Mannen en vrouwen wisselen zaden uit in Silvia, Cauca. Foto door: Giovanna Landazabal (gebruikt met toestemming)
Mónica Solarte is expert in beheer en productie van gewassen in haar gemeenschap. Net als vele anderen uit de gemeenschap stamt zij af van de oorspronkelijke bevolking van Polindara, een oeroud volk dat zich bevindt in het zuiden van Colombia, namelijk in de gemeente Totoro, zo'n 30 kilometer van Popayán, Cauca. In 2014 werd de bevolkingsgroep eindelijk erkend door de nationale overheid.
Solarte is ook lerares op een middelbare school en maakt daar deel uit van het project ‘Smaken en Kennis’ (Spaans: ‘Sabores y Saberes’). Hiermee wil de school bewoners stimuleren om gebruik te maken van eigen voedsel, zoals arracacha (vergelijkbaar met een wortel) en zoete aardappelen. De lokale, kleinschalige landbouw garandeert het behoud van traditionele productiesystemen, de biodiversiteit en de beschikbaarheid van gezond eten in het dorp.
Colombia is een land dat door de toenemende import van voedselproducten steeds afhankelijker wordt van de grote markt. De ruilhandel in zaden helpt niet alleen om voorouderlijke kennis te behouden en natuurherstel, maar is daarbovenop een vorm van plattelandsactivisme [1] dat bijdraagt aan de verspreiding van een algemeen belang: meer lokaal geproduceerd voedsel consumeren.
In de gemeenschap van Mónica zaaien ze ook kleine hoeveelheden die ze slechts gebruiken om te ruilen en dus niet verkopen. Naast bijdragen aan het levensonderhoud van de gemeenschap “is de kennis omtrent het zaad dat we verzamelen ook het opdoen van gastronomische kennis, etnologische, agrarische en technologische kennis”, zegt Solarte.
Er zijn twee landbouwgewassen in de gemeenschap: de huismoestuin, waar voor de dagelijkse consumptie geneeskrachtige planten en fruitbomen in kleine hoeveelheden worden gekweekt, en de cementfabriek: een stuk grond waar onder andere maïs, bonen, erwten, aardappelen en ulluco (een soort aardappel dat smaakt naar biet) te vinden zijn.
Mónica Solarte nam in september deel aan de zaden ruilbeurs, georganiseerd door de vereniging Jardín Botánico Las Delicias [2]. De beurs werd geleid door de oorspronkelijke bevolking van Misak [3] in Silvia, Cauca met het idee om zo zaden te beschermen. “Als de boer ze niet gebruikt of kan verkopen, dan wordt het zaadje niet geplant en gaat het samen met de gerelateerde kennis verloren”, legt Solarte uit aan Global Voices.
De bijeenkomst maakte deel uit van twee projecten van Jardín Botánico las Delicias: ‘Guardians of the Earth’, gefinancierd door Cultural Survival en ‘Naar Ware Wetenschap’ (Spaans: ‘A Ciencia Cierta’).
Verschillende soorten aardappelen en maïs worden, naast andere voedingsmiddelen, uitgewisseld om oude gebruiken te proberen herstellen. Foto door: Giovanna Landazabal (gebruikt met toestemming)
Mónica reageerde op de uitnodiging van Giovanna Landazabal, een bioloog van de Nationale Universiteit en een van de organisatoren van het evenement. Hij wijst erop dat een van de doelen van dit soort bijeenkomsten is om organisaties, beschermers en controleurs van zaden bijeen te roepen, zodat ervaringen omtrent het behoud van zaden met elkaar kunnen worden gedeeld.
Een ander doel is om de Jardín Botánico las Delicias zichtbaarder te maken, inclusief haar eigen economische en politieke beleid, het herstel van voorouderlijke praktijken en de bescherming van het grondgebied. Zo werd in een van de activiteiten de familieboomgaarden bezocht en in een andere het zogenaamde zadenhuis, waar een enorme diversiteit aan zaden wordt bewaard.
Misak-volk verzamelt zich rond de zaden ruilbeurs, waarmee de voorouderlijke kennis die van generatie op generatie wordt doorgegeven kan worden behouden. Foto door: Giovanna Landazabal (gebruikt met toestemming)
“Het was belangrijk voor zaadbewaarder Julio Guauña van het Puracé Seed House in Cauca om aan deze bijeenkomst deel te nemen. Hij probeert oorspronkelijke zaden, van wel twaalf aardappelrassen, te behouden of te herstellen. Sommige daarvan worden ook bewaard door de zaadbeschermer en Mama Misak Cayetana Almendra (…)”, voegt Landazabal toe.
De Jardín Botánico wil met het ‘zaaihuis’ de diversiteit van aardappelen behouden en ullucos, knollen en andere soorten die in het verleden wel werden gebruikt herstellen.
Clara Sierra van het ministerie van Wetenschap, Technologie en Innovatie laat weten dat zij het programma A Ciencia Cierta Desarrollo Local [4]aan het ontwikkelen zijn. Dit programma erkent en ondersteunt de ervaringen van gemeenschapsorganisaties in het hele land.
“Als de kern van zijn strategie legt het programma de nadruk op processen van sociale toe-eigening van kennis door middel van wetenschap, technologie en innovatie. Deze strategie impliceert de articulatie van lokale en voorouderlijke kennis met academische kennis om nieuwe kennis te genereren in specifieke contexten, en zo de doelstelling te vervullen om gemeenschapsbeheer en ontwikkeling te versterken om lokale verandering te bewerkstelligen”, voegt Sierra toe.
“Het programma is gebaseerd op sociale toe-eigening van kennis door middel van wetenschap, technologie en innovatie. De strategie stimuleert de lokale, voorouderlijke kennis met academische kennis om zo in bepaalde contexten nieuwe kennis te genereren. Daarmee zal het doel om gemeenschapsbeheer en ontwikkeling te versterken om lokale verandering te bewerkstelligen langzaamaan worden bereikt”, aldus de minister.
Clara benadrukt dat lokaal boeren en het beschermen van zaden bijdraagt aan het behoud van de voedselsoevereiniteit van volkeren en de voorouderlijke kennis, die het welzijn van gemeenschappen garandeert.
“Het gebruik van oorspronkelijke zaden is iets dat gemeenschappen als prioriteit zien. De uitwisseling tussen gemeenschappen en de adaptieve voordelen zullen de inspanningen van de gemeenschappen benadrukken om het gebruik van zaden in elk gebied te verdedigen”, benadrukt Sierra.