[1]Vergiftigde gier in Bulgaria. Foto gemaakt door Hristo Peshev van het FWFF, gebruikt met toestemming.
Dit artikel werd geschreven door BalkanDetox LIFE project [2]. Een aangepaste versie werd met toestemming door Global Voices gepubliceerd.
Illegaal gebruik van giftige stoffen in de natuur tegen ‘ongewenste’ dieren tast de biodiversiteit aan en bedreigt de volksgezondheid. Toch blijft het ongemerkt en ongestraft doorgaan. Dat blijkt uit het recente onderzoek Balkan Vultures Poison Study 2022 [3], uitgevoerd door het BalkanDetox LIFE project, dat gefinancierd werd door het LIFE-programma van de Europese Unie.
In de onderzoeksperiode, van 2000 tot 2020, werden 1046 er vergiftigingen en vermeende vergiftigingen van wilde dieren geregistreerd in Albanië, Bosnië en Herzegovina, Bulgarije, Kroatië, Griekenland, Noord-Macedonië en Servië. Het belangrijkste motief achter de vergiftigingen lijkt conflicten met roofdieren (voornamelijk wolven, vossen, jakhalzen en beren) te zijn door de schade die zij kunnen toebrengen aan veehouderij, landbouwproductie en wilde dieren in jachtgebieden.
Uroš Pantović, projectcoördinator van BalkanDetox LIFE, verklaarde in een persbericht:
“This practice is not a solution to resolve human-wildlife conflicts. It is an unselective method of killing animals that also puts endangered species and unaware citizens, including children, in danger.”
“Dit is niet de manier om conflicten tussen mensen en dieren op te lossen. Het is een niet-selectieve methode voor het doden van dieren waarbij ook bedreigde diersoorten en onbewuste burgers, inclusief kinderen, in gevaar worden gebracht.”
In bijna één op de twee vergiftigingen werden carbamaten ontdekt, waaronder voornamelijk carbofuraan. Carbofuraan is een verboden bestrijdingsmiddel dat schadelijk is voor de volksgezondheid. Volgens het US National Center for Biotechnology Information [4] kan slechts een paar milligram dodelijk zijn voor de mens “bij inslikken, inademen of opnemen via de huid. Contact kan huid of ogen branden.”
[5]Vergiftigde aasgier in de Republiek Noord-Macedonië. Foto gemaakt door Metodija Velevski van het MES [6], gebruikt met toestemming.
Vliegende aaseters lijden vaak het meest aan illegale vergiftiging van wilde dieren. Eén op de vier slachtoffers zijn gieren. Van 2000 tot 2020 kwam er op het Balkanschiereiland 465 gieren om, waaronder 47 aasgieren, 17 monniksgieren en één lammergier.
De populatie vale gieren leed het meest, met 400 omgekomen individuen in 233 afzonderlijke vergiftigingen of vermeende vergiftigingen. De buizerd en rode vos volgen daarop met respectievelijk 392 individuen in 190 incidenten en 389 individuen in 141 incidenten.
Jovan Andevski, programmamanager van Vulture Conservation Foundation’s [7], verklaarde:
“An estimated 115 vultures are potentially being poisoned to death annually throughout the Balkans if we take into account that approximately less than 20% of poisoning incidents are ever discovered and documented.”
“Naar schatting overlijden er jaarlijks 115 gieren aan vergiftiging in de Balkan, als we rekening houden met het feit dat minder dan 20% van de incidenten ontdekt en geregistreerd wordt.”
De verliezen eisen een zware tol op de populaties gieren in de regio en hebben geleid tot regionale en lokale uitsterving van bepaalde diersoorten. Vergiftiging blijft één van de grootste bedreigingen voor de gieren op het Balkanschiereiland en is momenteel de beperkende factor voor hun herstel. Hier moet rekening mee worden gehouden bij het plannen van conservatie-initiatieven, voornamelijk bij uitzetting en herintroducering.
Bestrijding van vergiftiging van wilde dieren in de Balkan dringende noodzaak
De belangrijkste uitdagingen in het effectief bestrijden van dit probleem op de Balkan zijn onwetendheid, onvoldoende betrokkenheid van de relevante overheidsinstellingen, onduidelijke wetgeving en een gebrek aan middelen en capaciteit.
Balkan Vultures Poison Study 2022 merkt op dat:
This practice is illegal in Europe, including the Balkans, but it is still in use by local people as a quick and inexpensive method for resolving conflicts with predators and other wildlife. The main driver for such an intensive use of the poison is the conflict between livestock breeders, hunters, farmers and mammalian predators, mainly wolves, but also jackals, foxes and feral/stray dogs … Its widespread use has also been facilitated by the poor enforcement of the legislation, the black market of banned pesticides and the relative free availability of poisoning substances on the markets.
“Deze praktijk is in Europa verboden, ook in de Balkan, maar het wordt nog steeds door lokale bevolking gebruikt als snelle en goedkope oplossing voor conflicten met roofdieren en andere wilde dieren. De belangrijkste oorzaak voor het intensieve gebruik van vergif is conflicten tussen veehouders, jagers, boeren en roofdieren, voornamelijk wolven, maar ook jakhalzen, vossen en wilde/zwerfhonden. Het wijdverbreide gebruik ervan wordt gemakkelijker gemaakt door slechte handhaving van wetgeving, illegale handel in verboden bestrijdingsmiddelen en relatief makkelijke beschikbaarheid van vergiftigingsmiddelen op de markt.”
Het is overigens “niet ongewoon dat illegaal vergif wordt gebruikt als manier om verschillende vetes en geschillen onder mensen uit te vechten.”
In sommige Balkanlanden is het ongestraft gaan van vergiftiging van wilde dieren pas onlangs onderdeel van het openbaar debat geworden. In Albanië bijvoorbeeld werd het tot 2019 niet beschouwd als misdrijf. De volgende korte documentaire, geplaatst op YouTube door het Vulture Conservation Foundation, gaat over het verleden en het heden in de geschiedenis van wildvergiftiging in Albania [8].
Milieuactivisten die zich inzetten voor de bescherming van gieren en andere dieren willen het bewustzijn van de ernst van deze praktijk vergroten door het neer te zetten als een sociaal onacceptabel fenomeen in de ogen van het publiek.
Ze gebruiken verschillende methoden voor het overbrengen van hun boodschap, zoals educatieve animaties met als doel het verspreiden van kennis naar zowel jong als ouder publiek:
Het aanpakken van vergiftiging van wilde dieren vereist een multidisciplinaire aanpak en gezamenlijke inspanningen van meerdere belanghebbende partijen.
De belangrijkste verzwarende omstandigheden en obstakels in het voorkomen en bestraffen van vergiftiging van wilde dieren zijn onduidelijke wetgeving, gebrekkige wetshandhaving, lage straffen, ontoereikende en onduidelijke protocollen voor politieoptreden, en beperkte politiecapaciteit.
Het BalkanDetox LIFE project streeft ernaar de relevante autoriteiten te betrekken. Met de Wildlife Crime Academy en andere opleidingsinitiatieven proberen ze hun operationele capaciteiten te verhogen om onderzoek naar en beheer van vergiftigingsincidenten te verbeteren. Het project pleit voor de ontwikkeling van efficiëntere en duidelijkere standaard protocollen voor het beschrijven van de verantwoordelijkheden bij het melden, onderzoeken en omgaan met gevallen van vergiftiging van wilde dieren, gebaseerd op voorbeelden uit andere landen.
[9]Een vergiftigde steenarend in Griekenland. Foto gemaakt door Lavrentis Sidiropoulos, gebruikt met toestemming.
Volgens het onderzoek, uitgevoerd in de periode 2000-2020, is er bijvoorbeeld een totaal aan 1046 vergiftigingen en vermeende vergiftigingen van wilde dieren geregistreerd in de onderzochte landen op het Balkanschiereiland. Meer dan de helft (55%) daarvan was in Griekenland en meer dan een kwart (28%) in Servië. In beide landen hebben lokale maatschappelijke organisaties veel moeite gestoken in het monitoren van vergiftigingen van wilde dieren.
De auteurs van het onderzoek waarschuwden dat gebrek aan gegevens uit andere landen de illusie schept dat dit soort milieucriminaliteit in Griekenland meer voorkomt dan in andere landen. Ze merkten op dat het aantal incidenten in andere landen hoger zou kunnen zijn, maar dat een gebrek aan lokaal onderzoek het minder zichtbaar maakt.
“The reality of wildlife poisoning is that if more efforts are invested into research of its scope, more poisoning incidents will be detected. This is true as well for spatial distribution of poisoning incidents, and therefore those areas in which more efforts were invested in monitoring usually show a higher number of poisoning incidents. Therefore, it is highly likely that the current status of wildlife poisoning in the Balkan region and in each country individually, which was the subject of this study, does not reflect the realistic situation and that a great number of potential poisoning events remains unrecorded. “
“Als er meer wordt geïnvesteerd in onderzoek naar de omvang van vergiftigingen van wilde dieren, worden er meer incidenten ontdekt. Dit geldt ook voor de ruimtelijke spreiding ervan. Gebieden waar meer wordt gecontroleerd laten doorgaans een hoger aantal zien. Het is dus zeer waarschijnlijk dat de huidige status van vergiftiging van wilde dieren in het Balkangebied, en in ieder individueel land uit het onderzoek, geen juist beeld geeft van de werkelijkheid en dat een groot aantal vergiftigingen niet geregistreerd is.”
Het project pleit verder voor het verbeteren van de communicatie en informatie uitwisseling tussen verantwoordelijke instellingen en sectoren die verband houden met jurisdictie om onderzoekswerkzaamheden en rechtszaken van vergiftigingsincidenten van wilde dieren sneller te laten verlopen.