Veel Oekraiënse vluchtelingen zijn naar Polen gevlucht toen  de aanval van Rusland heviger werd. Foto via PBS news YouTube channel.

Op 3 maart, acht dagen na de invasie van Rusland in Oekraïene [en],  waren Alla Soroka en Robert Gamble gedwongen om Odessa te ontvluchten, de stad waar ze 20 jaar gewerkt [en] hebben aan het bestrijden van dakloosheid bij kinderen en het bevorderen van geweldloze conflictoplossing. Naarmate de oorlog aansleept, hebben reeds drie miljoen Oekraïeners het land verlaten voor de buurlanden [en], en de natie staat nu voor een existentiële dreiging. Wat ook uit het puin zal opstaan, het zal tientallen jaren en generaties vergen om het weer op te bouwen. 

Alla Soroka won in 2017 de onderscheiding International Peace Maker [en] (internationale vredestichter) en werkte als psycholoog met risicojongeren in gevangenissen en weeshuizen sinds eind jaren 90. Robert Gamble, een Presbyteriaanse predikant uit Florida kwam in 2005 naar Oekraïne om te helpen met de epidemie van dakloosheid bij kinderen [en]. In 2010 vormden de twee This Child Here [en], waar ze pleeggezinnen opleiden en ‘Alternatief voor Geweld’-programma's organiseren voor hen die intern ontheemd zijn door de oorlog in Donbas.

Op 4 maart ontmoette ik Alla en Robert nabij de luchthaven van Boekarest waar de twee nadachten over het feit dat ze gedwongen werden hun huis te verlaten. De stad waar ze hun werking uitvoeren, Odessa, wordt sinds 26 februari onophoudelijk gebombardeerd [en], terwijl Russische troepen zich voorbereiden op een volledige invasie van de stad. Terwijl men verwacht dat de vlucht van Oekraïeners Europa's ergste vluchtelingencrisis van deze eeuw [en]zal worden, maken veel humanitaire organisaties al plannen voor de terugkeer en wederopbouw. Hieronder lees je een interview tussen Alla, Robert, en Global Voices.

De oorlog 

Robert: Toen de spanningen vorig jaar begonnen op te lopen, dacht iedereen natuurlijk dat het maar bluf was. Het sloeg nergens op. Toen de beschietingen begonnen, belde mijn schoonbroer me op. Hij was een kolonel in het Amerikaanse leger, en hij zei, “Dit soort oorlogen verspreiden zich, en ze verspreiden zich zeer snel. Misschien zullen ze zich te buiten gaan, maar ze zullen bij jou geraken. Je moet weg nu het nog kan.”

Alla: Op 2 maart waren er berichten dat de naburige stad werd beschoten door Russische troepen vanuit Moldavië. Nu wordt Odessa gebombardeerd. Alle troepen, uit elke richting, zijn op weg naar Kiev, en omsingelen dan de bevolkingscentra. Ze trachten de hoofdstad vanuit elke richting te bereiken, het Oekraïense leger in vier te splitsen, en alle wegen naar de steden af te sluiten.

De Oekraïense soldaten zijn tot nu toe ongelooflijk geweest. Er was die ene soldaat die het Russische schip zei op te rotten. Nu citeert iedereen doorheen het land hem, het staat op elk verkeersbord, het is het eerste dat uit de mensen hun mond komt als ze Russische troepen tegenkomen. Het is niet langer een vloek, het is het officiële politieke platform van het land geworden.

Er is zeker een vechtersmentaliteit, een zekere bravoure. Iedereen was heel georganiseerd, geen paniek, en heel weinig angst toen het allemaal begon. Veel mensen hebben het gevoel dat we al acht jaar vechten, en dat we alleen staan in dit gevecht, niemand komt ons redden. Er is een zekere hersenloosheid die, op een bepaalde manier, vitaal is op dit moment. Het is onmogelijk om nuchter te blijven.

Veel mensen bedanken Putin omdat hij ons verenigd heeft. De mensen hebben een overmatig respect gekregen voor Zelensky. Zelfs zij die heel kritisch waren over hem zeggen nu dat ze hem zullen verdedigen. In Odessa werkt alles nog. Je kan gratis bellen, gratis tanken, alle zenders werken, het internet is snel, alle mediakanalen hebben zich verenigd, ongeacht hun ideologie. Ze zijn goed geweest in het creëren van een verenigd front langs de informatielijn.

Nationale afdelingen

Robert: Je kan de stemming voelen in de straten van Odessa. Er is veel woede. Dat is logisch, mensen hebben gezien wat er gebeurt met hun land. Je ziet tanks wagens van burgers platwalsen terwijl er nog mensen in zitten. Het bombarderen van woonwijken. De stervende kinderen. De plundering door Russische soldaten. Maar het is geen universele woede tegen Rusland.

Mijn laatste vrouw, etnisch Russisch, maakte drie jaar ruzie met haar moeder na [de annexatie van de Krim [en] in 2014. Voor de oorlog kwam haar moeder iedere zomer naar Odessa. Toen de oorlog begon [in 2014], zei ze dat ze nooit meer zou terugkomen omdat er Nazi's zaten. Natuurlijk, er gaan een paar jaar voorbij, en ze kan eindelijk overtuigd worden om opnieuw op bezoek te komen, en ze krijgt de openbaring hoe lachwekkend het allemaal was, dat er om te beginnen nooit Nazi's geweest zijn. Dus verkocht ze haar appartement in Rusland en verhuisde definitief naar Odessa.

Alla: Ik probeerde mijn ouders te overtuigen om Odessa te verlaten. Ze zeiden nee, “We houden van ons huis. We wachten tot de Russen ons bevrijden.” Ze kijken uitsluitend naar Russisch nieuws via het internet. Dat is mijn fout. Ik kocht hen een computer en leerde hen hoe ze het internet moeten gebruiken om te kunnen praten met mijn zus die in het buitenland woont, en nu heeft dat van hen twee propagandisten gemaakt.

Ze zijn altijd pro-Rusland geweest. Mijn vader reciteert gewoon het Russische nieuws: “Het zijn allemaal Nazi's, ze doden hun eigen mensen, het is allemaal de schuld van de NAVO.” Ik vertel hem dat ik met de soldaten in Donbas gewerkt heb, ik heb gewerkt met deze families, ik heb maanden met hen doorgebracht, en hij gelooft me gewoon niet.

Wanneer het stof gaat liggen 

Robert: Bedenk eens hoeveel mannen, hoeveel mensen, gaan sterven in deze oorlog. Hoeveel gezinnen zullen compleet uit elkaar gerukt wordent? En hoeveel families zullen uit elkaar getrokken worden langs de Russisch-Oekraïens ideologische verdeling?

Denk aan kinderen die de volgende tientallen jaren al deze vreselijke video's over de oorlog alsmaar opnieuw gaan bekijken. Het zal alleen maar de haat blijven voeden. Het zal het halve continent verdelen. Er is nog een lange weg te gaan voor deze oorlog stopt, en niemand zal tevreden zijn met de uitkomst. Maar al het harde werk moet beginnen als het stof gaan liggen is.

Alla: We konden daar niet gewoon blijven zitten en luisteren naar de bommen en het nieuws. Ik wist dat de enige manier om onze ervaring goed te kunnen inzetten voor Oekraïne was om weg te gaan, steun te organiseren, en versterkt terug te keren. Dat is hoe we het land zullen leiden – niet alleen door de oorlog – maar er uit. Maar nu is het nog heel onzeker.  

Toen de Joden weggtrokken uit Egypte, woonden ze 40 jaar in de woestijn. 40 jaar lang, tot er een generatie opgroeide die een leven kende buiten de slavernij. In Rusland en in Oekraïne, is onze toekomst geannuleerd. Aan de ene kant worden ze in de gevangenis gegooid omdat ze buiten rondlopen met een bord, aan de andere kant ontvluchten ze hun huizen omwille van mortieren en slapen ze in metro's. Kan je je zelfs maar beginnen voorstellen met welke toekomst we werden achtergelaten? 

For more information about this topic, see our special coverage Russia invades Ukraine.