Screenshot van Willy Chirino in de muziekvideo Nuestro Día (ya viene llegando)/YouTube [1].
Ruim dertig jaar zijn voorbijgegaan sinds de song Nuestro Día: Ya viene llegando (“Onze Dag Komt Nog”) begin jaren negentig van de vorige eeuw en gecomponeerd door Willy Chirino [2], bij het grote publiek in Cuba populair was. De song werd niet alleen het muzikale symbool voor de Cubanen in ballingschap, maar ook voor een hele Cubaanse generatie die was opgegroeid met een economische en sociale crisis op het eiland. Ik zal nooit vergeten dat ik als tiener in de negentiger jaren voor de politie moest vluchten, terwijl we werden gesnapt bij het luisteren naar de song Ya viene llegando op een taperecorder.
De song, die een mogelijke val van de Cubaanse regering vertolkte, werd uitgebracht na de ineenstorting van de Sovjet-Unie, Cuba's belangrijkste bondgenoot [3]gedurende tientallen jaren. Inmiddels verergerde de economische crisis, met als resultaat een uittocht van de balseros [4] (bootvluchtelingen) en massale protesten door de Maleconazo [5] in 1994.
De song uit Chirino's 1991 Oxígeno-album werd destijds een hit. De bijna verdwenen muziekcassettes werden populair [6]en afgespeeld op partijtjes en familiefeestjes.
Willy Chirino werd in 1947 in Cuba geboren, maar emigreerde naar Miami toen hij 14 was. Hij wordt gezien als een van de meest artistieke idolen uit de Cubaanse ballinggemeenschap in de Verenigde Staten, samen met Gloria Estefan [7] en de inmiddels overleden Celia Cruz [8], maar ook met Arturo Sandoval [9] en Paquito D'Rivera [10].
In 2012 berichtten [11]Cubaanse radiostations dat ze toestemming hadden gekregen om de muziek van 50 artiesten te draaien, wat eigenlijk was verboden. Maar Chirino verklaarde [12]twee jaar later aan BBC Mundo dat “(Zijn) muziek deels nog in Cuba was verboden, omdat het niet op radio of tv werd uitgezonden.” Na de Cubaanse protesten op 11 juli [13]bracht Willy Chirino een nieuwe song uit, getiteld “Que se vayan ya [14]” (“Let them go now”)
Ya vienen llegando gaat over Willy Chirino's eigen ervaring als Cubaanse banneling in de Verenigde Staten en verhaalt over de dramatiek omtrent het leven in ballingschap en de problemen om zich aan te passen aan de cultuur en taal in dat land. Hij werd het symbool van een generatie die bekend staat door emigratie naar de Verenigde Staten en een zoektocht naar nieuwe kansen.
Tijdens de zware tijden die het land in de negentiger jaren teisterden en waar vrijwel geen einde aan leek te komen, was het luisteren naar de autobiografische song of zogenaamde “subversieve muziek”, voor miljoenen Cubanen die constant in angst leefden om door de politie te worden ontdekt of hun baan te verliezen, een ware uitlaatklep.
Toen ik fan was van rap en hip hop, hoorde ik de muziek voor het eerst in 1996 in het recreatie- en cultureel centrum in mijn geboortestad Crucecita. Destijds liep ik met andere jongeren van mijn generatie met een taperecorder door de straten, op zoek naar elke willekeurige straathoek waar we konden dansen en breakdancen. Op een middag kreeg ik van een vriend een kopie van de song, waar we tijdens het dansen naar luisterden bij een zo laag mogelijk volume. Mijn vriend zette het volume harder, toen er plotseling een politieauto voorbij kwam en de agenten uitstapten. We renden weg en verborgen ons in het huis van mijn vriend. Die middag heeft niemand het verder verteld en we werden niet gevonden.
Het was een complete openbaring toen ik voor het eerst naar de song luisterde, in een tijd dat er thuis een gebrek aan voedsel was. Als ik uit school kwam vond ik het vreselijk om te zien dat mijn oma – door de energiecrisis in de jaren negentig – op brandhout moest koken. Het effect dat de song veroorzaakte was enorm, omdat er een boodschap van hoop werd verkondigd, namelijk dat we eens de vrijheid zouden proeven door naar de Verenigde Staten te ontsnappen, een land waar destijds de balseros welkom waren.
Een dergelijke ontwikkeling is tegenwoordig ook actueel met de song Patria y Vida [15], gebracht door de nieuwe generatie Cubaanse rappers en zangers Yotuel, Gente De Zona, Descemer Bueno, Maykel Osorbo en El Funky.Veel jongeren onder ons fluisteren de titel van het lied, als teken dat we ons identificeren met een vrij Cuba, in elkaars oren; dit doen we op informele ontmoetingsplekken waar we chatten en met berichten, waarbij we de slogan Patria y vida (“Vaderland en leven”) uitdragen. Hiermee willen we Fidel Castro's slogan Patria o muerte (“Vaderland of dood”) ten grave dragen, die ons tientallen jaren is opgedrongen. Het heden en de toekomst van Cuba heet Patria y vida.