Hamra, een welbekende boulevard in Beiroet, is een toevluchtsoord voor koffieliefhebbers – of beter gezegd was een toevluchtsoord. De Wereldbank rangschikte Libanons economische malaise in de top 10, en eigenlijk in de top drie, van meest zware globale crisissen sinds het midden van de 19e eeuw. In 2020 werd de depressie verder versterkt door de tragische explosie in Beiroet. De noodtoestand ontrafelde Hamra's gehele stadsweefsel en daarmee werd de geliefde koffiecultuur vernietigd.
Dit eens vrolijke stadsdeel met bruisende coffeeshops is nu omgeslagen tot een akelig stille wijk. Buiten het doelloze heen en weer geschuifel van de obers in het donker staat het verder leeg. De veel voorkomende stroomstoringen zorgen ervoor dat Hamra zich vaak, net als de rest van Beiroet, bevindt in perioden van duisternis.
”Vorige week was de laatste keer dat ik naar een koffiebar ging, maar ik kocht geen koffie”, zei Christeen, een 20-jarige International Business student van de Libanees-Amerikaanse Universiteit (LAU). “Het is te duur. Ik ging er alleen naar toe om af te spreken met vrienden zodat we in contact blijven.”
Steeds minder klanten bezoeken Hamra's koffiebars, koffiebranderijen en cafés. Dit is niet verrassend gezien de meltdown van de Libanese economie sinds 2019. Begin 2022 verloor het pond, de nationale munteenheid, bijna 95% van haar waarde. In de nasleep van de crisis stegen de prijzen enorm en de waarde van de salarissen en lonen kelderde. Grote delen van de Libanese bevolking kwamen in armoede terecht en bedrijven in het hele land hielden nauwelijks het hoofd boven water. Het nationale minimumloon bedroeg 675.000 Libanese pond (LBP) oftewel 450 Amerikaanse dollar (USD) met een wisselkoers van 1.500 LBP per USD. Het minimumloon verloor 84 procent van haar waarde in 2021 en daalde af tot een magere 72 USD per maand.
De resulterende schade aan Hamra's koffiecultuur is duidelijk voelbaar. De schommelende wisselkoersen leidden tot snel stijgende koffieprijzen waardoor veel koffieliefhebbers in Beiroet in geldnood raakten en gedwongen werden om af te zien van hun koffie. Een informeel recreatief uitje zoals het afspreken met een vriend, sisha roken of een kop koffie nemen in één van Hamra's vele koffiezaken is voor vele bezorgde inwoners van deze stad nu al heel lang iets uit het verleden. “Ik drink niet zoveel koffie meer als vroeger”, zegt Manar, een 21-jarige Media en Communicatie student van de Amerikaanse Universiteit van Beiroet (AUB). “Het is zo duur geworden. Vóór de crisis nam ik meerdere kopjes koffie per dag in Bliss Street maar nu houd ik me aan één koffie per dag. Het is beter voor mijn portemonnee en verder maak ik zelf koffie thuis”.
Koffie: ‘een onverantwoorde uitgave’
Hamra straat met al zijn koffiebars ligt in het hartje van Beiroet. Deze straat heeft de onrustige geschiedenis in dit kleine land van burgeroorlogen, invasies, moorden en geweld overleefd. Maar de voortdurende economische noodsituatie blijft een felle tegenstander.
Een enkele shot espresso kost nu op sommige locaties 20.000 pond, terwijl je op andere plaatsen 25.000 pond voor een Turkse koffie betaalt. Een cappuccino en een flat white kosten 40.000 Libanese pond in verschillende koffiezaken. Dit moet je in context zien: het dagelijkse minimumloon in Libanon bedraagt 30.000 Libanese pond. Libanon is een land waar brandstof en prijzen van medicijnen constant aan kleine verhogingen onderhevig zijn maar waar de voedselprijzen naar recordhoogten stijgen. Sinds 2019 is er een explosieve stijging van 600 procent voor voedselprijzen.
Christeen deelt mee:
Koffie is een onverantwoorde uitgave die voorzichtig afgewogen moet worden tegen andere, meer essentiële betalingen.
De verandering van de koffieconsumptie heeft ernstige gevolgen gehad voor de gewoonten van de mensen.
De Beiroeti's zijn verbijsterd over de snelle prijsstijgingen van hun dagelijkse koffie. Ze hoeven niet ver te zoeken om de oorzaak hiervan op te sporen. In een land dat helemaal afhankelijk is van import om in bijna alle consumentenbehoeften te kunnen voorzien – zowel voedsel en koffie als scheermesjes voor de kapperszaken – wordt alles beïnvloed door de wisselkoers tussen de Libanese pond en de dollar.
“Wij verbouwen zelf geen koffie hier in Libanon,” zegt Ali Harb van Good 2 Go, een café in Rue Makdisi (Makdisi Street) vlak naast de Hoofdstraat in Hamra. “Café-eigenaren kopen koffie van Barista, een bedrijf dat producten importeert vanuit het buitenland. Dit maakt het soms moeilijk voor ons om bepaalde koffiesoorten, zoals bijvoorbeeld cafeïnevrije koffie, te krijgen. De prijs van de koffie hangt af van de wisselkoers waarop het gekocht wordt. Als mijn klanten vragen waarom de prijzen van hun koffie niet daalt met de schommelingen van de wisselkoers, dan vertel ik hen dat we de koffie al ingekocht hadden tegen een verhoogde prijs, dus kunnen we alleen maar verkopen tegen een gestegen prijs.”
Voor sommigen in Beiroet staat er meer op het spel dan alleen maar koffie die men zich kan veroorloven.
“Het draait niet alleen maar om de vraag of we een kopje koffie kunnen betalen.” voegt Manar toe.
De hele koffiecultuur in deze stadswijk is aangetast. De crisis heeft niet alleen gevolgen gehad voor de frequentie van de koffieconsumptie in Hamra, maar ook voor de relatie met de cafés waar we veel tijd doorbrachten. Het gaat niet om het verbruik van koffie, maar om de relaties die we opgebouwd hebben met de koffiebars en met de mensen die koffie met ons drinken. Het geheel is getroffen door de economische malaise. De cafés staan leeg. Ze zijn niet zo bezet als vroeger. Hamra's koffiecultuur sterft uit. De crisis heeft de koffiecultuur gedood.