zal misschien niet onmiddellijk Kiev binnenvallen, maar met iets anders komen,” vertelt een mede-buurtbewoner.
Inderdaad, samen met mijn buurman heb ik een plan gemaakt dat wanneer het mobiele netwerk en het internet op 16 februari – de dag dat de internationale media meldden dat de Russische inval zou beginnen – zouden uitvallen, wij elkaar 0m 4 uur s'middags bij een bioscoop in de stad zouden treffen. Uiteindelijk ging het niet door.
Maar toen de inwoners van Kiev hun tassen met noodvoorzieningen begonnen in te pakken en buitenlandse journalisten opnieuw naar Oekraïne terugkeerden, herinnerde ik me twee bekenden, Svitlana and Oleksiy Savkevych, een echtpaar dat met hun kinderen in het stadje Avdiivka aan de rand van het bezette Dontesk in het oosten van Oekraïne woonde.
Oleksiy is freelance vertaler en geboren in Donetsk, waar hij de universiteit voltooide. Tijdens zijn studie ontmoette hij zijn vrouw Svitlana. In 2001 trouwden ze en betrokken een vrijstaand huis in Avdiivka. Vanaf daar liep een tram naar Donetsk, op een paar kilometer afstand. Tot 2014 dacht Oleksiy dat zijn woonplaats misschien een administratief district van Donetsk zou worden. Avdiivka was al bekend als een voorstad van Donetsk en populair onder studenten en werkenden.
Oleksiy en ik spreken elkaar via Zoom. Ik woon in Avdiivka en hij in Kiev. Op het scherm zie ik dat de nieuwjaarsversiering nog in Savkevychs’ huis hangt. Oleksiy zit tegenover een raam met uitzicht op een gebouw met meerdere verdiepingen, waar pro-Russische militanten in 2014 het eerste checkpoint in de stad hebben opgezet.
Leven met dreigend gevaar
Oleksiy: “Om eerlijk te zijn, weet ik niet wat ik je kan vertellen. De inwoners uit de steden in de frontlinie zijn inmiddels al aan deze situatie gewend. Het is niet de eerste keer dat wij met dreigend gevaar moeten leven.”
Voor Oleksiy begon de oorlog toen het Russische leger, de zogenaamde ‘kleine groene mannen’ – gemaskerde soldaten in ongemerkte legeruniformen – op de Krim verschenen en in 2014 bezetten. Toen al dacht hij dat als de annexatie van de Krim mogelijk was, hetzelfde zou kunnen gebeuren met de twee meest oostelijke regio's in Oekraïne, namelijk Donetsk en de Donbas.
Ik raakte gewend aan de oorlog en ik vind het zelfs pijnlijk om het bezoekers die soms onze stad bezoeken, uit te leggen. In de buurt loopt een spoorlijn. Vroeger kwamen hier wel eens gasten die vroegen: “Hoe is het om hier te wonen? Je kunt hier de treinen horen. Hoe kun je hier slapen met dat lawaai?” Nu rijden er geen treinen, maar is er oorlog. Je raakt gewend aan alle geluiden en het is inmiddels een onderdeel van je leven. De mensen begrijpen dit niet; ze kunnen nauwelijks bevatten dat je ermee kunt leven.
In het voorjaar van 2014 bezochten Oleksiy en zijn gezin een familielid in Ilovaisk, een stad aan de andere kant van Donetsk, waar later hevig werd gevochten; hij herinnert zich zelfs nog de wegversperringen die toen waren opgeworpen. Later zag hij dat pro-Russische militanten in zijn eigen straat in Avdiivka een controlepost bemanden.
“Op dat moment realiseerde ik mij dat deze controlepost gevaarlijk was, en dus stuurde ik mijn vrouw en kinderen naar de kust,” vertelt hij. Dat was in juni 2014.
Ik bleef in de stad en belde ze dagelijks op. “Hoe gaat het?”, vroeg mijn vrouw, en ik antwoordde: “Sveta, het lijkt erop dat het nog steeds geen goed idee is om terug te keren. Het is nog te gevaarlijk.”
Het gezin Savkevуch verliet Avdiivka in de verschrikkelijke winter 2015, toen de stad zwaar werd gebombardeerd. Ze verhuisden naar een 25 kilometer verderop gelegen stad en huurden daar twee maanden een huis. Oleksiy erkent dat het een moeilijke, maar onvermijdelijke beslissing was. Want anders zou hij zijn kinderen in gevaar hebben gebracht. Datzelfde jaar leerden de kinderen vanuit huis, en als hun school in 2016 niet opnieuw zou worden geopend, moest het gezin waarschijnlijk dichter bij Kharkiv, in het noordoosten van Oekraïne gaan wonen. Maar terug in Avdiivka, werd Svitlana voorzitter van de oudercommisisie van de school, en toen het nieuwe schooljaar naderde, kreeg ze daar te maken met organisatorische zaken. Oleksiy werd gevraagd om vrijwilligerswerk te doen.
“Op dat moment realiseerde ik mij dat onze stad mij niet zou laten gaan,” blikt hij terug.
Toen kwam de winter van 2017, en werd er romdom Avdiivka hevig gevochten [3]. “Terwijl in 2015 het een enorme chaos was, de stad was verlamd en ik met een vriend de weinige organisaties hielpen om mensen met een beperking de stad uit te krijgen, was in 2017 alles beter georganiseerd,”vertelt hij.
[4]Avdiivka, 23 juli 2017. Beeld OSCE/Mariia Aleksevych [5] op Flickr, CC BY-NC-ND 2.0.
“Die winter was toen ook ‘heftig’, maar hooguit twee weken, herinnert hij zich. Maar zijn gezin was niet van plan door de gevechtshandelingen te vertrekken.
Oleksiy vertelde mij dat hij de oorlog beoordeelt op basis van de leeftijd van zijn kinderen. Oleksiy: “Het was toen, ja toen, omdat de kinderen jonger waren.” Of, recent:”Omdat de kinderen ouder waren.”
Oleksiy vertelde ook dat hij nooit direct met zijn kinderen over de oorlog sprak.
Ik herinner me dat ik eind mei 2014 niet vanaf Donetsk met de bus thuis kon komen, omdat de weg naar Avdiivka was geblokkeerd. Daarom ging ik lopen. Ook herinner ik me dat ik over een verlaten – nieuw aangelegde weg – van Dontesk naar de nabijgelegen stad Svyatohirsk wandelde. Ik denk niet dat de weg ooit zal worden hersteld. En langs de kant van de weg lag een kapot geschoten auto. Toen ik in Avdiivka thuiskwam, viel mij direct het contrast op: mijn toen nog jonge kinderen speelden oorlogje.
Omdat zijn kinderen altijd met volwassenen omgingen, hoefden Oleksiy en zijn vrouw nooit uit te leggen wat ze tijdens een bombardement moesten doen.
“ Tijdens ochtenden met veel lawaai besloten we samen hoe we het beste verder konden gaan. Toen de bombardementen steeds maar aanhielden, sliepen we in de vochtige kelder. Op andere dagen, toen het echt gevaarlijk werd, zochten we de veiligste plek op die we konden vinden, namelijk de gang zonder ramen.”
Oleksiy herinnerde zich de geluiden tijdens de bombardementen. “Eerst hoorde je een sterke fluitttoon, zoals in 2015. Dat was het sein dat de inslagen elk moment zouden plaatsvinden. Niet altijd konden we de baan van de granaten achterhalen.”
Het normale leven gaat door
Ditmaal moet Oleksiy bekennen dat zijn gezin zich niet heeft voorbereid op noodvoorzieningen, zoals noodrugzakken en dergelijke. Voor het gezin is er niets veranderd; de kinderen gaan naar school, Svitlana werkt in de openbare bibliotheek en Oleksiy is freelance vertaler. Hij vertelt dat er onlangs in de stad werd gediscussieerd over het organiseren van het zomerkunstfestival, Avdiivka FM [6], dat sinds 2018 voor de vijfde keer wordt gehouden.
Het is niet zo dat we elke dag opstaan en denken dat het Russische leger Avdiivka gaat bezetten. We denken niet direct dat er wordt geschoten en tot nu toe is er niets veranderd.
Maar er komen opvallend meer journalisten naar de stad. En we krijgen steeds meer vragen, zoals: “Wat gaan jullie doen als Avdiivka plotselng wordt bezet?” Natuurlijk is het antwoord: vertrekken.
