Braziliaanse fotograaf legt de schoonheid van favelabewoners vast

Fotograaf Rafael Freire, 28, wijdt zijn tijd aan het portretteren van het leven en de schoonheid van degenen die om hem heen wonen in een gemeenschap die bekend staat als Aglomerado da Serra ^[1] [pt – alle links], in Belo Horizonte, in de staat Minas Gerais in het zuidoosten van Brazilië, met racisme, zwartheid, afkomst en sociale onzichtbaarheid op de achtergrond van de beelden die hij vastlegt.

Freire is geboren in de regio, heeft er zijn hele leven gewoond en is niet van plan te vertrekken. De verhalen komen van hemzelf en van de modellen die te zien zijn op de foto's en video's die op de sociale netwerken van de fotograaf zijn gepubliceerd.

“Het is niet iets dat van mij is, en het gaat ook niet over mij. Ik doe het voor andere mensen”, benadrukt hij.

Het recht om te dromen

Na de scheiding van zijn ouders begon hij met, in zijn eigen woorden, “auto's kijken”, een informele baan in veel delen van Brazilië en Latijns-Amerika. Hij zorgde voor de auto's van de mensen “aan de andere kant van de heuvel van de favela (serra)”, het deel waar de middenklasse woont.

De Aglomerado da Serra is een van de grootste ^[2] favelagebieden in Latijns-Amerika. Dit in het zuidelijke deel van de stad Belo Horizonte (BH) gelegen gebied heeft dagelijks te maken met bijna 50.000 ^[3] mensen die de heuvels op en af gaan. BH heeft ongeveer 2,5 miljoen inwoners.

“Mijn huis staat precies in het midden. Als je van bovenaf kijkt, zie je dat de straten een tekening vormen die op een bloem lijkt”, zegt Freire.

Op bijna 18-jarige leeftijd kreeg Freire een baan in een kantoorboekhandel binnen de gemeenschap.

“Wat is je droom?”, vroeg een van zijn collega's aan hem.

“Ik herinner me dat ik antwoordde dat ik het niet wist. We worden geboren, we groeien op, we reproduceren en we sterven. En we werken. Ik had niet het recht om te dromen. Ik wist niet dat ik het kon. Ik zei dat ik helemaal niets wilde zijn, dat ik niet meer wilde opgroeien.”

Zijn collega drong aan. Freire onthulde uiteindelijk dat hij van schrijven hield en dat hij soms wat foto's nam. Hij herinnert zich hoe hij de opluchting beschreef die hij voelde bij het maken van foto's met behulp van de mobiele telefoon die hij op dat moment had.

“Mijn collega zei dat ik hierin kon investeren en fotograaf kon worden”, herinnert hij zich.

Deze collega hielp hem toen met het kopen van zijn eerste camera, een semi-professionele, waarvoor een paar maandelijkse afbetalingen nodig waren.

“Ze was aan het sparen voor haar bruiloft en besloot me een deel van het geld te lenen om de camera te kopen. We sloten een vriendschappelijke deal en ik bleef dromen.”

De eerste foto's zijn gemaakt in het Mangabeiras Municipal Park ^[4], ook in Belo Horizonte. Elke ochtend pakte Freire zijn camera en snacks in. Hij zou niet voor de middag terugkomen, uren besteden om de apparatuur te leren kennen en te zien hoe het licht op verschillende manieren de bomen, de planten en zijn huid raakte.

Deze ervaring resulteerde in zijn eerste project: een serie zelfportretten. Freire publiceerde de foto's destijds op een sociaal netwerk, Orkut ^[5], en kreeg uiteindelijk enige erkenning in de gemeenschap en van zijn klasgenoten.

“Er werd mij gevraagd om portretten te maken van andere mensen in de gemeenschap. Deze kans gaf me genoeg vertrouwen om mijn eerste auteursproject met andere mensen te doen”, zegt hij.

Zo ontstond “Natureza Nua” (Naakte Natuur): portretten van naakte lichamen in de natuur. Dit project resoneerde in zijn stad, vooral door de diversiteit van de lichamen die Freire afbeeldde.

“Zonder hyperseksualisering, zonder dat het over het lichaam als object gaat”, benadrukt de fotograaf.

Freire studeerde uiteindelijk af op de middelbare school. Na een tijdje begon hij te werken op een plaatselijke openbare school en gaf hij fotografieles aan kinderen.

Hij wijst erop dat door zijn werk op school zijn ogen zijn geopend voor het belang van representatie en hoe dit ook een onderdeel zou moeten zijn van zijn fotografisch werk.

“Ik realiseerde me dat ik les zou gaan geven op een school met 90 procent zwarte studenten. Ik liet mijn haar groeien tijdens deze periode.  Ik begon ook aanvullende cursussen te volgen, vooral over zwarte esthetiek”, zegt Freire.

Medio 2015, kort nadat hij begon met lesgeven, lag de school echter stil. Niemand mocht de straat op en er was niets open. “Twee facties botsten met elkaar. Ik wist niet wat ik met de kinderen aan moest.”

Freire besloot toen te fotograferen wat hij zag. Uit deze periode kwam het project “Construindo a Paz: versos em imagens” (Vrede Bouwen: Verzen in Beeld), waarbij zijn leerlingen, kinderen van rond de 10 jaar, gedichten maakten bij de foto's.

“In een van de gedichten reflecteerde een studente op één feit: er zijn geen bloemen in de favela. Dat was me nooit eerder opgevallen en ze had volkomen gelijk”, zegt Freire, die deze inconsistentie benadrukt, aangezien het woord favela ook een soort bloem ^[6] aanduidt.

Deze reflectie resulteerde in zijn meest recente serie, “Favela Flor que se Aglomera” (Favela Bloem die Agglomereert). “Dit project heeft nog geen thuis, maar dat komt ooit wel”, zei hij over het project dat nog geen plek heeft gevonden waar het kan worden geëxposeerd.

Momenteel leeft Freire van maandelijkse bijdragen van degenen die zijn werk steunen via collectieve financiering. Daarnaast krijgt hij ook zijn lerarensalaris.

De fotograaf droomt ervan een bureau in de Aglomerado da Serra te openen, om de bewoners als modellen in dienst te nemen en een deel van de winst van zijn foto's met hen te kunnen delen. Mensen uit de gemeenschap fungeren al als zijn modellen, maar hij kan ze daar nog steeds niet voor betalen. Freire vertelt dat hij iedereen uitnodigt wanneer hij de ideeën voor zijn afbeeldingen aan het bedenken is.

“Ik wil niet zomaar een fotograaf zijn met een mooie foto, ik wil een verschil maken in het leven van anderen. Als dat niet het geval is, heeft het voor mij geen zin om fotograaf te zijn”, zegt hij.