Kabul, Afghanistan, 2004. © Ivan Sigal, foto gebruikt met toestemming
Khojasta Sameyee is een jonge Afghaanse vrouw die onlangs een boek heeft geschreven onder de titel “The Mountains Have Witnessed: The Story of a Girl Who Dared for More [1].” De roman, die ze samen met haar broer in het Engels schreef, vertelt het verhaal van een Afghaans dorpsmeisje dat vastbesloten is om naar school te gaan en een opleiding te volgen. Hoewel er veel buitenlandse publicaties zijn verschenen over het leven van Afghaanse vrouwen [2], maar vaak met niet ter zake deskundige opvattingen en een vertekend beeld, geeft dit boek een reële Afghaanse inkijk op het onderwerp. Global Voices interviewde Sameyee per e-mail, om meer te weten te komen over haar ervaringen en opvattingen.
Global Voices (GV): Kunt u de typerende manier van leven van meisjes op het platteland van Afghanistan beschrijven?
Khojasta Sameyee (KS): Voor de meeste Afghaanse vrouwen en meisjes verbeterden hun leefomstandigheden toen de internationale gemeenschap in 2002 in Afghanistan weer terugkeerde, maar tot nu toe hebben nog niet alle delen van het land hiervan geprofiteerd. Op het platteland kunnen niet alle vrouwen en meisjes naar school. Meestal is dit om veiligheidsredenen, want veel scholen zijn verwoest, in brand gestoken en gesloten door de Taliban of andere groeperingen. De algemene perceptie bij de plattelandsgemeenschappen is dat vrouwen zijn voorbestemd om voor het huishouden te zorgen. Daarom is het onmogelijk om onderwijs volgen of om zich tot een zelfstandig individu te ontwikkelen. De meeste gezinnen in de dorpen schamen zich omdat ze meisjes hebben.
GV: Hoe denkt men over onderwijs voor meisjes vanuit het perspectief van het traditionele plattelandsgezin?
KS: Veel gezinnen op het platteland staan negatief tegenover onderwijs voor meisjes. Meisjes mogen naar school tot de zesde of zevende klas en niet verder leren, want ze moeten daarna voor het huishouden zorgen. Heel vaak liggen de oudere vrouwen in de familie, en vooral de grootmoeders, dwars. Zij dringen er bij hun zonen op aan om ervoor te zorgen dat hun jonge dochters de reputatie van het gezin niet te schande maken door ze buitenshuis onderwijs te laten volgen. Helaas is dit een vorm van agressie van vrouwen tegen vrouwen.
GV: U bent een schrijfster uit Afghanistan. Hoe was uw eigen ervaring bij het volgen van onderwijs en het beschrijven van het leven van jonge vrouwen in Afghanistan?
KS: Als meisje werd ik opgevoed in een gezin waar mijn ouders mij altijd aanmoedigden om mijn eigen keuze te maken. Daarom ben ik nu wie ik ben. Maar de meeste mensen in mijn omgeving waren niet echt behulpzaam. Veel familieleden waren erop uit om mijn ouders te bewegen mij ervan te weerhouden sociaal betrokken te zijn. Mijn ouders zijn allebei in het buitenland opgeleid en ze hebben moeten vechten tegen vastgeroeste tradities binnen hun eigen gemeenschap, terwijl ze voor hun eigen rechten moesten opkomen. Voor ons kinderen zijn ze echte helden.
GV: Wat is de rol van Afghaanse vrouwen – historisch en recent – in de Afghaanse literatuur?
KS: Sommige bestaande tradities hebben er helaas toe geleid dat Afghaanse literatuur door vrouwen niet tot volle bloei heeft kunnen komen, maar toch zijn er aanwijzingen van vrouwelijke literatuur die tot de 4e eeuw teruggaat. Rabia Balkhi, die leefde in de 10e eeuw [3], wordt beschouwd als de eerste vrouwelijke dichter en daarom als een symbool van literatuur door vrouwen. Sommige vrouwen moesten onder pseudoniem schrijven, waaronder Makhfi Badakhshi [4], geboren aan het einde van de 19e eeuw. Ondanks het feit dat ze haar echte naam Seyedeh Begum niet kon gebruiken om haar poëzie te publiceren, was ze toch een invloedrijk schrijver en dichter. Andere vrouwelijke dichters en schrijvers uit dezelfde periode zijn Mahjoubeh Heravi en Forough Farrokhzad. Ziba Al-Nisa, Goharshad Begum, Mahjoubeh Heravi, Leila Sarahat Roshani, Nadia Anjoman en Homeira Neghat Dastgirzadeh zijn ook tijdgenoten. Na de Sovjet-invasie en de komst van de Taliban in de zeventiger jaren verdween deze veelbelovende generatie compleet. Tegenwoordig is Humaira Qaderi [5] een van de beroemde en zeldzame vrouwelijke dichters die nog steeds duidelijk haar stem laat horen.
GV: Afghanistan verkeert meer dan vier decennia in staat van oorlog. Het is een voldongen feit dat vrouwen vaak als eerste slachtoffer zijn van gewapende conflicten. Waarover maakt u zich vooral zorgen als het gaat over vrouwen in deze tijd met opnieuw een politieke transitie en geweldpleging?
KS: Ik ben vooral bezorgd dat Afghaanse vrouwen verliezen wat ze in twintig jaar met veel moeite hebben bereikt. De levensstandaard van Afghaanse vrouwen in stedelijke gebieden is geleidelijk verbeterd. Er wordt nu naar ze geluisterd, ze maken hun eigen keuzes en ze hebben een eigen persoonlijkheid. Maar op het platteland is de positie van vrouwen in de maatschappij nog steeds onveranderd. Ons land heeft nog twintig jaar democratie nodig gehad om deze veranderingen op het platteland te formaliseren; de vrouwen in Afghanistan in de districten en dorpen hebben hiervan ook geprofiteerd. Na de laatste politieke transitie ben ik bang dat alles wat de vrouwen hebben bereikt, weer twintig jaar wordt teruggedraaid. Ze mogen niet naar scholen of universiteiten. De nieuwe regering zal ze geen rol geven bij de ontwikkeling van het land. Bovendien loopt hun economische afhankelijkheid gevaar.
Op dit moment zien we dat de vrouwen in Herat en Kabul tegen de Taliban protesteren; ze willen hun rechten terug en gelijke kansen en mogelijkheden, maar ook dezelfde gelijkwaardige vertegenwoordiging als mannen in deze regering. Hier hebben ze twintig jaar voor gestreden. De Taliban wil dat de scholen alleen voor meisjes van de eerste tot de zesde klas toegankelijk zijn en dat de andere meisjes maar thuis moeten blijven. Ze verordonneerde dat alle vrouwelijke studenten op de universiteit lange en zwarte kleding moeten dragen en dat hun gezichten moeten zijn bedekt. De Taliban is op zoek naar en vermoordt vrouwelijke maatschappelijke activisten, politieambtenaren, strijdsters voor vrouwenrechten en andere vrouwen die een cruciale rol in de vorige regering hebben gespeeld. In de huidige regering mogen vrouwen geen enkele rol meer spelen. Vrouwen in staatsdienst worden ook tot nader order ontmoedigd om naar hun werk te gaan. Afghaanse vrouwen staan opnieuw voor een duistere periode en weer zullen hun rechten worden ontnomen.
GV: U hebt dit boek samen met uw broer in het Engels geschreven, wat niet uw moedertaal is. Kunt u ons meer vertellen over deze ongebruikelijke keus, en wat waren de voornaamste uitdagingen bij het co-schrijven van een boek in een vreemde taal? Waarom koos u voor het Engels?
KS: De belangrijkste reden waarom wij het boek in het Engels uitbrachten, was omdat we de wereld wilden herinneren aan de omstandigheden waaronder de Afghaanse bevolking, vooral vrouwen en meisjes, leven. Door het schrijven van dit boek in het Engels, een wereldtaal, willen we mensen, waar ook ter wereld, laten weten dat ze dankbaar mogen zijn over hun manier van leven, hun kansen en rechten. Want de meeste mensen in Afghanistan zijn hun basisrechten ontnomen, zoals toegang tot het onderwijs, het laten horen van hun stem, het stemrecht, en ook om uiteindelijk zichzelf te kunnen zijn.